İnternette veri madenciliği çalışmaları ile olayların ne zaman ve nerede gerçekleşeceğini tahmin edebilen Recorded Future (Kaydedilen Gelecek) gibi şirketlerin kullandıkları teknoloji, yeryüzünü tamamen kontrol altına alacak ve insanı buradan söküp atabilecek bir güç mü?
Santiago Zabala
Filozofların genellikle teknolojik yenilikleri yorumlamakta geç kaldığı ya da tam tersine erken davrandığı söylenir. Eğer erken yorum yapmışlarsa, yorumları kehanet gibi görünür. Geç kalmalarının nedeni ise genellikle yenilikleri dikkatle incelemeyip analiz etmeyi tercih etmeleridir ve bu tür keşifleri öngördüklerinde, bu durum dünyanın izlediği yola dair duydukları ahlaki bir endişeden kaynaklanır.
Diğer bir deyişle, filozofların öngörüleri, yazılım firmalarının internetten bilgi tarayarak ve bu sayede, bizim özgürlüğümüzü bir çerçeveye oturtarak geleceği tahmin etmesi ile aynı şey değildir. Aksine, filozofların kavrayışları yeniliklerin yaşamımız üzerindeki varoluşsal sonuçları üzerinedir.
Teknolojik yeniliklerin varoluşsal koşulları biçimlendirmesi, muhtemelen Martin Heidegger’ın en büyük endişelerinden biridir. Kendisinin dediği gibi, “Olağanüstü durum eksikliği, tek olağanüstü durumdur.” Bu durumda, insan, tamamen kontrolden çıkmış bir teknolojik güçle “sınırlandırılmış” ('Ge-stell') yeryüzünden tamamen “sökülmüş” olurdu.
Oysa CIA ve Google’ın hizmetine milyon dolarlar yatırmasından sonra, Wired dergisi MIT Technology Review ve diğer medya kuruluşları tarafından övgüyle bahsedilen yazılım firması Recorded Future (Kaydedilen Gelecek), müşterilerine tam da buna benzer bir hizmet sunuyor: gelecekte oluşacak olağanüstü durumların önceden hesaplanabildiği bir dünya. Fakat bu yeni kuruluş nasıl işliyor? Alman filozof, böyle bir hizmetin verilmesinden ötürü neden endişelenirdi?
Recorded Future
Recorded Future, Gothenburg merkezli ve Londra’da, Boston’da Arlington’da ve New York’ta da ofisleri bulunan bir şirket. Bilgisayar uzmanları, istatistikçiler ve dilbilim uzmanlarından oluşan ve geleceği “hesaplayan” 20 kişilik bir ekibe sahipler. Yahoo, Google ve Bing gibi arama motorları, diğer web sayfalarına ulaşmak ve onları sıralamak için linkleri (bağlantıları) kullanırken, Recorded Future, blog, web siteleri ve twitler gibi binlerce ulaşılabilir bilgi kaynağını kullanıyor ve gelecek olaylar ile ilgili insanlar, faaliyetler ve kurumlar arasında ilişkileri gösteren “görünmez linkleri” bulabilmek için (gerçek zamanlı) bu bilgi kaynaklarını tarayarak, araştırmayı daha derine götürüyor.
Pek ilgili olmasa da, bu tarama, gelecek haftanın hava durumunu tahmin etmek için diğer hava istasyonlarının araştırılması işlemi gibi düşünülebilir. Bu firmanın birkaç saat içinde analiz etme ve ilişki kurma yeteneğine ve sahip olduğu verilerin miktarına baktığımızda, firmanın, genel tüketicinin kullandığı internetten daha iyi verilere ulaşım hakkı olduğu çok açık.
Yarın havanın yağmurlu olup olmayacağının tahmin edebileceğimiz bilgiler, hava durumu ile ilgili sitelerin sayısı ile sınırlı, fakat Orta Doğu’da yaklaşan ABD karşıtı gösterileri, siyasi, ekonomik ve askeri yönleriyle işleyen sonsuz sayıda internet sitesi mevcuttur.
Olası gösteriler ile ilgili kişiler (Beşar Esad), yerler (Suriye) ve faaliyetler (askeri müdahale) ile ilgili veri madenciliğinden sonra, Recorded Future algoritmalar kullanarak gösterinin nerede ve ne zaman olacağını tahmin etmeye çalışıyor.
Olması beklenen bir gösterinin, sadece Ortadoğu ile değil, Güney Amerika ve Kuzey Afrika ile de bağlantılı şekilde, firmanın güçlü arama motorları ile takibinin yapılışını gösteren bir örnek video firmanın internet sitesinde mevcut. Google ve CIA’in bu firmaya milyonlarca dolar yatırımda bulunması, yukarıda bahsedilen örnekte olduğu gibi bu yöntemin belirli çıkarları korumak için kullanılacağının göstergesi.
Recorded Future’ın farklı ücret seviyeleri de, büyük ihtimalle müşterilerinin satın almayı umduğu verilerin kalitesi ve miktarına göre belirleniyor. Bu kıstasa ek olarak, en güçlü ve en zengin insanlara benzer hizmetler sunan firmalar da ücreti etkileyen faktörlerden.
Olağanüstü durum eksikliği
Felsefe gözüyle bakıldığında, tüm bunların sahip olduğu en ilginç özellik, gösterilerin tahmin edilebilir olması değil, teknolojinin insanı dünyadan silmesi ve söküp koparması. Bu, insan varlığına, insan kontrolünün çok ötesinde bir güç veriyor. Güvenli, rahat ve hesaplanabilen koşullar, bizim yarar sağlayamayacağımız, hatta içinde kurbanlar olarak bulunacağımız fonksiyonel ve rasyonel bir toplumun yaratılmasına izin veriyor.
Bu varoluşsal ikilem, webde halihazırda bulunan verilerin, kıtlığı ve hastalıkları engellemek gibi faydalı bir şekilde düzenlenmesi için kullanılabilmesinden ileri gelmiyor. Daha çok özel bir firmanın, her şeyi, yani insan eliyle yaratılacak her şeyi bilmesinden kaynaklanıyor.
Biz, sadece Recorded Future müşterilerinin çıkarları çerçevesinde, özgürce yaşanabilecek bir çağa girmiş bulunmaktayız. Fakat “olağanüstü durum eksikliğini” tam anlamıyla gözler önüne seren bir varoluş biçimi nasıl özgür olabilir?
Heidegger'in açıkladığı gibi, “olağanüstü durumlar” bir şeyler düzgün çalışmadığı zaman ortaya çıkmaz. “Her şey işlediğinde… ve her şeyi daha da fazla işlemeye sevk ettiğinde”, olağanüstü durumlar ortaya çıkar. Bu mantık çerçevesinde, ödeme gücüne sahip olanların çıkarları açısında kritik öneme haiz bir durum ortaya çıktığında, Recorded Future, müşterisini önceden uyaracak ve onlar da, önceki durumlarını koruyabilmek için tedbirler alacaklar.
Özetle, Heidegger, 50 yıl önce dünyanın “olağanüstü durum” eksikliğinden endişe ederken, Recorded Future (ve onun gibi firmalar) tarafından kullanılan gelecekten kaçınmayı ve dünyayı değiştirmeyi amaçlayan teknolojilerin ortaya çıkışını kastediyormuş.
İngilizceden çeviren Arif Özden. Yazının orijinali için
http://www.aljazeera.com/indepth/opinion/2012/10/2012102105523661935.html
* Zabala, Barcelona Üniversitesi’nde Felsefe ICREA Profesörü. Hepsi Columbia University Press’ten yayınlanmış kitapları: The Hermeneutic Nature of Analytic Philosophy (2008), The Remains of Being (2009) ve Hermeneutic Communism (2011, G. Vattimo ile birlikte).
