Dadrian, Erivan’da bir devlet mezarlığına resmen “atılmıştı”. Bir kimsesiz gibi gömülmüş, mezarı üzerine en küçük bir işaret dahi konmamış ve mezar yerini yabani otlar kaplamış, bir çöplüğe dönmüştü. Maggie Goschian ve arkadaşları, mezarın yerini uzun uğraşlardan sonra bulabilmişlerdi.
Ermeni Soykırım Araştırmalarının kurucusu, bu konuda bizlerin gözlerini açan Vahakn Dadrian, bilindiği gibi 2019 yılında vefat etti. Vasiyeti üzerine na’şı yakıldı ve geride kalan tek kız kardeşi ikna edilerek külleri Ermenistan’a götürüldü ve bir devlet töreninden sonra bir mezarlığa defnedildi.
Aradan yıllar geçti. Ararat Eskijian Müzesi Müdürü Maggie Goschian, Dadrian’ın mezarının nerede olduğunu öğrenebilmek için epey uğraştı. Ve sonunda 2022 Ağustos ayında, Dadrian’ın ölümünün 3’üncü yılında acı gerçeği öğrendi.
Dadrian, Erivan’da bir devlet mezarlığına resmen “atılmıştı”. Bir kimsesiz gibi gömülmüş, mezarı üzerine en küçük bir işaret dahi konmamış ve mezar yerini yabani otlar kaplamış, bir çöplüğe dönmüştü. Maggie Goschian ve arkadaşları, mezarın yerini uzun uğraşlardan sonra bulabilmişlerdi. Mezarı kendi imkanlarıyla temizlediler ve ufak bir işaret de koydular. Burada yayımlanan resimlerden bu gerçeği sizlerin de görmesi mümkün.
Vahakn Dadrian’a yapılan muameleye hiçbir insan vicdanı dayanmaz.
Vahakn Dadrian’ın benim için anlamı ve önemi konusunda bir şey söylemem gereksiz. Eğer ben bugün soykırım alanında çalışmalarımla biliniyorsam, bunda Dadrian'ın büyük emeği var. Dadrian'a karşı büyük bir vefa borcum vardır. Ona yapılan bir saygısızlığı kendime yapılmış sayarım.
Hiç kimse, hayatını soykırım gerçeğini açığa çıkarmaya adamış bir insanın, 2019'dan bu yana, sahipsiz bir kişi gibi bir mezarlığa atılmasına, mezarına en ufak bir işaret dahi konmamasına ve mezarının bir çöplük yerine çevrilmesine sessiz kalamaz ve kalmamalıdır.
Öğrendiğimiz yeni bir bilgiye göre, 2019 Ağustos ayında Paşinyan Hükümeti, Dadrian’ın cenazesini kaldırmak için özel bir komisyon kurmuş ve Dadrian’ı defnetmek bu komisyonun görevi.
Agos sayfalarında ilgili kararı ve komisyonda görevli insanların isimlerini okuyacaksınız.
Komisyonun yaptığı ise, Dadrian için güzel bir tören düzenledikten sonra, onu kimsesiz bir insan gibi, mezar taşı bile olmadan bir mezarlığa atmak olmuş. Dadrian’ın yakınları birkaç sefer konu hakkında şikayette bulunmuşlar ama dikkate alan olmamış.
Komisyon üyeleri bugün çıkıp, “bizim görevimiz sadece tören yapmaktı, mezar kısmı bizi ilgilendirmez,” diyebilirler. Ama bu büyük bir sorumsuzluk örneği olur. Saygın kişi için devlet töreni yap sonra defni ile ilgilenme, böyle saçmalık olur mu? Devlet töreni ile onun cenazeyi defnetmek arasında ayrım yapmak kabul edilemez.
Açık ki komisyondan birilerinin defnedilme işinden de sorumlu olmaları gerekir.
En azından Dadrian’ın küllerini Ermenistan’a kim götürmüşse ve kız kardeşine, Ermenistan’da devlet töreni ile gömme sözü vermişse sorumluluğun bunlarda olduğu çok açıktır.
Eğer Maggie Goschin’in ısrarı olmasaydı, Dadrian’ın nereye gömüldüğü bile unutulup gidecekti.
Şimdi konu hakkında sorumluluğu olan bazı kurumlar, Covid ve Karabağ savaşı gibi bahanelerin arkasına saklanmaya çalışıyorlar. Bunların arasında yurtdışında bulunan kuruluşlar da var.
Gören de bu tür açıklamaları yapanların her gün cephede savaştığını zannedecek.
İnsana ait en büyük erdemlerden birisi, "özür dileriz" diyebilmektir.
Niçin insanlar, “kusura bakmayın, büyük bir ihmalkarlık yaptık, özür dileriz, hatamızı derhal düzeltiyoruz", diyemiyorlar.
Ermenistan Hükümetinin 2019 yılında kurduğu bu komisyonda görev alan her kişinin değişik derecelerde sorumlu olduğunu düşünüyorum.
Törende boy gösteririm şov yaparım ama mezarına karışmam, tavrı hem ciddi bir tavır değildir hem de ahlaken ayıptır. Bu ciddi bir sorumsuzluk örneği sayılmalıdır.
Başta, Dadrian’ın yakınlarına, onun küllerini Ermenistan’a götürme ve orada bir törenle defnetme sözü verenler olmak üzere, komisyon üyelerinin değişik düzeylerde sorumlulukları vardır. Birileri kamuoyundan özür dilemek zorundadırlar.
Özür dilemek erdemdir.
Bu Dadrian’ın hak ettiği mezarın yapılması yolunda önemli bir adım olacaktır.
Herkesin bilmesinde fayda vardır ki Dadrian sahipsiz değildir ve sahipsiz bırakılmayacaktır.
