Süryani cemaatine ait olan ve Hazine’ye devri gerçekleşen ibadethane ve mezarlıkların iadesi yönünde yapılan yasal düzenlemede kapsam genişletildi. TBMM Plan ve Bütçe Komisyonunda iadesi öngörülen yer sayısı 30’dan 56’ya çıkartıldı.
Süryani toplumuna ait Mardin, Midyat, Nusaybin ve çevresinde bulunan ibadethane, mezarlık ve diğer arazilerin iadesi için yapılan yasal düzenleme TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu’nda kabul edildi. Hükümetin hazırladığı yeni torba yasada, Süryanilere ait bazı mülklerin Süryani cemaatine ait vakıflara iade edilmesini öngören düzenleme yapıldı. Vakıflar Kanunu’na eklenecek olan geçici bir maddeyle 30’a yakın tapunun iadesi öngörülüyordu. 20 Şubat’ta TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu’nda düzenlemenin kapsamı genişletildi. İade edilecek yer sayısı 56’ya çıkartıldı.
Meclis Plan Bütçe Komisyonunda düzenlemeyle ilgili Maliye Bakanı Naci Ağbal bilgi verdi. Ağbal, Süryani cemaati temsilcileriyle yapılan pozitif diyaloglar kurulduğuna dikkat çekerek şunları söyledi:
“Bu konu malumlarınız olan bir konu. Büyükşehir Belediyesi Kanunu çıktığı dönemde bütün köy tüzel kişiliklerine ait taşınmazlar büyükşehir belediyelerine devredilmişti ama uygulamada Mardin ilinde bazı taşınmazlar oradaki kullanıcı vakıf ve cemaatlerimiz bakımından bu taşınmazların büyükşehir belediyesinin uhdesinden alınarak tekrar vakıf ve cemaatlere iadesiyle ilgili bir düzenleme yapıyoruz. Bu konuda baştan itibaren Hükûmet olarak bu konunun taraflarıyla çok yapıcı, olumlu bir diyalog geliştirdik ve kendilerinden gelen bilgilendirmeleri de dikkate almak suretiyle bu düzenlemeyi yapmış oluyoruz. Dolayısıyla bu düzenleme, ilgili bakanlıklarımızın bu taşınmazların fiilî kullanıcılarıyla baştan itibaren yaptığı olumlu, pozitif bir diyaloğun neticesidir.”
Gelir getirici yerler kapsam dışında
Tasarıda Süryani vakıflarına ait gelir getirici mülkler kapsam dışı kaldı. Ağbal bu durumla ilgili şunları söyledi: “Bu taşınmazlar büyük şehir belediyesi mülkiyetine geçmişti. Oradan biz onu hazineye devralmıştık ama bu kanununun sevk edildiği tarih itibarıyla bu taşınmazlar henüz vakıfların mülkiyetine geçmediği için bu maddeye dâhil edemedik. Orada, anladığım kadarıyla, yerel düzeydeki valilik bünyesindeki komisyon vakıflara devredilmesi gereken taşınmazlarla ilgili bu gelenleri listeye dâhil etmemiş.. Yoksa bu taşınmazlar yeni özellik arz eden, farklı bir değerlendirmeye gelen taşınmazlar değil . Bu taşınmazların hepsinin ortak özelliği üzerinde ya kilise, ibadethane ya da mezarlık olan yerler. Boş vaziyette olan veya gelir getirici yerler asla değil.”
Süryani toplumuna ait ibadethane ve mezarlıkların iadesini öngören düzenleme görüşmelerin ardından Plan ve Bütçe Komisyonu’nda kabul edildi. Torba Yasa kapsamında, Meclis Genel Kurulu’na gelecek olan düzenleme, kabul edilip, Cumhurbaşkanı tarafından onaylanmasının ardından, Vakıflar Genel Meclisi’nde iadeyle ilgili süreç başlayacak.
Ne olmuştu?
Mardin ve Midyat’ta aralarında tarihi manastırların da bulunduğu çok sayıda ibadethane mezarlık ve mülk Büyükşehir Belediyeleriyle ilgili yapılan yasal değişiklikten sonra 2016 yılı içinde Hazine’ye devredilmişti. Daha sonra Mardin Valiliği bünyesindeki Devir ve Tasfiye Komisyonu ibadethaneleri Diyanet İşleri Başkanlığı’na devretmişti. Konunun ortaya çıkması ve tepki yaratmasının ardından Valilik mülklerin Diyanet İşlerine tahsis edilmesi kararını iptal etti. Ancak ibadethaneler dahil çok sayıda yer, Hazine’ye ve ardından Vakıflar Genel Müdürlüğüne devredildi.
Hükümetle, Süryani toplumu yetkilileri arasında sorunun çözümü için uzun süredir görüşmeler yapılıyordu. Süryani Vakıflarının avukatları sorunun çözümü için yasal bir düzenleme gerektiğini sık sık dile getirmişti. Vakıflar Genel Müdürlüğü, mülklerin iadesi için yasal düzenleme yapılması için çalışma yaptıklarını açıklamıştı. Görüşmelerin ardından Torba Yasa kapsamında Vakıflar Kanununa eklenen geçici maddeyle mülklerin Süryani Vakıflarına iadesinin yolu açıldı.
Paylan: Akarlar da kapsama alınmalı
Komisyon görüşmelerinde söz alan HDP İstanbul Milletvekili Garo Paylan, gelir getirici mülklerin iadesinin yapılmamasını eleştirdi. Paylan, “İlgili vakıfların verdiği listede gelir getirici yerler de var. 110 küsurluk bir liste vermişler. Yani tarla, arsa, arazi noktasında da talepleri vardı. Bu madde onları içermiyor. Umalım ki ilerleyen dönemde Hükûmet bu yönde de adım atsın” diye konuştu.
Mal vermekle sorun çözülmez
Paylan, konuşmasında şunları söyledi, “Türkiye sathında 10 bine yakın metruk kilise, mezarlık, manastır var ve bunlar kültürel varlığımız, hepimizin ortak kültürel mirası. Bunların çoğu sahipsiz veya vakıflara tabi, diğer kamu kuruluşlarının elinde olduğu için yıkılıyorlar ve bunlar ihya edilmedikleri için, sahipsiz oldukları için de kültürel varlıklarımız yok oluyor. Bunları yalnızca vakıflara vermek de çözüm değil çünkü onların ihya edecek gücü de yok. siz deseniz ki Ermeni toplumuna, Süryani toplumuna: ‘Biz size bu kadar kiliseyi verelim’ inanın ‘Bize vermeyin’ derler. Eğer deseniz ki bize Ermeni toplumu olarak, ‘Biz sizin 3 bin kilisenizi, manastırınızı bugün verelim’, ‘Aman bize vermeyin’ deriz çünkü sahip çıkamayız, ihya edemeyiz. Bu anlamda bunların Vakıflar Genel Müdürlüğü, Kültür Bakanlığı, diğer ilgili kuruluşlarla birlikte nasıl ihya edileceğiyle ilgili, nasıl kullanılacağıyla ilgili bir master plana ihtiyaç var. Yalnızca böyle malı verdim, aldım meselesine indirgememek gerekiyor. Bunların hepsi kültürel varlığımız, ortak tarihimiz. Bu anlamda bunu Kültür Bakanlığı’nın, belki Maliye’nin, belki Vakıflar Genel Müdürlüğü’nün ortak olarak master plana çevirmesi önerisi var. Yalnızca mal vermekle sorun çözülmez.”
