İstanbul’u İstanbul yapan tarihi pek çok yapıya imza atan Balyan ailesinin anıt mezarı, Üsküdar Surp Haç Mezarlığı’da yapılan törenle açıldı
18. ve 19. yüzyılda hassa mimarı olarak Osmanlı Devleti tarafından yaptırılan birçok mimari esere imzasını atan Balyan Ailesi, yıllar sonra anıt mezara kavuştu. Anıt mezar sayesinde, İstanbul’a benzersiz siluetini kazandıran en önemli eserlerin yaratıcısı, Dolmabahçe Sarayı’nın mimarı Garabet Balyan’ın bir istimlak sırasında kaybolan mezar taşı, Krikor Amira Balyan, Sarkis Balyan ve ailenin diğer önde gelen isimleri ile aile kabristanında buluştu. 1 Ekim Cumartesi günü Üsküdar Surp Haç Mezarlığı’nda yapılan açılış törenine Kültür ve Turizm Bakanlığı Müsteşarı Ömer Arısoy, İstanbul Belediye Başkanı Kadir Topbaş Türkiye Ermenileri Patrik Genel Vekili Başepiskopos Aram Ateşyan, Katolik Cemaati Ruhani Lideri Kerabaydzar Levon Zekiyan, Vakıflar Genel Müdür Adnan Ertem, Şişli Belediye Başkanı Hayri İnönü, Azınlık Vakıfları Temsilcisi Toros Alcan ve halk katıldı.
Açılış konuşmasını yapan Sanat Tarihçisi Dr. Elmon Hançer, Balyan ailesininbırakıtığı mimari mirasa ilişkin bilgiler aktardı. Ardından anıt mezarın sponsorluğunu üstlenen Hraç Kırmızıyan söz aldı. Kırmızıyan, İstanbul’da bir caddeye ya da sokağa ‘Balyan’ adı verilmesini arzuladığını belirterek şunları söyledi: “Bizler geçmişimizle yaşamaya mecburuz, yaşadığımız topraklarda, gezdiğimiz yerlerde ve hayran kaldığımız eserlerin çoğunda büyük ustaların imzası var. Eserleriyle ölümsüzleşen Balyan Ailesi de bizim en önemli ortak kültür mirasımızı temsil eder. Kardeşim Hagop’la birlikte bu projenin gerçekleşmesi için bunca çaba harcamamızın ilk sebebi Balyan Ailesi’ne yakışanın yapılmasını istememizdi. Bu anıt mezarı değerli babam Vahram ve sevgili annem Şnorik Kırmızıyan’ın anılarına ithafen yaptırdık. Bu eserin yapımında destek veren herkese, özellikle İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Kadir Topbaş’a, Türkiye Ermenileri Patrik Genel Vekili Başepikopos Aram Ateşyan’a, Üsküdar Surp Haç Mezarlığı Yönetim Kurulu’na, HAYCAR Mimarlarına teşekkür ederim.”
Topbaş: ‘Balyan Ailesi, övünçle bahsettiğimiz birçok eseri ortaya koymuştur’
Açılışı yapan İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Kadir Topbaş ise emeği geçenlere teşekkür ederek başladığı konuşmasında Balyan Ailesi’nin önemini vurguladı: “Bu dünyada bütün kentler kendine has bir takım özellikler ve ruhlar taşıyor. İstanbul iki kıtayı birleştirdiği için binlerce yıllık bir medeniyetin izini taşıyan bir şehrimiz. Böyle güzel bir kentte taş üstüne taş koyanlara sonsuz teşekkür ederim. Balyan ailesi beş kuşak İstanbul’da saray mimarları olarak ciddi işler yapmıştır; bugün bizim övünçle bahsettiğimiz Dolmabahçe Sarayı’ndan tutun da Beyazıt Kulesi’ne kadar birçok eseri ortaya koymuştur. Tabii insanlar bir arada yaşadıkları süre içerisinde bir takım işler yapar ve giderler. Ancak öyle insanlar vardır ki unutulmazlar arasına yazılır, asırlar geçse de konuşulur.”
Açılışa katılan Kültür Bakanlığı Müsteşarı Ömer Arısoy da gurur kaynağı olarak nitelendirdiği anıt mezarın yapımında emeği geçenlere teşekkür ederek
Şöyle konuştu: “İstanbul’a müthiş bir siluet kazandıran Balyan Ailesi’nin mensubu, Dolmabahçe Sarayı gibi birçok eşsiz yapının mimarı olan Garabed Balyan’ın kaybolan mezar taşının bulunarak aile kabristanıyla buluşması bizler için de bir gurur kaynağıdır. Bu ailenin yıllar sonra anıt mezara kavuşması bizi ziyadesiyle memnun etmiştir. Anıt mezar yapımında emeği geçen Hraç ve Hagop Kırmızıyan kardeşlere bu vesileyle teşekkür ediyorum. Ölülerine de dirileri kadar ihtimam gösteren medeniyetlerin ise insanlık için bir umut kaynağı olduğunu belirtiyorum.”
Batur: ‘Balyanlara hep saygı borcu olduğunu düşündüm’
Açılışta bir konuşma yapan mimar, öğretim görevlisi ve yazar Prof. Dr. Afife Batur da duygularını şöyle ifade etti: “Bundan çok uzun yıllar önce Balyan Ailesi hakkında çalışmalara başlarken zihinsel anlamda bir hazinenin dallandığını fark ettim. Çok uzun süreler çalıştım, inceledim, yazdım. Balyan ailesi mimarlarının yaşadığı dönemin en iyi temsilcileri olduklarını ifade ediyorum. İstanbul’un dünya ölçüsünde de kent haline gelmesinde, şehrin 18. ve 19. yüzyılda en öne çıkan mimari yapıtlara sahip olmasında onların düşünce ve eylem emekleri vardır. Ben onlara her zaman gerçek bir saygı borcu olduğunu düşündüm.”
Ateşyan: ‘Balyanlar birçok kiliseyi de inşa etti’
Başepiskopos Aram Ateşyan da, Ermeni toplumunun ülkeye kattığı değerlere dikkat çekerek, Hraç ve Hagop Kırmızıyan kardeşlere teşekkür etti: “Romalılar Julius Sezar’la övünüyor, Bizanslılar Konstantin’le övünüyor, İngilizler Shakespeare’le övünüyor, Ermeniler de uyguladığı sanatla övünüyor. Bunun ilk farkına varan da Fatih Sultan Mehmet’ti. Kapalıçarşı’yı yaptırdı ve sanatı öğretsinler diye Anadolu’dan zanaatkârları getirdi. Bugüne kadar Ermeni toplumu bu ülkeye binlerce sanatçı vermiştir. Bunlardan birisi de Balyan Ailesi. Balyanlar hakkında konuşulunca hep saraylar, yapıtlar konuşuluyor ancak hiç kiliselerden bahsedilmiyor. İstanbul ve Anadolu’da birçok kiliseyi inşa etti Balyanlar. Bu vesileyle Hraç ve Hagop kardeşlere cemaatim adına teşekkür ediyor ve kendilerini patrikhanenin verdiği takdis belgesiyle onurlandırıyorum.”
