İspanya’da, iç savaş ve Franco rejimiyle unutturulan toplumsal mücadele hafızası, son yıllarda yeniden filizleniyor. Barcelona’nın sivil tarihini görünür kılmayı amaçlayan ‘Memoria BCN’ projesi, bu uyanışta teknolojinin sunduğu imkânları kullanıyor. Sonuç: Akıllı telefonunuzla Barcelona’nın toplumsal tarihine yolculuk.
29 Ocak’ta Anarad Hığutyun Binası, Havak Salonu, kültürel miras ve hafıza çalışmalarında yeni yaklaşımların konuşulduğu bir panele ev sahipliği yaptı. Yıkıma maruz bırakılan, insansızlaştırılan ve resmi tarih tarafından toplumsal hafızadan silinen mekanlar hakkında hazırlanan ve toplantıya konu olan üç projenin ortak noktası yeni teknolojilerle kurdukları ilişki oldu. Çevirimiçi haritalar, internet siteleri ve akıllı telefon uygulamaları gibi teknolojilerden faydalanan projelerin Türkiye ayağındaki iki örnekten biri, Hrant Dink Vakfı’nın iki buçuk senedir devam eden kültürel miras envanteri çalışması sonucu ortaya çıkan ve Türkiye’deki Ermeni, Rum, Süryani ve Yahudi topluluklarının kültürel mirasını bir haritada bir araya getiren ‘Anadolu’nun Kültürel Mirasını Ortaya Çıkarmak ve Savunmak’ projesi; diğeriyse Sabancı Üniversitesi Toplumsal Cinsiyet ve Kadın Çalışmaları Forumu ve Karakutu’nun oluşturduğu, Beyoğlu, Balat ve Kadıköy’de düzenlenen turlarla İstanbul’un toplumsal cinsiyet hafızasını keşfe çıkan ‘Cins Adımlar’ projesiydi. Sunumun yurtdışından gelen konukları ise İspanya’dan ‘Memoria BCN’ projesi oldu.
Memoria BCN, İspanya İç Savaşı ve Franco diktatörlüğünün etkilerini yoğun olarak yaşamış şehirlerden biriyle, Barcelona’yla ilgili bir hafıza çalışması. 1936-1939 arasındaki İspanya İç Savaşı sırasında sistematik olarak bombalanan ve 1975’te Franco rejimi sona erene kadar sokakları demokratik mücadelenin merkezi olan Barcelona’nın tarihsel ve anıtsal mekanlarına bir seyahat yapmak için yola çıkan bu hafıza projesinde on farklı rota bulunuyor. Projenin en önemli özelliğiyle, bu rotalara telefona indirilen bir uygulama sayesinde kolayca erişilebiliyor olması.
The Associació Conèixer Història’nın (Tarihi Bilmek Derneği) bir projesi olan Memoria BCN’yi anlatmak üzere toplantıya katılan Jordi Guixé Corominas ve Oriol Lopez Badell, projenin ortaya çıkış amacını ve etkilerini anlattı.
Jordi Guixé Corominas, “resmi tarihin manipülasyonu nasıl kırılabilir ve hafıza tekrardan nasıl kurulabilir?’ sorusu üzerinden yola çıktıklarını söylüyor ve yok edilen tarihe bir hapishaneyi örnek veriyor. Franco rejiminde kadın siyasi mahkumların tutulduğu hapishane, rejim sona erdikten sonra yıkılarak görünmez kılınmış. İç savaş galiplerinin tarihinin resmi tarih haline geldiği, mücadele edenlerin tarihinin unutulduğunu söyleyen Corominas, ‘torunlar jenerasyonu’ olarak tanımlanan kendi kuşağının hafıza pratiklerine ağırlık verdiğini belirtiyor.
Tarihin izinde
İkinci İspanya Cumhuriyetnin kurulduğu 1931 yılından, Franco rejiminin ardından İspanya’da geçiş döneminin yaşandığı 1980’e kadar 10 farklı turla hafıza mekanlarını keşfe çıkan proje, haritalandırma sürecinin mimarlarından Oriol Lopez Badell’in aktardığı kadarıyla, özellikle Barcelona’da demokrasinin saldırıya uğradığı ve mücadele verilen yerleri odağına alıyor. “Barcelona’da Franco rejiminde Katalan varlığı yok edilmişti ve bütüncül bir tarih yoktu. Bu döneme ilişkin kamusal alanda bilgi kıtlığı olsa da akademide pek çok bilgi vardı.” Barcelona’da demokrasi mücadelesi verilen 200’e yakın mekan olduğunu belirten Badell, 2010’da hazırlık çalışmalarına başladıklarını ve ilk aşamada bu mekanların 70 tanesini odağa koyduklarını belirtiyor.
Katalanca, İspanyolca, İngilizce ve Fransızca ulaşılabilen uygulama, seçilen 10 mahalleyle ilgili genel bilginin yanı sıra, harita üzerinde gösterilen her bir rotada kullanıcıya rehberlik ediyor. 6 önce başlayan uygulamayı haftada yaklaşık 100 kişi kullanıyor.
Hafıza projesi için ayrıntılı bilgiye ulaşmak için tıklayınız.
