Yaşar Kemal’in Türkiye ve dünya edebiyatındaki yeri, vefatı ile birlikte bir kez daha gündeme geldi. Yaşar Kemal Ermenistan ve genel olarak Ermeni dünyasında da yakından takip edilen bir yazar. Ermenistan’da sadece edebiyat alanında değil Türkiye ile geleceğe olumlu bakılması açısından da büyük etkisi var. Yazarın vefatı üzerine Ermenistan ve Diaspora medyası kendisine geniş yer ayırarak Yaşar Kemal’in bu etkisini mercek altına aldı.
Amerika’da yaşayan şair Garo Armenyan, Horizon Weekly gazetesinde çıkan yazısında şu değerlendirmede bulundu: “Yaşar Kemal’in romanlarının kahramanları Ermeni Soykırımı’nın kara gölgesinin üzerinden geçtiği toprakların varisleridir. Bu romanlar, onyıllar sonra, bu gölgenin lanetinden kurtulamayan sıradan insanların yaşadığı psikolojik durumu anlatır. Yaşar Kemal’in zamanında bu konuda yazmak çok daha zordu. Onun ve onun gibiler sayesinde Ermeni sorunu Türk edebiyatına giriş yaptı.”
Katledilenin boşluğuna dair
Armenyan, ayrıca Yaşar Kemal’in edebiyatında Ermeni dünyası için çok kıymetli olan bir diğer özelliğe de değindi: “Yaşar Kemal, hayatta kalmanın bir başka yüzünü daha ortaya koydu. O da, Ermenilerin değil, Türklerin hayatta kalma, o topraklar üzerinde hayatını sürdürme öyküsüydü. Bu, Ermeniler için çok kapalı bir konu. Bu noktada Yaşar Kemal’ın yazıları bana Tılgadintsi’yi hatırlatıyor. İkisi de köy hayatını yazmış, köylü insanın yaşamını ortaya koymuş. Kadere bak ki ikisi de aynı coğrafyadan bahsediyor. Birisi 1915’te katledilmiş, ve onunla birlikte bir halk tamamen yok olmuş, diğeri ise, o yok olan halkın katledildikten ortaya çıkan boşluğu hakkında yazıyor, ve o yok olmanın, yok olmayanların üstüne bıraktığı etkiyi anlatıyor.”
Naregatsi’nin hemşehrisi
Yaşar Kemal’in, ölüm haberinde en çok 2013’te aldığı, Ermenistan’ın en prestijli ödüllerden biri olan ‘Krikor Naregatsi Madalyası’na yer verildi. Yazar aldığı bu anlamlı ödül üzerine, “Bir Vanlı olarak, Krikor Naregatsi’nin hemşehrisi olmaktan gurur duyuyorum” demişti. Diplomatik ilişkilerin sıfır seviyesinde olmasına rağmen, Ermenistan’dan bir heyet gelip, bu ödülü kendisini vermiş, yazar Ermeni dünyasında toplumsal belleğin bir parçası haline gelmişti.
Ermenistan Kültür Bakanlığı’nın Modern Sanat Bölümü Başkanı Seyranuhi Keğamyan, ödülün Yaşar Kemal’e veriliş gerekçelerini şöyle sıralamıştı: “Ermeni kültür mirasına gösterdiği büyük saygı, Ermeni kültürüne gösterdiği yakın ilgi, Ermeni tarihi konusunda gösterdiği siyasi cesaret ve farklı halklara karşı gösterdiği eşit, insani yaklaşım ile edebiyata katkıları için…”
Saroyan’la Kürtçe anlaştılar
Yaşar Kemal, Türkiye ile bağ kurmaya çalışan Ermenistanlı ve Diasporalılar için başvurulan en temel adreslerden biri. Ermenistan Yazarlar Birliği’nin çıkardığı Kragan Tert’de yayımlanan ‘Yaşar Kemal ile Buluşma’ başlıklı yazısında, Siranuş Galşoyan yazarla buluşmayı anlatıyordu. “Ben uzun yıllardır Yaşar Kemal’in edebiyatı üzerine çalışıyorum. 2006’da İstanbul’a gittiğimde, kendisiyle görüşebileceğim aklımdan geçmezdi, ama o benim Ermenistan’dan olduğumu duyunca, görüşmeyi memnuniyetle kabul etti.” Bu buluşmada Yaşar Kemal Galşoyan’a, William Saroyan’la buluşmasını, aralarında nasıl Kürtçe konuştuklarını ve Saroyan’ın haritada atalarının memleketi Bitlis’i nasıl gösterdiğini anlatmıştı.
Yaşar Kemal’in ünlü kitabı ‘İnce Memed’, 1975’te Yerevan’da ‘Tsakh Memed’ adıyla basıldı. 20 Binin üzerinde baskı yapan kitap büyük yankı uyandırmıştı. Bugün Ermenistan’da ve Diaspora’da Ahmet Hamdi Tanpınar, Orhan Pamuk, Elif Şafak, ve diğerleri okunuyorsa, bu yol kuşkusuz Yaşar Kemal’in de katkılarıyla açılmıştır.
‘Tsakh Memed’, Yerevan’da 15 gün içinde tükenmişti
Yaşar Kemal, Ermenistan’daki edebiyat okurları için de büyük önem teşkil ediyordu.‘İnce Memed’ kitabı, Ermenistan’da yayımlandığında olağanüstü bir ilgiyle karşılanmıştı.
Kitabı Türkçeye 1931- 1962 yıllarında İstanbul’da Ermeni basın hayatında makale, öykü ve şiirleriyle adını duyuran, 1963’te Yerevan’a göç eden ve sonradan yerleştiği Los Angeles’te 1998’de vefat eden gazeteci, yazar, şair, araştırmacı ve Türkolog Haçik Amiryan çevirdi. 1975’te basılan bu kitabın etkisini ve çevirmeni Amiryan’ı, Açık Radyo’da yaptığı ‘Ermeni Edebiyatı Numuneleri’ programında Yetvart Tomasyan şöyle anlattı:
“ ‘Nor Or’ (Yeni Gün) dergi ekibinde yer alan Haçik Amiryan, 1970’te Yerevan Devlet Üniversitesi Doğu Bilimleri Fakültesi Türkoloji ve Osmanlı bölümünde göreve geldikten sonra ders kitabı niteliğinde bir Türkçe okuma kitabı hazırladı. Bu çalışma için pek çok çağdaş Türkçe edebiyat yazarının eserini de Türkçeye çevirdi. Çeviri çalışmalarının en gözde eseriyse, büyük usta Yaşar Kemal’in ‘İnce Memed’ eserinin Ermeniceye kazandırılmasıdır. Amiryan’ın, ‘Tsakh Memed’ (Dal Memed) adıyla 1975 yılında Ermeniceye kazandırdığı bu kitap Yerevan’da 20 bin tirajla basılmış ve 15 gün içinde tükenmiştir. Köylüler rakı masasında saatlerce kahramanların ruh halini tahlil ediyordu…”
