Zakarya Mildanoğlu yazı dizisinin bu bölümünde Ermeni gençlerin askere alınma yönetmeliklerine ve askere gitme "tören"lerine yakından bakarken Selanik ve Belgrad'daki esirlerin listelerini de paylaşıyor.
Gayrımüslimlerin askerliğe gidişlerini düzenleyen iki maddelik yönetmelik 1909’da yürürlülüğe girdi. Yönetmeliğe göre askere alınacak Ermeni gençler kura ile belirlenecekti. İlk kuralar İstanbul’da Birinci Ordu Komutanlığı’nın yayınladığı ve 34 maddeden oluşan talimatname çerçevesinde 1290- 1304 [1875-1889 ] tarihleri arasında doğanlar arasında gerekleşti.Bu ilk kura olağanüstü bir seremoni eşliğinde Sultan Ahmet’in İkinci Taburu olarak bilinen Gedikpaşa ve Kumkapı sempleri için gerçekleşti. Adları kayıt altına alınarak listelendi. Bu kurayı Samatya, Narlıkapı, Yenikapı, Langa, Atmeydanı, Aksaray, Üsküdar, Beyoğlu, Hasköy, Bakırköy, Beşiktaş, Bebek semtlerinin kuraları izledi. Toplam 1005 Ermeni gencinin ismi belirlendi ve kayıt altına alındı.
1908 tarihinde yayımlanmaya başlayan ve Türkiye’nin en uzun ömürlü gazetelerinden biri olan Jamanag (Vakit) gazetesi, İstanbul ve taşrasında gerçekleşen ilk kura çekimlerini ve isim listelerini, Ekim 1909 tarihinden başlamak üzere onbeş gün boyunca yayımladı. Bu listelerde yer alan gençlerden kaçı Balkan Savaşları’na katıldı bilemiyoruz. Ancak üzerine konuştuğumuz esir Ermeni askerler bu kuralar sonucu askere alınan ve cepheye gidenlerden olsa gerek. Şimdilik kura ve esir listelerini karşılaştırmaya çalışacağımızı belitmekle yetinelim ve tekrar esir askerlerle ilgili haberlere dönelim.Z.M.
Araçamard
Sayı 27-1085, 13-26 Aralık 1912
ERMENİ ASKERLERİN AİLELERİNE
SELANİK KİLİSESİNDE BULUNAN 343 ERMENİ ESİRİN ADLARI
(Dünkü sayıdan devam)
Tarabzon: Hampartzum Ğugasyan, Püzant Dilenyan, Garabed Sayvazyan, Mıgırdiç Ayvazyan.
Boyabat: Giragos Sarkisyan, Hagop Sarkisyan.
Karahallı, Boğazlıyan: Minas Harutyunyan, Kalusd Toros, Mikayel Apel.
Tercan: Tateos Harutyunyan, Kevork Nazaryan.
Kirmasti [Bursa Mustafakemalpaşa]: Krikor Kapriyelyan.
Vezirköprü: Khambis Lefter (Rum).
Urfa:Khoren Krikoryan (Levazım subayı).
Isparta: Garabed Babigyan.
Gümüşacıköy: Hovsep Bıhulyan, Setrag Hovhannesyan.
Harput: Hampartzum Kevorkyan, Garabed Giragosyan, Bedros Seferyan (Atina)
Hereke: Manug Hovsepyan.
Sivas: Karnig Ohanyan, Simon Nazaretyan, Vahan Balyan, Vosgiyan Madteosyan, Khaçadur Yezegülyan, Misak Çokhancıyan, Hovhannes Kırpuzyan, Harutyun Sarkisyan, Hagop Artin, Boğos Hovhannes, Bedros Harutyunyan, Bedros Artin, Manug Artin.
Niksar: Manug Krikoryan, Minas Mahdesyan, Hovhannes Zufayan, Lutfig Tateosyan.
Akşehir: Zareh Sarkisyan, Manug Ansuryan, Hagop Mardirosyan.
Çeşitli yerler veya doğum yeri belli olmayanlar.
Antranig Kayloncuyan, Arşag Şarabkhanyan, Arşag Karadaşyan, Panos Aslakyan, Panos Khaçeryan, Kapriyel Khaçigyan, Kevork Serovpe, Kasbar Papazyan, Kalusd Emeksizyan, Kapriyel Harutyunyan, Kalusd Hagopyan, Krikor Boğosyan, Krikor Panosyan, Krikor Haygyan, Kevork Bedrosyan, Kris Altunyan, Yani Anastas, Yuvan Kharalambos, Zakeso Simonyan, Levon Pekmezyan, Levon Arzumanyan, Khaçig Papazyan, Khaçig Krikoryan, Khaçer Dımakyan, Khaçadur Bedrosyan, Garabed Kapriyelyan, Garabed Kuzumcuyan, Garabed Markaryan, Asdur Melikyan (Erzurum), Mıgırdiç Andonyan (Erzurum), Arakel Dürgeryan, Apraham Garabedyan, Antranig Avcıyan, Avedis Harutyunyan, Anasdas Isdefan, Anesti Taşo, Arakel Muradyan, Avedis Avedikyan, Aram Hazarabedyan.
(Devamı var)
Araçamard
Sayı 28-1086, 14-27 Aralık 1912
ERMENİ ESİRLERE AİT YENİ LİSTE
BELGRAT’TA BULUNAN ERMENİ ASKERLERİN ADLARI
(Özel haber)
Belgrad, 9 Aralık: Bugün, Araçamard yazı işlerine Sırbistan başkentinde bulunan, esir düşmüş Ermeni askelerimizin adlarını gönderiyoruz ve doğrudan yazma olanağımız olmayan ailelerimiz için yayınlamanızı rica ediyoruz.
Yozgat: Dikran Demirciyan (Sazlı köyü), Hovhannes Lusararyan (İncirli köyü), Vahan Semerciyan, Karnig Arisyan, Garabed Markaryan.
Söğüt: Harutyun Tekeryan (Yeni Pazar köyü), Hayrabed Hovhannesyan, Harutyun Santelyan (Muratçay köyü), Harutyun Badacıyan (Muratçay), Sırabion Arakelyan (Hisarlık köyü).
Gemleyik [Gemlik İlçe]: Krikor M. Misakyan (Beyni köyü) [Şahinyurdu]).
Adapazar: Aşod Piryayan, Krikor Dayleryan, Antranig Semerciyan, Khacug Bocigyan.
Afyonkarahisar: Takvor Isdepanyan, Hagop Karayan, Harutyun Uşaklıyan, Kevork Bodosyan, Hovhannes Karayan, Hovhannes Seymeryan.
Darende: Cano Ğasarcıyan, Sirag Değirmenciyan, Garabed Çolakyan.
Gürün: Hovsep Khaçaduryan, Manuel Minasyan.
Erzurum:Arsen Pızanyan (Gan köyü) [Dadaşkent], Hayg İnciciyan, Şahbaz D. Ğugasyan (Sper köyü) [İspir], Hovhannes Basmacıyan, Krikor Boğosyan Goter köyü [Erzincan Bağpınar ], Akribas Hovhannesyan ( Umudum köyü).
Harput: Asadur Barsamyan (Morenig köyü) [Çatalçeşme], Donabed Kinoyan ( Soror Köyü ), Khaçadur Ohanyan (Soror)
Agn [Erzincan, Eğin/Kemaliye]: Mardiros Sarkisyan, Krikor D. Matosyan (Lick) [Erzincan, İliç ilçesi], Minas Parazyan (Akcer köyü), Levon Bayındırlıyan.
Boğazlıyan: Arşag Markhasyan, Samuyel Manugyan (Uzunlu köyü), Nahabed Sarkisyan ( ), Simon Avedisyan, Nerses Garabedyan.
Yalova-Pazarköy bölgesi: Hovhannes Aşıkyan (Sölöz köyü), Boğos Hayrabedyan (Sölöz), Garabed Tatosyan (Gemlik), Khoren Melkonyan (Ortaköy), Kapriyel Krikoryan (Ortaköy).
Tekirdağ: Khaçug Lusinyan.
Bardizag [Kocaeli, Bahçecik]: Krikor Hovhannesyan.
Çorum: Isdepan Hagopyan, Andon Minasyan.
Geyve-Akhisar: Sahag Hagopyan, Hovhannes Sahagyan.
Denizli: Atam Simonyan, Avedis Simonyan, Asadur Mıgırdiçyan.
Kınık: Isdepan Khaçaduryan, Krikor Khaçaduryan, Takvor Artinyan, Krikor Ağeksantıryan.
Kırkağaç: Bedros M. Hagopyan, Manug Hampartzumyan, Yervant Kasbaryan, Takvor Antranigyan.
Sivas: (Tavra) [Sivas Paşabahçe], Vosgiyan Zohrabyan Yervant Vosgiyanyan, Bedros Baleozyan, Ardaş Hampartzumyan, Sarkis Hampartzumyan,
Sivas Patir (Patir/Patır), [Ulaş, Yazıcık]: Arakel Melkonyan Ğazar Krikoryan, Toros Mıgırdiçyan, Krikor Ohannesyan, Ğazar Krikoryan, Toros Mıgırdiçyan, Krikor Ohannesyan, Sahag Kumruyan,
Sivas Ulaş: Khaçig Manugyan, Sarkis Hovhannesyan,
Sivas (Tuzasar ) [Tuzhisar], Sahag Barsamyan Boğos Melkonyan,
Sivas köyleri: Sahag Kumruyan (Şuğul köyü), Manug Ohanyan, Sarkis Bedrosyan (Pırknik) [Dörteylül], Karnig Atamyan, Mihran Mıgırdiçyan, Aharon Khaçaduryan (Khorsana [Dikmencik]), Hovhannes Sarkisyan, Mirican Kapayan (Bingöl köyü).
Mıhaliç [İzmit, Kocaeli]: Apraham Nışanyan.
Merzifon: Samuyel Midzinyan.
Bafra: Nazar Ekmekçiyan.
Tokat: Hovsep Artinyan (Krikoris) [Hasanbaba], Khaçug Haovhannesyan.
Malatya: Kevork Ğazaryan.
Boyabad (Tekke köyü): Giragos Sarkisyan.
Bursa : Hampartzum Garabedyan.
Terme [Cide, Kastamonu]: Suluca köyünden Hagop Krikoryan, Setrag Kalustyan
Ünye : Havagim Margosyan (Üçpınar köyü).
Perri [Karakoçan, Elazığ]: Ardaşes Kazancıyan, Sarkis Bucigyan, Mıgırdiç Krikoryan (Kharesig [Tunceli Biçmekaya]), Garabed Kayacanyan (Lusadaric [Yeğencik köyü, Pertek]), Antreas Aprahamyan (Sevcüğ), Hovhannes Khaçaduryan (Gorcan [Görcan, Mazgirt]).
Çemişgezek: Rupen Sukiyasyan (Hağtug [Tekeli köyü]), Yeğişe Nazaryan, Apraham Minasyan.
Arapgir Vağşen [günümüzde Elazığ Şenpınar] : Mardiros Kaciyan, Sımpad Sahagyan.
Vezirköprü: Hovhannes Sarkisyan, Hagop Hovhannesyan.
Bünyan: Mardiros Melkonyan.
Everek, İncesu: Nışan Yeğiyayan, Vartug Hovhannesyan, Harutyun Mıgırdiçyan, Nışan Ğazarosyan, Sarkis Ğazarosyan, Ohan Sarkisyan (Çomaklı), Penyamin Malkhasyan (Çomaklı), Nazaret Khıtumyan (İncesu).
Dz. Kh: Yer darlığı nedeniyle Selanik listesinin devamını başka bir güne bıraktık. Aynı şekilde dün elimize geçen Selanikle ilgili 250 Ermeni esirin yeni listesini de daha sonra yayınlayacağız.
Araçamard
Sayı 30-1088, 16-29 Aralık 1912
ERMENİ ASKERLERİN AİLELERİNE
SELANİK KİLİSESİ’NDE BULUNAN 343 ERMENİ ESİRİN ADLARI (Dünkü sayıdan devam)
(Araçamard gazetesinin bu sayısında Çeşitli bölgelerden ve doğum yerleri bizce meçhul olanlar başlığı altında yaklaşık 200 Ermeni esir ismi yer almaktadır. Biz sadece doğum yerleri belli olanların adlarını yayınlıyoruz.Z.M.)
Khaçadur Cızırlıyan (Gürün), Krikor Ohanyan (Ünye), Armenag Garabed Çıtçıyan (Van, Astsubay), Harutyun Gürcüyan (Yenihan), Hagop Garabed (Taşköprü), Bağdasar Kasabyan (Egin), Hagop Ağperyan, Kevork Nevruzyan (Arapgir), Sahag Sahagyan (Uşak), Sarkis Kürkçüyan (Karahisar), Isdepan Bağdasaryan (Gürün), Vartevar Yenovkyan (Gürün), Hagop Medzkılukhyan (Gürün), Vartan Dikranyan (Ovacık), Dırtad Tanielyan (Zile), Rupen Sarkisyan (Adana), Mihran (Nevşehir), Hovhannes Jandarma (Antalya), Hagop Pilibos (Bilecik), Avedis Boğos, (Kastamonu), Hovhannes Dikran (Amasya), Simon Balyan (Kütahya), Arşag Garabed (Hacın), Sarkis Vartanyan (Afyonkarahisar), Rupen Efendi Yağubyan (Vekil), Selanik Kilisesinde bulunan 343 esir askerlerin listesi burada son bulmaktadır.
Selanik’te bulunan özel muhabirimizin gönderdiği 250 yeni Ermeni askerin listesini yarınki sayıda yayınlayacağız.
(Devam edecek)
Askerlik yasa ve yönetmelikleri Ermenicede
1909 tarihinden itibaren gayrımüslimlerden alınan bedel-i asker-î’nin kaldırılması ve istisnalar dışında Osmanlı vatandaşlarının tümünün askere alınması ancak yasal bir düzenlemeyle mümkündü. Bu amaçla gayrımüslimlerin askerlik işlemleri için bir yasa hazırlığına girişildi. Yasanın hazırlık süreci oldukça sancılı geçti ve ciddi zaman kayıplarına neden oldu. Uzun tartışmalardan sonra daha fazla gecikmemek için iki maddeden oluşan bir yasa/yönetmelik hazırlandı ve aynı yıl yürürlülüğe girdi. Bu yasa 1914 yılında detaylandırıldı . Hazırlık sürecindeki tartışmalar dönemin Ermenice gazetelerinde kapsamlı olarak yer aldı ve kesinleşen yasa ve yönetmelikler Ermeniceye de tercüme edilerek askere gidecek gençlerin hizmetine sunuldu.
Ermeniceye tercüme edilmiş bu iki yasayı özetleyerek okuyucularımıza tanıtıyoruz.
Ganonakir (Yönetmelik)
İslam Olmayan Unsurların Askerlik Kaydı
Onay tarihi: 20 Receb 327 [20 Ağustos 1909] ve 23 Haziran 323,
Açıklamalarla tercüme eden: Avukat G. Solakhyan
1910, İstanbul, Arzuman Matbaası ve Ciltevi
Oldukça kısa iki maddeden oluşan yönetmeliğin ilk maddesinde İslam olmayan unsurlardan alınan bedel-i asker-î’yenin 325 (1909) tarihinden itibaren kaldırıldığı, bu tarihden itibaren İstanbul ve taşrasında nüfusları kayıt altına alınan ve askerlik yaşına gelen gayrımüslimlerin de İslamlara ait askerlik yasasına tabi oldukları ve dini temsilcilerin de yer aldığı yerel komisyonlar denetiminde kura çekecekleri , ikinci maddesinde ise kimlerin askerlikten muaf olduğu konusu ve son olarak bu yönetmeliğin Harb, İçişleri ve Maliye Bakanlığı tarafından yürütüleceği belirtilmiştir. Yönetmelik ekinde ise İstanbul ve taşrasında askere alma işlerinde Birinci Ordu Komutanlığı tarafından yayınlanan ve 34 maddeden oluşan talimatname yer almaktadır. Talimatnamede özet olarak kuraların nasıl çekileceği, askerlikten muaf olanlar, prosedürler, askerlerin aile durumları ve istisnalar gibi pek çok konu yer almaktadır.
Zinvoragan Dzarayutyan Nor Orenkı (Askerlik Hizmeti Yeni Yasası)
Her asker adayı için gerekli
Derleyen, Sarkis Hovhannesyan
İstanbul, Keşişyan Matbaası, 1914
Gayrımüslümlerin askere alınması ile ilgili 1909’da hazırlanan iki maddelik yönetmelik aceleye gelmişti. Açıklığa kavuşturulması gereken pek çok soru da doğmuştu. Bu yönetmelik ancak 1914 yılında tekrar ele alınabildi ve Osmanlı vatandaşı olan herkes için geçerli olan 153 maddeden oluşan bir yasaya dönüştürüldü. Başlıkta tanıttığımız kitapçık da bu 153 maddeyi tek tek sıralıyor. Bu yasanın en altında dönemin Bakanlar Kurulu’nun da imzası bulunmakta. Bu yasanın uzun yıllar yürürlülükte kaldığı ve Cumhuriyet dönemine temel teşkil ettiği söylenebilir.
