“Ahşapla oynamak, ona dokunmak çok farklı bir histir, çünkü ağaç çok sıcak, insanı içine çeken bir malzeme” diyor, 30 yıldır profesyonel olarak modelcilik yapan Şara Tolayan. Uzun süre, eğitimini aldığı tekstil işiyle uğraştıktan sonra sektör kan kaybetmeye başlayınca, küçük yaşlardan itibaren emek verdiği modelcilik zanaatı, mesleği haline gelmiş. Sipariş üzerine, sandal, tekne veya uçakları orijinal planlarına birebir uygun şekilde yapan Şara Bey’le el melekesi ve zekâyı geliştiren modelciliğin ayrıntıları üzerine söyleştik.
Modelcilikle nasıl tanıştınız?
Küçük yaşlardan beri hep maketle ilgileniyordum. Uçak modelciliğiyle başladım, sonra kendimi geliştirerek, dünyada daha çok kabul gören gemi/tekne modelciliğine geçtim. Ustalarımdan öğrendiklerimin yanı sıra, gözlem yaparak da ilerledim. Amatör olarak modelciliğe başlamamın aslında bir hikâyesi var. Galatasaray Lisesi’nde öğrenciyken bir gemi maketleri sergisine gitmiştim. Orada Atlantik’i geçen, ‘Savannah’ adlı yarı yelkenli - yarı buharlı geminin maketi vardı. Gözüme inanılmaz güzel görünmüştü. Maket yapma tutkum orada başladı. 1985’ten beri profesyonel olarak modelcilik yapıyorum.
Model ile maket arasındaki fark nedir?
Bu çok tartışılan bir konu ama genel hatlarıyla şöyle bir ayrım var: Yüzenlere model, yüzmeyenlere maket diyoruz. Bir tekneyi veya uçağı süs/obje amaçlı yaparsanız maket, motoru, makinası ve uzaktan kumandası gibi teknik donanımlarla birlikte yaparsanız model diyoruz.
Modelcilik zanaatı hakkında bize biraz bilgi verir misiniz?
Dünyada iki çeşit modelcilik var, ikisi de plan üzerinden yapılıyor. Biri malzemeler ve yapım kılavuzu barındıran, ‘kit’ adını verdiğimiz bir kutuyla uygulanıyor; diğer yöntemde ise her şey tamamen elde yapılıyor. Asla, önceden yapılmış, hazır alınan bir şey yok. Kitin içinde hazır kesilmiş tahta çıtalar var ama bunlar lego gibi yerlerine oturacak şekilde değil. Bu tarz modelcilikteki avantaj, model daha önce defalarca yapılmış olduğu için, herhangi bir noktada ne seçeceğine kendin karar vermek yerine bir başkasının tecrübesinden yararlanabilmen.
Model yapımının incelikleri neler?
Modellerimde kıymetli sert ağaçlar kullanıyorum. İnsanlar hep yumuşak ağaç daha kolay bükülür, şekil alır diye düşünür ama sert ağaç çok daha kolay bükülür. Genellikle gürgen, maun, tik ağacı kullanırım. Benim seviyemde modelcilikle uğraşanlar, bir plan üzerinden ve gerçeğinin aynısını yapmak kaydıyla çalışırlar. Yaptığım her geminin mutlaka bir orjinali veya planı vardır. Bizim işimiz tamamen ölçekle. Ölçülerde dünya standartları var. Bir metrik sistem, bir de İngiliz yani inç sistemi var. Ölçek biraz da yapmak istediğiniz işe ve ne gibi detaylar olacağına göre değişiyor.
‘Bu işi profesyonel olarak yapanlar, satmak için yapıyor’
Ne tarz modeller yapıyorsunuz ve bir modeli yapmak ne kadar sürüyor?
Bugün İstanbul’da yapılmış, modern diye tabir edebileceğimiz şehir hatları vapurları ve İDO’nun deniz otobüsleri var. Bunlar üzerinde ayrıntılı olarak üç-dört kişi çalışmıştır. Bu işi profesyonel olarak yapanlara bu tarz gemiler çok ilginç gelmiyor. Ama örneğin ‘Kalender’ şehir hatları vapurunu yaşatmaya çalışmak, modelcilere çok cazip gelebilir. Antik tekneleri ve gemileri yapmak benim de daha çok hoşuma gidiyor. Müze modeli dediğimiz bir standart var; çok özellikli, çok detaylı, uluslararası kurallara uygun şekilde yapılmış maket... Bir müze maketinin tamamlanması altı-yedi ayı buluyor.
Yaptığınız en büyük modelin boyutu neydi?
Biz modelciler ortak çalışmalar yapabiliyoruz, çünkü herkesin ayrı uzmanlık alanı var. Modeli ortaya çıkarırken konstrüksiyon, iç detaylar, ‘finishing’, donanımların yapılması gibi çeşitli kademeler var. Yaptığım en büyük model, ortak bir çalışma olan, 140 cm boyutundaki ‘Yavuz Zırhlısı’ydı. Almanya’nın I. Dünya Savaşı’nda Osmanlı’ya verdiği bu Goeben zırhlısının modeli, şu an Bodrum Emre Kunt Müzesi’nde. Ahşap konstrüksiyonunun büyük kısmını ben yaptım.
Sergi açmayı düşünüyor musunuz?
Amatör olunca sergi açılabiliyor ama profesyonel çalışınca mümkün olmuyor. Buna şu örneği verebilirim: Fırıncı, ekmek koleksiyonu yapıp, sonra fırında sergi açamaz. Bunu satmak zorunda ki kazansın. Bu işi profesyonel olarak yapanlar, satmak için yapıyor.
Konuyla ilgilenenler size nasıl ulaşabilir?
0212 283 81 95 no’lu numaradan... (Tersane Model & Maket)
