HAFIZA

Yaz sezonunda çoğu sanat mekânında yeni sergi açılmadığı ve sıcaklarda bebekle dolaşmak zor olduğu için bir süredir sadece ulaşımı kolay olan, klimalı müzeleri ziyaret ediyorduk. Yıllarca Anadolu tarafında yaşadıktan sonra Avrupa yakasına taşınmanın en büyük avantajı sanat mekânlarına yakınlaşmak oldu. Avrupa yakasındaki bu bariz yoğunlaşmayı, sanatın merkezileşmesi, çoğu müzenin bu yakada bulunması ve yerli-yabancı turistler için bu yakanın daha güçlü bir çekim merkezi olmasıyla açıklanabilir. Bu yazıda, yıllarını ‘var ama yok’ olarak geçiren, ‘hafızasızlaştırma’ mağduru İstanbul Resim ve Heykel Müzesi ile, onu Dolmabahçe Sarayı’ndaki yerinden ederek açılan Millî Saraylar Resim Müzesi’nden bahsedeceğim.

Bellek ve Kültür Sosyolojisi Çalışmaları Derneği’nin (BEKS) Ermeni Soykırımı’nın 100. yıldönümünde başladığı ve iki yıldır devam eden ‘100. Yılına Soykırımı Hatırlamak - Ermeni Gençlerin Post-Belleği Üzerine Karşılaştırmalı Bir Araştırma’ çalışmasının raporu yayımlandı.

Uluslararası üne sahip Ermeni fotoğrafçı Antoine Agoudjian Musul’u IŞİD’den kurtarma operasyonuna katıldı ve bir ay boyunca operasyonun tüm aşamaları hem insanı açıdan hem de bir haberci olarak izledi. Agos sayfalarından tanıdığınız, kendisi de bir fotoğrafçı olan Berge Arabian, Agoudjian ile hem savaş fotoğrafçılığı hem Ortadoğu’nun 1915’e kadar uzanan travmatik tarihi hem de bu tarihin Ermeni bir fotoğrafçıda yarattığı bellek üzerine çarpıcı bir söyleşi gerçekleştirdi. Bu söyleşiyi Agoudjian’ın Türkiye’de ilk kez yayınlanan Musul fotoğrafları işliğinde sunuyoruz.

Türkiye’de siyasi ortamın giderek gerginleştiği bu dönemde göç konusu bir kez daha pek çok insanın zihnini meşgul ediyor. Bu vesileyle yakın tarihin sancılı dönemlerinde ‘en yakın ve en uzak komşu’ Ermenistan’a göç etmiş Türkiyeli Ermenilerle buluşmak, onların hikâyelerini ilk elden aktarmak istedik. Büyük bir açıkyüreklilikle hayatlarını paylaşan bu insanların her biri farklı maceralarıyla insanın yeniden başlama gücü ve umudunu ortaya koydu. Sizlerle paylaşıyoruz.

Türkiye’de Üç Nesilde Ermeni Olmak’ başlıklı doktora çalışmasının yazarı Nazlı Temir Beyleryan “Türkiye’deki Ermenilerin 1915 sonrasındaki demografik hareketleri incelendiğinde, yaşanmış olan kırımın başta ‘hafıza-kırım’(mémoricide) olduğu gerçekliğine varıyoruz.”

Hrant Dink Vakfı, Avrupa’daki ve Güney Afrika’daki müzelere ve hafıza mekânlarına odaklanarak, geçmişle yüzleşmede hafıza mekanlarının rolünü tartışmaya açıyor. “Hafıza Küratörlüğü” paneli 28 Ekim Cuma Anarad Hığutyun Binası, Havak Salonu’nda.

‘Yitik Kuşlar’ın baş kahramanları Bedo ve Maryam adında iki kardeş. Gel gör ki, film, çocuk gözünü, anlatının ifade gücünü arttırmak için değil, anlatılması tercih edilmeyenlerin paravanı gibi kullanmayı tercih etmiş.

Tek bir toplama kampı sahnesine yer vermeyen, Nazizmin ve faşizmin bugün de sürdüğünü gösteren 'Remember', hakikati örtbas etme gayretinin beyhudeliğini yüzümüze vuruyor.

2014'te İstanbul'da kurulan Karakutu, İstanbul’un hafıza mekanlarını keşfe çıkarmaya devam ediyor. Ekip geçtiğimiz günlerde, toplumsal cinsiyet temelli şiddetin yazılmayan tarihine dört duraklı bir yolculuk düzenledi.

Ermeni Soykırımı konu edildiğinde, önemli bir tartışma konusu da, Kürtlerin soykırımdaki rolü. Adnan Çelik ile Namık Kemal Dinç’in Diyarbakır ve çevresindeki Kürtlerin 1915 Ermeni Soykırımı’na dair hafızalarına yönelik sözlü tarih çalışmasının ürünü olan ve İsmail Beşikçi Vakfı Yayınları tarafından basılan ‘Yüz Yıllık Ah! Toplumsal Hafızanın İzinde 1915 Diyarbekir’ kitabı, bu konuda önemli bir kaynak olacak. Hâlihazırda Ermeni Soykırımı’na dair Kürt siyasetçileriyle röportajlarından oluşan ‘Yüz Yüze’ belgeseli üzerine çalışan tarihçi Namık Kemal Dinç’le, yeni çıkan kitapları ve Tarih Vakfı’nda yaptığı ‘Toplumsal Hafızanın İzinde 1915 Diyarbekir ve Kürtler’ sunumu üzerine konuştuk.