(Belgesel Anlatıcısı sesiyle okunacak.)
Bu belgeselde Güney Kutbu çevresinde yaşayan penguenleri ziyaret edeceğiz.
Penguenler kuş mu balık mı? Kara hayvanı mı deniz yaratığı mı? Onlara niçin penguen denmiş? Güney Kutbu’nde varlar da Kuzey Kutbu’nda niçin yoklar? Bu gibi soruların yanıtını arayacağız. Ayrıca, penguenler konusundaki yanlış bilgi ve inanışları düzeltmeye çalışacağız.
‘Penguen’ adının Kelt dilinde ‘pen’ (baş, ser, kafa) sözcüğü ile eski İrlandaca ve Kelt dillerinde ‘gwen’, ‘gween’ (beyaz) sözcüklerinden türediği düşünülür. Sözcüğe ilk 1570’lerde rastlanır.
Penguenlerin niçin Güney Kutbu ve çevre ülkelerde yaşadığı, Kuzey Kutbu’nde niçin penguen bulunmadığı bilinmemektedir. Belki de Kuzey Kutbu’nda kara olmadığı, bölgenin tümüyle kar ve buz kaplı olduğundandır. Ama hayır, penguen türlerinden birkaçı, evet, Antarktika’da yaşarlarsa da, bazı türlerin Avustralya’nın, Arjantin’in, Güney Afrika’nın güney kıyılarında ve Galapagos adalarında yaşadıkları da biliniyor. Demek ki, isterlerse İskandinavya’nın, Rusya’nın, Kanada’nın, Grönland’ın kuzey bölgelerinde de yaşayabilirlermiş. Niçin istememişler, bilinmiyor. Niçin Kuzey Kutbu ve çevresinde yaşamadıkları bugün de bilim insanlarının merakını mucip olan bir konudur. Belki de özel frigofirik gemilerle birkaç penguen türünü alarak Kuzey Kutbu ve çevresinde iskan etmeye çalışmalı, buralarda yaşayıp yaşamayacakları böylece araştırılmalıdır. Bugün bilim her şeyi araştırıyor, bunu mu araştırmasın... Bu iyi fikir! Bu belgeseli seslendirirken benim aklıma gelen bu fikir acaba niçin başkalarının aklına gelmemiş, hayret valla! (Bu son cümle okunmayacak, spiker’in aklından geçen, belgesele dahil olmayan bir cümledir...)
Bu konuya açıklık getirdikten sonra, devam edelim.
Penguenler yalnız çok soğuk bölgelerde yaşar.
Hayır, yukarıda belirttik. Bilinen 17 penguen türünden yalnızca birkaçı Antarktika’da yaşar. Ötekiler, yukarıda saydık, Avustralya, Arjantin gibi kutup sayılmayacak bölgelerde de yaşarlar.
Peki, penguenler sadece siyah/beyaz mıdır?
Yoo, bazı penguen türleri, evet, siyah beyazdır, ama açık siyah, gri, mavi, portakal rengi tüyleri olan penguen türleri de vardır. Demek ki sadece siyah/beyaz değildirler. (Sadece siyah/beyaz olan Karakartal Beşiktaş bile zaman zaman kırmızı forma giymiyor mu?)
Öğrenciler ve öğrenci olmayanlar tarafından ya yanlış bilinen, yanlış bilinmiyorsa da merak edilen bir başka soru: Penguenler kuş mu balık mı?
Bu soru bir başka hayvanda da karşımıza çıkar: Devekuşu. Devekuşunun kuş mu deve mi olduğu da tartışılır, merak edilir.
Aslında kimi batı dillerinde bu hayvana ‘ostrich’, ‘autruche’ denirse de bu sözcükler de Latince ve Eski Yunanca’dan gelir. Eski Fransızca’da ostruce, Orta Latince’de ostrica, Eski Yunanca’da strouthion ve strouthos megale (büyük serçe) denirdi. Grekler bu kuşa stroukhokamelos (deve serçesi) de derlerdi. Demek ki Türkçesi daha doğru: Devekuşu. O koca hayvanın serçeye benzer yanı var mı? Belki de Eski Yunanca’ya Eski Türkçe’den geçmiş, çeviren de yanlış çevirmiş, kuş yerine serçe demiştir... Bu kuşların koskoca gövdeleri açıkta dururken başlarını kuma soktukları doğrudur; ama kimi çiftçiler ve devekuşu yetiştiricileri bunun gerçeklerden kaçmak ve gizlenmek için değil, toprak altında yiyecek aramak için yapıldığını ileri sürerler.
Gelelim asıl sorumuza: Penguenler kuş mu balık mı?
Penguenler kuştur, balık değil. Bunun birkaç açık göstergesi/gerekçesi var: İlkönce, penguenlerin gövdeleri balıklar gibi deriyle değil, kuşlar gibi tüyler ve teleklerle kaplıdır.
İkincisi, penguenler tıpkı kuşlar gibi, kümes hayvanları gibi yumurtlarlar. Evet balıklar da yumurta salar, ama dikkat edilirse balıkların yumurtaları milyonlarca ve miniminidir, bildiğimiz yumurta kabukları da yoktur.
(Bu belgeseli seslendirirken, metinde sıra buraya gelince benim de aklıma şu geldi, şu meşhur reklam anektodu. Ekmek kapımız olan bu kanalın ve genelde bütün televizyon kanallarının, canım yani basının da elbette, daha çok reklam alması için bunu anlatmak zorundayım. Reklam niçin satış için şarttır, anektod onu anlatıyor. Morina balığı milyonlarca yumurta salar, kimsenin haberi olmaz. Bir tavuk bir tane yumurta yumurtlar, bağırtısıyla tüm mahalleyi ayağa kaldırır. Yani yumurtladığını duyurur. Yani reklamını yapar. Reklam bunun için elzemdir, yani yumurtladığını duyurmak için.)
Penguenlerin kuş olduğunun bir başka belirtisi de, evet zamanlarının bir bölümünü su içinde geçirirler ama, dikkat edilirse, denizdeki hareketleri balıkların yüzmesine değil, kuşların uçmasına benzer.
Yani, penguenler balık değil kuştur.
Zaten, İsveçlilerin yaptığı, benim çocukluğumdan hâlâ hatırladığım o muhteşem Pingu anime dizisinde penguenler kuş dili konuşurlar. Burdan da belli...
Gelelim penguen türlerine...
Bilinen 17 penguen türü vardır. Bunların birkaçı birbirine benzer, ama büsbütün aynı değildir. Zaten bilim insanları onların 17’sine de ayrı ayrı bilimsel adlar vermişlerdir. O adları şimdi burada saymayalım, zaten hepsi Latince, oysa penguenler İtalya’da yaşamaz, eski Roma’da da yoklardı, bilindiği kadar, öyleyse niçin Latince adları var gel de anla...
Her neyse. Penguen türlerinde dikkate değer bir husus, adlarının haşmeti: İmparator Penguen, Kral Penguen, Kraliyet Pengueni. Dikkat ettim, imparatoriçe penguen, kraliçe penguen yok. Demek dişiler adamdan sayılmıyor. Aferin!
Haberlerimiz bu kadar. Şimdi ana yayınımıza dönelim.
(Ne zaman ekranda Penguen belgeseli görseniz, bilin ki dışarıda kötü birşeyler oluyor... Çok kötü!)