22 Eylül’de Ermenistan Cumhurbaşkanı Serj Sarkisyan, son bir aydır oldukça tartışma yaratan “anayasa değişikliği tasarısı”nı Ermenistan Parlamentosu’na gönderdi.
Ermenistan Cumhurbaşkanlığına bağlı Anayasa Reformları Uzmanlık Komisyonu (ARUK) uzun sureden beri bu tasari paketi uzerinde calisiyordu. Uzmanlık Komisyonu (ARUK) üyesi Vardan Poğosyan Parlamentoda Cumhurbaşkanının Anayasa değişikliklerinden sorumlu temsilcisi olarak atandı. Bir sonraki adım değişikliklere son olarak karar vermek ve Aralık’ta “değişen anayasayı” halkoyunu sunmak. Gelecek haftadan itibaren Sarkisyan’ın, siyasi partilerin temsilcileri ile tasarı hakkında görüşmesi bekleniyor.
Cumhurbaşkanı Sarkisyan'ın talimatıyla 2013'te kurulan Anayasa Reformları Uzmanlık Komisyonu'nun açıkladığı değişiklik paketi ile anayasal sistemin iyileştirilerek kamu yönetiminde verimliliğin artırılmasının hedeflendiği belirtiliyor. Oysa muhalefet artık 3. kez başkan olma şansı olmayan Sarkisyan’ın kendi yerini garantilemek daha doğrusu yeni bir sistem yaratarak bu sistemde tekrar var olabilmesini sağlamak için bu yola baş vurduğunu iddia ediyor.
Öngörülen değişikliklerin en önemlisi Ermenistan’ın yönetim biçimi olan yarı-başkanlıktan parlamenter sisteme geçilmek istenmesi. Ermenistan Adalet Bakanlığının internet sitesinde 15 Temmuz'da duyurulan paket Ermenistan’ın son günlerdeki en önemli konusu oldu. Paketin Ermenistan’da en fazla dikkat çeken maddelerinden biri, cumhurbaşkanının, milletvekilleri ve yerel yönetim birimlerinin temsilcileri tarafından oluşturulacak "Seçim Kurulu" tarafından seçilmesi. Cumhurbaşkanının görev süresinin 5 yıldan 7 yıla çıkarılması ve göreve ikinci kez seçilme hakkının kaldırılması öngörülen değişiklikler arasında.. Pakette, 40 yaşını doldurmuş, 7 yıldır Ermenistan vatandaşı olan, ülkede ikamet eden ve seçme hakkına sahip herkesin cumhurbaşkanı adayı olmasına imkan tanınırken, cumhurbaşkanının herhangi bir siyasi partiye üye olması yasaklanıyor.
Hükümet, demokratik toplumlun olmazsa olmazı gördüğü ve ısrar ettiği parlamenter sistemin Ermenistan’a ne yönde ve nasıl fayda edeceğini açıklayamazken muhalefet de bu gidişatın Kuzey Kore ya da Sovyetler’deki bir tek parti düzeni kurma başlangıcı olduğunu söylüyor ancak “Hukuk devleti” yıkılacak tezine mantıklı örneklemeler getiremiyor. Kısaca anayasa değişikliğinin ne vereceği ne kaybettireceği kadar muğlak.
Halihazırdaki Anayasa
Ermenistan Anayasası, 5 Temmuz 1995 tarihinde ulusal çapta gerçekleştirilen bir referandum sonucu kabul edilmişti. Bununla Ermenistan, demokratik, bağımsız, egemen, ve üniter bir cumhuriyet hâline geldi. Erivan, ülkenin başkenti olarak tanımlandı. Seçme hakkı, halkın doğrudan katılımıyla düzenlenen seçimler aracılığıyla halka verildi. Anayasal bir değişikliğin ya da ülke sınırlarında değişiklikler öngören konularınn karara bağlanmasında yine halkoylamasına gidilmesi kararı alındı. Mevcut Ermenistan anayasası 117 maddeden oluşmakta. En son anayasayla ilgili olarak 27 Kasım 2005 tarihinde halkoylamasına gidilmiş ve değişiklik kabul görmüştü.
Pakette öngörülen değişikliklerin kabul edilemez olduğunu vurgulayan Milletvekili Hrant Bagratyan, "Komisyonların sayısı bile aynı kalacak. Ayrıca Cumhurbaşkanı'nın yetkisinin yüzde 90'ı korunuyor. Ancak yeni anayasayla cumhurbaşkanını halk değil siyasi çoğunluk seçecek" ifadesini kullanıyor.
Görevdeki ikinci dönemini 2018'de dolduracak ve yeniden seçilmesi mevcut yasalara göre mümkün olmayan Sarkisyan'a yakın çevreler ise yapılması düşünülen değişikliklerin, yarı başkanlık sistemi olarak nitelenen yapıda parlamento ve başbakanın rolünün artıracağı, dolayısıyla demokratik bir dönüşüm sağlayacağı görüşünde.
Ermenistan Devlet Personeli Başkanı Davit Harutyunyan da Ermenistan’da siyasal sistemin reforma ihtiyacı olduğunu vurgulayarak, Sarkisyan'ın kendisine, ne cumhurbaşkanı ne de başbakanlık için aday olmayı düşünmediğini defalarca söylediğini aktarıyor.
Anayasa değişikliğine evet diyeceklerini açıklayan Ermeni Devrimci Federasyonu (Daşnaksutyun) milletvekili Ardzvik Minasyan “2017’deki seçimler umarız yeni anayasaya uygun olarak yapılır ve ortak bir hükümet kurulur ama 2018’de görev süresi bitecek olan Sarkisyan’ın akıbeti ne olur bilemem” şeklinde konuştu.
“Ermenistan’da önemli olan Anayasa’nın uygulanabileceği mekanizmalar yaratmaktır, Anayasa’yı değiştirmek değil” diyen Miras Partisi milletvekili Tevan Poghosian ise, seçim kampanyası süresince Cumhuriyetçi partinin böyle bir şeyden hiç bahsetmediğini ve oy verenler karşısında böyle davranmanın ahlaken doğru olmadığını belirtti.
Anayasa değişikliğini Devrimci Daşnaksutyun desteklerken, muhalafet partilerinden başlıcaları Miras ve Mürrefeh partileri desteklemeyeceklerini belirttiler. Eski Cumhurbaşkanları Levon Ter-Petrosyan ve Robert Koçaryan da değişiklikleri olumlu bulmazken, “onaylatmayacağız” adında bir halk insiyatifi kuruluyor.
