Hak örgütleri insansız araçların yarattığı tehlikelere dikkat çekiyor. Konuyla ilgili yürütülen kampanya çerçevesinde 26 ülkede kamuoyu araştırması yapıldı.
İnsan Hakları İzleme Örgütü’nün (Human Rights Watch) açıkladığı, Türkiye dahil 26 ülkede yapılan bir kamuoyu araştırmasına göre, her beş kişiden üçü, insan müdahalesi olmadan kendi hedeflerini seçen ve bu hedeflere saldıran silah sistemlerinin geliştirilmesine karşı olduğunu ifade ediyor.
Ipsos araştırma şirketi tarafından yapılan kamuoyu araştırması, İnsan Hakları İzleme Örgütü’nün koordine ettiği ‘Katil Robotları Durdurma Kampanyası’ kapsamında Aralık 2018’de yapıldı. Bütünüyle bağımsız silahlar olarak bilinen katil robotların geliştirilmesi konusundaki ankete yanıt veren katılımcıların yüzde 61’i olumsuz görüş beyan ederken, yüzde 22’si bu silahların geliştirilmesi yönünde olumlu görüş beyan etti. Ankete katılanların yüzde 17’si ise kararsız olduğunu belirtti. Aynı şirket tarafından Ocak 2017’de yapılan daha önceki ankette, katılımcıların yüzde 55’i karşı, yüzde 24’ü lehte ve yüzde 19’u ise kararsız olduğunu belirtmişti.
‘Siyasi liderliğe ihtiyaç var’
‘İnsan Hakları izleme Örgütü Silah Birimi’nde savunuculuk lideri olarak çalışan ve ‘Katil Robotların Durdurulması Kampanyası’nın koordinatörü Mary Wareham, “Bütünüyle bağımsız silahlara karşı kamuoyu karşıtlığı güçleniyor. Bu silahların kullanılmadan önce yasaklanması için kararlı bir siyasal liderliğe ihtiyaç duyuluyor’ dedi.
İnsan Hakları İzleme Örgütü’nün kurucuları arasında yer aldığı ‘Katil Silahların Yasaklanması Kampanyası’, 50 ülkedeki 88 sivil toplum örgütünün yürüttüğü, hızla büyüyen bir koalisyon niteliği taşıyor. Kampanya’yı stopkillerrobots.org adresinden takip etmek mümkün.
Kasım 2018’de Cenevre’de gerçekleştirilen ‘Konvansiyonel Silahlar Sözleşmesi Yıllık Toplantısı'nda, katil robotlar konusunda diplomatik görüşmelerin devam etmesi üzerinde karar kılınmış olsa da, bu konuda bir uluslararası anlaşmanın oluşturulması konusunda açık bir hedef ve zaman çizelgesi oluşturulmadı. Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri Antonio Guterres, Kasım 2018’de yaptığı bir konuşmada, bağımsız silah sistemlerinin ‘siyasal olarak kabul edilemez ve ahlaki olarak da tiksinti verici’ olduğunu belirtmiş ve devletlere acilen bu silahları yasaklaması konusunda çağrıda bulunmuştu.
Türkiye birinci
2018 Ipsos anketi, 26 ülkenin her birinde beş yüz ilâ bin arasında görüşmeci ile yapıldı. Sonuçlara gore katil robotlara ilişkin en güçlü muhalefet, yüzde 78 ile Türkiye, yüzde 74 ile Güney Kore ve yine yüzde 74 ile Macaristan’da ortaya çıktı.
2018 Ipsos anketi, katil robotlara karşı görüş beyan eden katılımcılara, bu konudaki en büyük endişelerinin ne olduğunu sordu. Verilen cevaplara göre, katılımcıların yüzde 66’sı bütünüyle bağımsız silah sistemlerinin ‘ahlaki sınırı aşacağını’ ve bu nedenle ‘bu silahların insanları öldürmesi’nin yasaklanması gerektiğini belirtti. Katılımcıların yüzde 54’ü ise bu silahların ‘denetlenemeyeceğini’ belirtti.
‘Müzakere edecek bir şey yok’
Kasım 2018’de Cenevre’de yapılan toplantıda, devletler 2019 yılı içinde bu silahlar üzerine diplomatik görüşmelerin devam etmesi yönünde görüş birliğine vardı. Ancak bu silahların bir anlaşma çerçevesinde yasaklanmasına ilişkin bir görüş, devletlerin büyük çoğunluğu tarafından benimsenmedi. Rusya, ABD, İsrail ve Güney Kore, yeni bir anlaşma için yapılacak müzakereleri desteklemeyeceklerini açıkladılar. Çin ile birlikte bu ülkeler, insan kontrolünün giderek azaldığı bu silahlara büyük çaplı yatırım yapıyorlar. Bu durum, bu silahların geniş bir şekilde yayılması, silahlanma yarışını kızdırması yönünde endişelere neden oluyor.
2013’ten bu yana, 28 ülke bütünüyle bağımsız olan silahların yasaklanması yönünde çağrı yapıyor. Kasım 2018’deki toplantıda Fas ve El Salvador da bu listeye eklendi.
