Tüm eserleriyle Bob Dylan

YETVART DANZİKYAN

Protest müzik olarak tanımlanabilecek bir tür varsa, onun herhalde en önemli temsilcisi Bob Dylan olsa gerek. Onun herhangi bir şarkısını dinleyen bir kişi, şarkılarında bambaşka hikâyeler anlattığını, insanın derinlerinde ya da Amerika’nın derinlerinde olup biten şeylere dair pek işitilmedik hikayelerden bahsettiğini bilir.

Yine de Dylan’ın 2016 yılında Nobel Edebiyat Ödülü’nü alması ilk bakışta insanlara şaşırtıcı geldi. Ama ilk bakışta... Hemen sonra Dylan’ın şarkılarına aşina olan herkes, aslında bunun hiç de şaşırtıcı olmaması gerektiğini idrak etti. Komite Dylan’a ödülü “Büyük Amerikan şarkı geleneğine yeni, şiirsel bir ifade tarzıyla katkıda bulunması”nı gerekçe göstererek verdi. El hak, burada da yanlış bir şey yoktu. Dylan’ın her şarkısı hem bir şiir, hem bir hikâye idi aynı zamanda. Ve üstelik Dylan, ilk albümünü yayınladığı 1962’den bu yana tarzını, felsefesini hiç bozmadı, şarkı sözlerinin içeriği belki zamanla yeni ufuklara açıldıysa da şiirselliğini, hikâye anlatıcılığını hep korudu. O yüzden zaten Bob Dylan’a şarkıcı değil daha çok ‘ozan’ diyoruz.

Robert A. Zimmerman

Bob Dylan, yani gerçek adıyla Robert Allen Zimmerman, 1941 yılında ABD Minnesota’da doğdu. Yahudi bir ailenin çocuğuydu. Aile 1900’lerin başlarında Odessa’daki anti-semit atmosfer yüzünden ABD’ye göçmüştü. Dylan, Hibbing Lisesi’nden 1959 yılında mezun olduktan sonra Minnesota Üniversitesi’ne girdi. 1960 yılında üniversiteyi terk ederek otostopla New York‘a gitti. Greenwich Village’teki kulüplerde sahne almaya başladı.O vakitler, sahnede Bob Dylan adını kullanmaya başladı.

İlk albümü 1962 yılında yayınlandı ancak ikinci albümü, yani 1963 yılında yayınlanan ‘The Freewheelin’ Bob Dylan’ (“Avare Kasnak Bob Dylan”) etkisi günümüze kadar süren bir patlama yarattı. Hala dinlediğimiz ‘Blowin' in the Wind’ ve ‘A Hard Rain's A-Gonna Fall’ bu albümdendir. İkinci albümü ‘The Times They Are A-Changin’ de (‘Devir Değişiyor Artık’) benzer bir etki yarattı.

Dylan özellikle savaş karşıtı şarkılarıyla hafızalarda yer etti, Vietnam Savaşı sırasında yazdığı şarkılar o döneme damga vurdu. Yine protest folk müziğin önemli isimlerinden Joan Baez ile iki yıl süren birlikteliği iki isme de çok şey kattı.

Dylan işte böylesine önemli bir isim. Ve Dylan’ın tüm şarkı sözleri, hem de usta işi çevirilerle bir kitapta toplandı. Kara Plak bu seçkiyi basmakla çok önemli bir iş yaptı çünkü hem bu şiirsel şarkı sözlerinin sağlıklı çevirileri çok azdı, hem de bu sözleri topluca bulmak çok zordu. Üstelik bu sözleri çevirmek de, aslında şiir çevirmekten farkı olmayan, meşakkatli bir iş.

Kitap ‘Bob Dylan Sözler 1961-2012’ adını taşıyor. Adından da anlaşılacağı üzere Dylan’ın 1961 ile 2012 arasındaki şarkı sözlerinden oluşuyor. Ayrıca albümlere girmemiş şarkı sözlerinin çevirileri de var.

Kitap 2019 yılının Eylül ayında yayınlandı. Edinmem demek ki 3 ayı bulmuş. Edinir edinmez de hızla, bir şiir ya da hikaye kitabı okur gibi, sözlerin gayet özenli çevirilerini okumaya başladım. Sözleri kimin çevirdiğini de yazayım da kitabın içeriği daha iyi anlaşılsın: Armağan Ekici, Burcu Uğuz, Deniz Koç, Emrah Özesen, Esin İleri, Kutlukhan Kutlu, Lora Sarı, Mahir Ünsal Eriş, Seçkin Erdi, Selahattin Özpalabıyıklar, Sevin Okyay, Süreyyya Evren, Yaz Özpalabıyıklar. Kitapta ayrıca Nazım Dikbaş’ın her albüm için ayrı bir çizimi de yer alıyor.

Şarkılar, ya da şiirler ve hikayeler diyelim, işte bu çevirilerle hem Türkçe’de de ayrı bir lezzet kazanmış, hem de Dylan’ın neden Nobel Edebiyat Ödülü aldığını -konuya uzak okurların da- anlamasını sağlamış. Dolayısıyla bu özenli çalışma için Kara Plak Yayınları’nı kutlamak gerek.

Sözü daha fazla uzatmadan, kitaptan Bob Dylan'ın iyi bilinen bir şarkısının sözlerinin çevirisinin ilk iki kıtası ile uğurlayalım okurları.

Sıkı Bir Yağmur Yağdı Yağacak

(A Hard Rain's A-Gonna Fall)

Ah nerelerdeydin gök gözlü oğlum?

Ah nerelerdeydin sevgili yavrum?

Tam on iki sisli dağın yamacında tökezledim,

Altı eğri büğrü yolda bir yürüdüm bir süründüm,

Yedi kederli ormanın ortasını adımladım,

Bir düzine ölü okyanusun önünde dışarı çıktım,

On bin mil boyunca bir mezar ağzında yürüdüm,

Çok sıkı, çok sıkı, çok sıkı, çok çok sıkı

Çok sıkı bir yağmur, yağdı yağacak