ՄՇԱԿՈՅԹ ԵՒ ԱՐՈՒԵՍՏ

Բեշիկթաշի միջազգային Ֆոտոիստանբուլ լուսանկարչական փառատոնը այս տարի արդեն երկրորդ անգամ «Այլ կյանքեր» թեմայով իր դռնելրն է բացել հանդիսատեսի առջև։ Մինչև նոյեմբերի 8-ը շարունակվող փառատոնի ամենաուշագրավ ցուցահանդեսը Կանադահայ արվեստագետ և բեմադրող օպերատոր Նորայր Քասփերի՝ Օրթաքյոյի լքված մանկատանը ներկայացվող և մանկատանը միահյուսված ցուցահանդեսն էր։ Ն․ Քասփերը, ով անմահացրել է սովետական ժամանակներից մնացած և այլևս չօգտագործվող արդյունաբերական ձեռնակրությունները և այնտեղ հանդիպած մարդկանց, խոստանում է, որ մի լուսանկարչական փառատոնից շատ ավելին է՝ ասելով․ «Ձեզ ժամանակից եմ պատմելու»։

Հրանտ Դինք հիմնադրամի՝ «Անատոլիայի բազմամշակութային ժառանգության բացահայտման և պահպանման» նախագծի առաջին կայանատեղերից մեկը Կեսարիան եղավ։ Հիմնադրամի ուշադրության կենտրոնում են Կեսարիայի (Կայսերի) հայկական և հունական շինությունները։ Երեք շաբաթ տևած աշխատանքներից հետո հետազոտողներ Զեյնեփ Օղուզը և Վահագն Քեշիշյանը կիսվեցին իրենց տպավորություններով։

Յայտնի է, որ մար­­­դը հե­­­տաքրքրա­­­սէր էակ է։ Նրա պրպտուն միտ­­­­քը անընդմէջ հար­­­­ցեր է բարձրաց­­­­նում եւ պա­­­­տաս­­­­խաններ որո­­­­նում։ Այդ հար­­­­ցե­­­­­­­­­­­­­­­րից, թե­­­­րեւս, մար­­­­­դուն ամէ­­­­­նից շատ յու­­­­­զո­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­ղը իր իսկ ծագ­­­­­մանն է վե­­­­­րաբե­­­­­րում՝ որ­­­­­տե­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­ղի՞ց ենք գա­­­­­լիս, ինչպէ՞ս ենք արա­­­­­րուել, ո՞վ է եղել եւ ինչպէ՞ս է ծնուել այն առա­­­­­ջին Մար­­­­­դը, եւ, վեր­­­­­ջա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­պէս, ին­­­­­չո՞ւ, ի՞նչ առա­­­­­քելու­­­­­թեամբ է ծնուել Մար­­­­­դը։

Արո­ւեստնե­րու եւ ար­հեստնե­րու քա­ղաք Կիւմրին պա­տահա­կան չէ, որ Հա­յաս­տա­նի աղը կը կո­չեն։ Թե­րեւս կրնանք խօ­սիլ քա­ղաքի պատ­մութեան մա­սին, աշ­խարհագ­րա­կան դիր­քի եւ այլն, բայց այդ չէ, որ կը կեր­տէ Կիւմրիի ոգու պատ­կե­րը ձեր մտքին մէջ։

Մեր հեթանոս մոգերը «Անբնակ տեղեր» կը կոչէին այն բոլոր վայրերը, որոնք սոսկ բնական չէին, այլ՝ անձնաւոր կամ դիւաբնակ եւ չարաբուխ։ Ասել է թէ՝ սրանք այն վայրերն են, ուր այլեւայլ, յաճախ՝ սեւ ու չար ոգիներ կը բնակէին։ Եւ անգամ քրիստոնէութեան ընդունումից յետոյ ոչ միայն հասարակ գիւղացին կամ քաղաքացին, այլեւ՝ մեր աղօթականներից ու հոգեւորականներից շատուշատերը շարունակում էին հաւատալ այս ոգիների եւ յԱնբնակ վայրերի առկայութեանը։ Դա են հաւաստում այն բոլոր աղօթքներն ու հմայիլները, որ պահպանուել են մեզ մօտ։ Ահա ոգիներից վախեցող մի աղօթական գրում է. «Եւ կամ յԱնբնակ տեղոցն ցաւոցն՝ մտանել նեղել կամ զկծել մի՚ իշխեսցէ»։

«Գնանք հաց ուտելու»։ Հայաստանի մէջ այնքան կը կարեւորենք հացի առկայութիւնը, որ մի ամբողջ ճաշելու գործընթացը փոխարինած ենք «հաց ուտել» արտայայտութիւնով։