AZINLIKLAR

Gezi Parkı eylemlerinin fitilini ateşleyen ‘Taksim Meydanı Yayalaştırma Projesi’ çalışmaları sırasında ortaya çıkan, Surp Agop Mezarlığı’ndan kalma Ermeni mezar taşları Şişli Ermeni Mezarlığı’na taşındı. Arkeoloji Müzesi’nde yapılan incelemelerin ardından, mezar taşları mezarlığın ortasındaki boş alana yerleştirildi. Altlarında sahipleri olmadan...

Hatay’ın Samandağ ilçesi, hep altı çizilen “çokkültürlülük” kavramının Antakya kadar yoğun yaşandığı bir yer. Arap, Alevi, Türk, Sünni, Ortodoks, Ermeni pek çok kültürün bir arada gerçek anlamda sorunsuz yaşayabildiği bu sakin ama bir o kadar da politik ilçenin yerel yönetimine aday isimlerinden biri de bir Ermeni kadın, yakın zamana dek Agos’un kültür-sanat editörlüğünü yapan Lora Baytar Çapar.

Kayseri’nin Germir mahallesinde bulunun Aya Panagia Rum Kilisesi, yıllardır kaderine terk edilmiş durumda. Türkiye’nin pek çok yerindeki benzerleri gibi, kilise define avcılarının insafına bırakılmış durumda. Çevresindeki ahırların tehdidi altındaki kilisede şimdilerde köpekler ve kümes hayvanları besleniyor. Yapının durumu giderek kötüleşirken Kayseri Valiliği, kiliseyi kurtarmak için harekete geçti.

Tapu arşivlerinde Ermeniler ait mülkler konusunda bilgiler sıkı sıkıya saklanırken, Hazine’nin bu mülklere dair tescil çalışmalarının devam ettiği ortaya çıktı.

Yıllarca harabe halinde kaldıktan sonra yenilenerek 2011’de ibadete açılan Diyarbakır Surp Giragos Kilisesi küllerinden doğuyor. Sessizlerin sesi olan kilise yararına 23 Şubat’ta Kumkapı’da bir sevgi yemeği düzenleniyor. Vakıf Başkanı Vartkes Ergün Ayık, herkesi Surp Giragos’a sahip çıkmaya çağırıyor.

“Uzun bir uykudan uyanarak 2011 yılında yeniden doğdu Surp Giragos. Ortadoğu’nun en büyük Ermeni Kilisesi yeniden büyülü havasını verdi ‘Gâvur mahallesi’ne ve Diyarbakır sokaklarına.”

“İnsanoğlu yaşam mücadelesi verirken hayatın döngüsü içinde çarkın dişlilerini oluşturduğunu, rutin döngüyü tamamlamakta görevli olduğu ötesinde kendi özünü göremez. Ancak, öyle bir an gelir ki, dur durak bilmeyen döngünün içinde boğulduğunuzu, nefes alamadığınızı fark edersiniz.”

Surp Giragos Kilisesi Vakfı Başkanı Vartkes Ergün Ayık ile kilisenin nasıl yeniden hayat döndürüldüğünü ve bundan sonrasını konuştuk.

Der Giragos, yani peder Giragos Tokatlıyan, bir kuşak Diyarbakırlı’nın ve çevresindeki illerden Ermenilerin, kiliseyle ve kendi kültürleriyle kurdukları en önemli bağdı. Kentteki Ermenilerin sayısının günden güne azaldığı bir zamanda, onların hayata tutunması, çocuklarının eğitim görmesi ve asırlarca süren bir zincirin bozulmaması için çaba göstermişti.

Kilisenin adına ilk kez 1610-1615 tarihleri arasında Polonyalı Simeon’un Seyahatnamesinde rastlanmıştır. Ermeni mimari tarihinin önemli eserlerinden biri olan Surp Giragos Kilisesi, Ortadoğu’daki en büyük Ermeni kilisesidir. 1722 yılında restore edilmiş, daha sonra 1729 yılında Ermeni mimarlar Şahin, Saruhan ve Yeram daha büyük boyutlarda tekrar inşa edilmiştir.