İRAN

1988’de özellikle solcu binlerce muhalifin idam kararından sorumlu komite üyesi Reisi’ye ‘ölüm kasabı’ lakabı verilmişti. Babasını toplu idamlarda kaybetmiş yönetmen, gazeteci Mehdi Shabani, Reisi’nin ölümünün İranlı muhalifler için sembolik anlamını anlattı.

“Bu karanlık zamanlarda dayanma gücü diliyoruz, acınızı paylaşıyoruz.”

İran lideri Ali Hamaney, yayımladığı mesajında ülkede beş gün genel yas ilân ettiğini duyurdu.

İranlı rap sanatçısı Tumac Salehi’nin avukatı, hükümet karşıtı açıklamlarından dolayı hapse atılan sanatçının idam cezasına çarptırıldığını paylaştı. Ülkede kadınlara yönelik baskı geçen hafta yine arttı, ‘ahlak polisleri’ aktif bir şekilde iş başındaydı.

İran’a ilk gidişim değildi. Daha önce, 2017’de, Tahran’a gitmiştim. Altı yıl sonra, yine babamla, bu kez Tebriz başta olmak üzere Culfa, Salmast, Urmiye, Khoy gibi, İran’ın kuzey şehirlerini gezme fırsatı buldum.

İran sınırına yaklaşık kırk dakika kala not tutmaya başladım. Defterim genellikle, duyguların bastırdığı ve bir yerden çıkması gerektiği anlarda ortaya çıkıyor. İstanbul’dan yirmi kişi yola çıkmış, İran’a, daha doğrusu Tebriz’e gidiyorduk. İran’a ilk gidişimdi. Heyecanlı olduğum kadar, bu kadar kalabalık bir grupla bir yere gitmenin tedirginliği de vardı üstümde.

Prof. Shahrzad Mojab, Boğaziçi Üniversitesi’nde 2008’den beri düzenlenen Hrant Dink Anma Konferansı’nda bu yıl, ‘Bir Kelebeğin Ölümüyle Başlayan Devrim Fırtınası’ bir konuşma yapmıştı. İran’da kadın hakları ve etnik azınlıklar konusunda uzun yıllar çalışmalar yapan ve siyasi nedenlerle 1986’dan beri Kanada’da yaşayan Mojab, Agos’un soruların yanıtladı.

3 Aralık’ta İran Genel Başsavcısı Muhammed Cafer Muntazeri, İran’da ahlak polisinin yargıya bağlı olmadığını açıkladı. İran’daki başka yetkili makamlar tarafından ne doğrulanan ne de yalanlanan haber kamuoyunda çelişkili tartışmalara yol açtı. Konuya dair net bir bilgi henüz yok ancak İranlı gazeteci ve yönetmen Mehdi Shabani, bunun bir ‘oyun’ olduğunu ve inanmamak gerektiğini düşünüyor.

13 Eylül’de İran Ahlak Polisi tarafından ‘başörtüsünü İslam yasalarına göre takmadığı’ gerekçesiyle Tahran’da gözaltına alınan ve uğradığı şiddet sonucunda 16 Eylül’de hayatını kaybeden Mahsa Jina Amini’nin ölümünün ardından ülke genelinde protestolar başladı. Aralıksız olarak devam eden gösterilerin 12. gününde gazeteci ve yönetmen Mehdi Shabani, İran’da yaşanan eylemlerin gidişatını, diğer eylemlerden farkını ve İran halkının tutumunu Agos’a anlattı.

Uluslararası Af Örgütü, ülkelerinden kaçan Afganların İran ve Türkiye sınırlarında maruz kaldığı geri itme ve hukuka aykırı biçimde ateş açılması vakalarını aktaran raporunu paylaştı. Raporda, Taliban'ın Afganistan'da yönetimi ele geçirmesiyle ülkeden kaçan Afganların İran ve Türkiye sınırlarında geri itmeye, İran başta olmak üzere güvenlik güçleri tarafından şiddete maruz kaldıkları kaydedildi..