2016 referandumunda Kuzey İrlanda halkının yüzde 56’sı AB’de kalmaktan yana oy kullanmış. Buna rağmen Birleşik Krallık kapsamındaki yüzde 52’lik ‘AB’ye hayır’ oyu İrlanda ve Kuzey İrlanda arasında halen açık olan sınırın yeniden kapanması anlamına geliyor.
ferda@agos.com.tr
20 Ekim Cumartesi günü İngiltere’de 700 bin kişinin katıldığı büyük bir gösteri oldu. Göstericiler Birleşik Krallık’ın AB’den ayrılmasına karşı çıkıyor, Birleşik Krallık’ın AB’den ayrılması anlamına gelen Brexit Antlaşması’nın iptal edilmesi için ikinci bir referandum yapılmasını talep ediyorlardı. 23 Haziran 2016’da yapılan referandumda AB’den ayrılık kararı yüzde 48'e karşı yüzde 52 oyla alınmıştı. Herhangi bir değişiklik olmazsa 29 Mart 2019 geceyarısı itibariyle Birleşik Krallık AB’ye veda etmiş olacak.
Brexit’e tepki Birleşik Krallık’ta sadece İngiltere ile sınırlı değil. Kuzey İrlanda’da da Brexit’e yönelik ciddi bir tepki var. Geçen hafta sonu Demokratik Gelişim Enstitüsü’nün (Democratic Progress Institute-DPI) ‘Çatışma Çözümünde Medyanın Rolü’ başlıklı toplantısına katılmak üzere bir grup Türkiyeli gazeteciyle birlikte İrlanda’nın başkenti Dublin ve Kuzey İrlanda’nın başkenti Belfast’taydık. Birleşik Krallık’ın üyesi olan Kuzey İrlanda için Brexit’in anlamı ve sonuçları oldukça tartışmalı.
‘Hayırlı Cuma’dan Brexit’e
Öncelikle şunu belirtelim, 2016 referandumunda Kuzey İrlanda halkının yüzde 56’sı AB’de kalmaktan yana oy kullanmış. Buna rağmen Birleşik Krallık kapsamındaki yüzde 52’lik ‘AB’ye hayır’ oyu İrlanda ve Kuzey İrlanda arasında halen açık olan sınırın yeniden kapanması anlamına geliyor. Bir başka deyişle İngiltere ile AB arasındaki kara sınırlarından birisi de İrlanda ve Kuzey İrlanda arasında olacak. Sorun sadece bir sınır sorunu da değil. 1998’deki ‘Hayırlı Cuma Antlaşması’ ile çözüme kavuşan Kuzey İrlanda sorununun da yeniden alevlenmesi riski ortaya çıktı.
Geriye dönüş
Günümüzde Kuzey İrlanda’da yaşayan Birleşik Krallık yurttaşları, İrlanda Cumhuriyeti’ne pasaportsuz vizesiz girip çıkabiliyor; bu ülkede çalışabiliyor, işyeri açabiliyor, eğitim ve sağlık hizmetlerinden yararlanabiliyor. İşte Brexit Kuzey İrlandalıları tüm bunlardan mahrum edebilir. Tabii AB ile Birleşik Krallık arasında özel bir antlaşma yapılmazsa… Bundan daha önemli olan ise şu: 1998’den beri yürürlükte olan ‘Hayırlı Cuma Antlaşması’ ve dolayısıyla ‘İrlanda barışı’ da tehlikeye girebilir. Brexit, Katolik Kuzey İrlandalılar için ‘anavatandan yeniden kopuş’ anlamına geliyor. Üstelik yapılan kamuoyu araştırmalarına göre, Protestan olan ve tarihsel olarak Kuzey İrlanda’nın Birleşik Krallık’ta kalmasından yana olan ‘Birlikçiler’in de bir kısmı referandumda AB’den yana oy kullanmış durumda.
Yeniden referandum
Kuzey İrlanda’nın iki büyük partisinden ‘Birlikçi’ Protestanların Demokratik Birlik Partisi, iki İrlanda arasına AB sınırı çekilmesinden yana. Bağımsız birleşik İrlanda’dan yana olan Sinn Fein ise iki İrlanda arasında AB sınırını kesinlikle istemiyor. ‘Çatışma Çözümünde Medya’ toplantısında konuşan Sinn Fein üyesi Michael Culbert, önceliklerinin ‘Hayırlı Cuma Antlaşması’ olduğunu belirterek, “Bu antlaşmada , referandum maddesi var. Bu maddenin içeriğinde ‘İrlanda isterse İngiltere bağımsızlık referandumunu kabul eder’ deniyor. İngiltere AB’den çıksa da biz İrlandalılar AB’den çıkmak istemiyoruz. Bunun için gerekirse Hayırlı Cuma Antlaşması’ndaki referandum maddesini çalıştıracağız. İçinde yaşadığımız koşullarda referandumun mutlaka yapılması gerekiyor” dedi.
Birleşik İrlanda hedefi
İrlanda Dışişleri Bakanlığı’ndan Çatışma Çözümleri Direktörü ve eski bir büyükelçi olan Aine Hearns de iki İrlanda arasındaki sınırın Brexit yüzünden tekrar kurulması tehlikesine dikkat çekti. Herans “Hayırlı Cuma’nın hedefi Birleşik İrlanda’yı oluşturmaktı, sınır koymak değildi. Sınırı tamamen kaldırmak gerekirken şimdi Brexit nedeniyle geriye dönüş tehlikesi yaşıyoruz” dedi. Aynı tehlikeye IRA adına İngiliz hükümetiyle görüşmeleri sürdüren üç kişiden biri olan Danny Morrison da vurguladı. Morrison “Eğer tekrar sınırlar konur ve iki İrlanda birbirinden tamamen ayrılırsa çatışmalar tekrar başlayabilir” diyerek yaklaşan tehlikeye dikkat çekti.
