Ermenistan’ın başkenti Yerevan’da yaklaşık 10 yıldır devam eden kentsel dönüşüm, kültür mirası olan binaları tehdit ediyor. Devletin tarihi binaları taşıyarak ‘Eski Yerevan’ isimli açık hava müzesi yapma girişiminin son kurbanı 130 yıllık Afrikyan binası oldu. Çoğunluğu gençlerden oluşan sivil inisiyatifler Afrikyan binasını korumak için seferber olmuş durumda.
GÖZDE KAZAZ
gozdekazaz@agos.com.tr
Deryan Sokağı 11 numarada bulunan 130 yıllık Afrikyan Binası’nın etrafı bugünlerde hayli kalabalık. Belediyenin geçen yıl yıkmak üzere işaretlediği binanın önünde Haziran ayı itibariyle bariyerler çekildi. ‘Afrikyan Binasını Kurtaralım’ girişiminin 9 Haziran’da düzenlediği eylemde ise binayı yıkılmaktan korumaya çalışanların bir kısmı gözaltına alındı. Girişim, eylemden önce yaptığı basın açıklamasında binanın çatısı, balkonu ve içerisinde bazı bölümleri yıkılsa da cephesinin sağlam olduğunu, cepheyi taşımaktansa binayı restore etmek gerektiğini ifade etmişti.
2004 yılında taşınmaz kültür varlığı olarak tescillenen bina, yine devlet politikası gereği Abovyan, Püzand, Koğbatsi ve Aram caddelerindeki tarihi binalar gibi, başka bir bölgede yeniden kuracak olan ‘Eski Yerevan’ projesi kapsamına alındı. Proje kapsamında anıt binaların taşınarak şehrin başka bir köşesinde bir arada sergilenmesi planlanıyor. Yerevan Mimarlar Odası, geçtiğimiz günlerde yaptığı açıklamada, söz konusu taşıma projesinin, şehri 1920’lerde tasarlayan mimar Aleksandr Tamanyan’ın master planıyla örtüşmediğini belirtmişti.
Yıkılan binalara ne olduğu bilinmiyor
Kent hakkı konusunda çalışan ‘Devlet İhtiyaçlarının Kurbanları’ örgütünden Setrak Bağdasaryan’ın aktardığına göre, proje kapsamında bugüne kadar yaklaşık 30 anıt bina yıkıldı, Afrikyan gibi dokuz bina ise yıkılmayı bekliyor. Binanın yerine bir otel yapılacağı konuşulurken, bugüne kadar yerinden edilen anıt binalara ise ne olduğu henüz bilinmiyor.
Şehir planlamasıyla ilgili söz söyleyen sivil toplum kuruluşları, Yerevan’nın yaklaşık 10 yıldır devam eden kentsel dönüşüm politikalarının şehrin tarihini de yok ettiği görüşünde. ‘ Anıtları Koruyalım’ girişiminden Hayk Bianjyan, “Yerevan’ın tarihinin 2 bin 793 yıllık olduğunu duyuyoruz sürekli. Eğer yıkımlar bu hızla devam ederse şehrin 100 yıl önce kurulduğuna dair bir kanıt bile olmayacak” diyor.
Şehrin buluşma mekanıydı
İsmini Doğubeyazıt’dan Ermenistan’a göç etmiş olan Afrikyan ailesinden alan binanın yapılış tarihi 19 yüzyıla kadar gidiyor. Mimar Vasili Mirzoyan tarafından tasarlanan bina, 20. yüzyılda Yerevan’ın ekonomik ve sosyal olarak tanınan ailelerinden Afrikyan’lar tarafından satın alındı ve 1920’lerden itibaren şehrin entelektüellerinin toplantılarına ve sanatçıların kültürel etkinliklerine ev sahipliği yapan bir buluşma yeri haline geldi.
Bugün Afrikyan ailesinden Armen Afrikyan’a ait olan binada halen yaşayanlar var. Geçtiğimiz yıl yıkılmak üzere işaretlenen binayla ilgili hem mal sahipleri hem de sivil toplum kuruluşları dilekçe vermesine rağmen henüz bir sonuç alınmış değil.
