Ermeni Mimarlar Derneği (HAYCAR), yurt dışında yaşayan Kırmızıyan kardeşlerin sponsorluğunda, Bağlarbaşı Surp Garabet Ermeni Mezarlığı’ndaki Balyan Ailesi’ne ait mezarları ihya edecek. HAYCAR, projenin ayrıntılarını Agos'a anlattı.
Geçtiğimiz hafta Agos'un ortaya çıkardığı Garabet Balyan'ın mezartaşının ardından ailenin Bağlarbaşı'nda bulunan mezarıyla iligli olumlu gelişmeler yaşanıyor.
İhyayla ilgili gerekli tüm izinlerin alındığını ve kısa zamanda çalışmalara başlayacaklarını söyleyen HAYCAR mimarlarından Tavit Aynalı, yurt dışında yaşayan Hagop ve Hraç Kırmızıyan kardeşlerin, Balyanların mezarının ihya edilmesi için yola nasıl çıktığını şöyle anlattı: “Bu kardeşlerden biri elektronik mühendisi, Fransa’da yaşıyor; diğeri ise Romanya’da konfeksiyonla uğraşıyor ve gençliğinde Türkiye Basketbol Milli Takımı’nda oynamış bir kişi. Aile mezarları Bağlarbaşı’nda olduğu için, yazın mezarlığa yaptıkları ziyaretlerde Balyanların mezarının yıpranmış hâlini görerek, bu konuda bir şey yapmak istemişler. HAYCAR üyeleriyle temasa geçmeleriyle birlikte, proje de resmen başlamış oldu.”
HAYCAR üyelerinden Kevork Özkaragöz, Kırmızıyan kardeşlerin bu arzusunu derneğin gündemine taşıyınca, HAYCAR mimarları da proje üzerinde çalışmaya başlamışlar. Çizilen projeler arasında hayırsever kardeşlerin kendi projesini uygun gördüğünü söyleyen mimar Tavit Aynalı, projenin anıtsal bir nitelik taşıdığını belirtiyor.
Topbaş onayladı
Projelerin çizim ve onay sürecinin kısa süre önce tamamlandığını söyleyen Aynalı, izinler konusunda İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Kadir Topbaş’ın kendilerine çok olumlu yaklaştığını ifade ediyor: “1984’te Kadir Topbaş’a ait iki dükkânı yapmıştım. Bu nedenle, kendisiyle o yıllara uzanan bir hukukumuz var. Bu proje için randevu istediğimde, görüşme talebimi hemen kabul etti. Projeyi kendisine sunduğumda yakından ilgilendi ve Mezarlıklar Müdürlüğü’nü bizzat arayarak işlemlerin hemen yapılmasını istedi. Gerekli evrakları da teslim ettik ve sayın Topbaş’ın sözlü izninin ardından çalışmalara başladık.”
Anıtsal boyutlarda mezar
Projenin ayrıntılarını da aktaran Aynalı, Balyanların eseri olan Beşiktaş Meryemana Kilisesi’nin Horan (Sunak) bölümünden ilham aldıklarını belirtiyor. Yapılacak anıt mezar, 6 metre genişlik ve 6 metre uzunluğa sahip. Tavit Aynalı, tamamı mermerden yapılacak anıt mezarın ciddi bir maliyete sahip olduğunu, bu yüzden çeşitli mermer firmalarından teklif aldıklarını ifade ediyor. Aynalı, mali çalışmaların da tamamlanmasıyla birlikte, yapım işine geçeceklerini söylüyor. Çok ağır bir işçilik gerektiren anıt mezar, girişte üç metrelik tek parça mermerden sütunlar, arkada ayrı bir grup sütun ve üzerine yerleşecek kubbe ile kemerden oluşuyor. Arka bölümde yer alacak blok mermerlerde, Ermenice olarak Balyan Ailesi’nin eserleri yazılacak. Diğer tarafta ise, Osmanlı Tuğrası yer alacak.
Mezar taşlarının başında zabıta bekliyor
Öte yandan, İstanbul’un önemli mimarlarından Garabet Balyan’ın mezar taşıyla birlikte bulunan lahitlerle ilgili inceleme başlatıldı. İstanbul Büyükşehir Belediyesi Başkanı Kadir Topbaş’ın talimatıyla, taşların bulunduğu alanda belediye ekipleri inceleme yaptı. İnceleme raporlarının hazırlanmasının ardından, taşlar şantiyeden kaldırılacak. Kültür Bakanlığı ve Vakıflar Genel Müdürlüğü de taşlarla ilgili hazırlanacak raporu bekliyor. Büyükşehir Belediyesi, taşların korunabilmesi için bulundukları alanda güvenlik önlemi aldı. Taşların başında 24 saat süreyle zabıta ekipleri bekliyor.
Taşlar oraya nasıl gitti?
Taşların bulunmasından hemen sonra, HAYCAR mimarları da incelemelerde bulundu. Mimar Zakarya Mildanoğlu, taşların oraya nasıl gittiğini şöyle anlattı: “Mezar taşları, Beşiktaş’ta bulunan ve şu anda Barabaros Bulvarı olan alandaki Ermeni Mezarlığı kaldırılırken, Köy Hizmetleri şantiyesine taşınmış. Köy Hizmetleri, daha sonra Beşiktaş’taki şantiyesini Kartal’a taşıyor ve bu aşamada Balyan’ın mezar taşını da, diğer mezar taşlarıyla birlikte şantiyeye götürüyor.”
Balyanların kemikleri kalmadı
Geçtiğimiz hafta ortaya çıkan Garabet Balyan’ın mezar taşı da, yapılacak bu anıt mezara taşınacak. Kartal’da bulunan mezar taşının buraya yerleştirilmesi için Topbaş’la görüştüğünü söyleyen Aynalı, “Proje için kendisiyle 15 gün önce görüşmüştüm. İlginçtir ki, mezar taşıyla ilgili Kadir Topbaş’ı aradığımda, kendisini niçin aradığımı biliyordu ve taşın yapılacak anıt mezara taşınması için gerekli lojistik desteği sağlayacağının teminatını da verdi” dedi.
Bağlarbaşı’nda bulunan Balyanların aile kabristanın durumu, Garabet Balyan’ın mezarından farklı değil. Bağlarbaşı’ndaki mezarlığın bir kısmı 60’lı yıllarda istimlak edilerek üzerinden yol geçirilmiş. O tarihte Balyanlara ait mezarlarda bulunan kemikler, çeşitli nedenlerle taşınamamış. Şu anda Bağlarbaşı Ermeni Mezarlığı’nda bulunan aile kabristanındaki taşlar, Mezarlıklar Müdürlüğü tarafından şimdiki yerine taşınmış.
