RİCHARD GİRAGOSİAN

Türkiye için burada tehlike, Amerika Birleşik Devletleri, İsrail ve Azerbaycan arasında oluşabilecek olası bir stratejik ittifaktır. İran’a karşı yönlendirilmiş böyle bir ittifak, sadece İran’ı izole etmekle kalmaz aynı zamanda Rusya’nın bölgesel emellerini de engeller. Ancak en önemlisi, bu ittifak Türkiye’yi kenara itebilir. Potansiyel ortakların çıkarlarının farklı olması nedeniyle böyle bir kırılgan ittifak zor görünse de, son dönemde bu tür bir senaryonun ve Türkiye’nin kenara itilmesinin mümkün olabileceğini gösteren birkaç gelişme yaşanmıştır.

Ermenistan ile normalleşme meselesi, Azerbaycan’ın Türkiye üzerindeki üstünlüğünü ne kadar güçlü bir şekilde elinde tuttuğunu ortaya koymuştur. Bu güç asimetrisi, en son Azerbaycan’ın Türkiye’yi nadir görülen bir şekilde eleştirmesiyle bir kez daha doğrulanmıştır.

Paşinyan'ın son açıklamalar bile ülke içinde kayda değer bir öfke ya da tepkiye yol açmadı. Başbakanın sözlerine yönelik olumsuz tepkiler büyük ölçüde bir grup Ermeni tarihçi ve siyasi muhalif grup arasında yoğunlaştı, ancak kamuoyunda ciddi bir tepkiyi tetiklemedi. Ermenistan- Azerbaycan anlaşmasının temel zayıflığı ise, herhangi bir uluslararası gözetimin ve uluslararası garantinin olmamasından kaynaklanmaktadır. Bu da herhangi bir imza töreninin “ertesi günü” dahi ortada bir risk olduğu anlamına gelmektedir.

Bu üç sismik değişimin ikinci bir bileşeni de, Ermenistan-Türkiye ‘normalleşmesi’ üzerindeki doğrudan etkisiyle ilgili. Şimdiden, bölgede ciddi bir değişim olduğu görülebiliyor. Daha önce sürekli olarak başvurulan saldırgan tehditler, yerini işbirliğine vurgu yapan, birlikte hareket etmeye açık bir söyleme bıraktı. Öte yandan, hem Yunanistan’da hem de Türkiye’de seçimler yaklaşırken, bu tür bir ‘normale dönüş’, kalıcı bir siyasi olgunluk seviyesinden ziyade geçici bir sapmanın işareti olabilir. Türkiye’nin komşularına bakışındaki, [Güney] Kıbrıs’ın yardımını başlangıçta geri çevirmesinde de kendini gösteren olası sınırlılıklar, analiz düzleminde bu tereddüdü güçlendiriyor.

Yerevan’da bulunan düşünce kuruluşu Bölgesel Çalışmalar Merkezi’nin direktörü Richard Giragosian, Antalya’da gerçekleşen Diplomasi Forumu’nu davetli olarak takip etti. Giragosian izlenimlerini Agos için kaleme aldı

Savaş sonrası dönemin siyaseti hâlâ zehirli ve kutuplaşmış durumda. Bu seçimler siyasetteki çıkmazın aşılması konusunda önemli bir fırsat oluşturuyor ve kazanana, gerçekten de, eşine az rastlanır derecede yüksek bir meşruiyet sunuyor.

Ne yazık ki, herhangi bir diplomatik stratejinin veya net bir son durum hedefinin olmamasından ötürü Ermenistan ve Karabağ diplomatik savaşa silahsız ve her şeyden habersiz giriyor.

Türkiye’nin zaferi ne göründüğü kadar mutlak, ne de göründüğü kadar tatminkâr. Hatta Türkiye şimdi, hem askerî hem de diplomatik açıdan fazla açılmış durumda. Rusya’nın meseleye geç müdahale etmesinin ardından, Türkiye’nin beklenenden daha az şey elde etmiş olması da bu değerlendirmeyi doğruluyor.

Ermenistan, Azerbaycan ve Rusya arasında dün gece imzalanan ateşkes anlaşması özellikle Ermenistan'da hükümet karşıtı tepkilere neden oldu. Ermenistan'daki "Regional Studies Center" Direktörü Richard Giragosian anlaşma sonrası bir değerlendirme yayınladı.