ԲԱՐՌԵՍԻԱԲԱՐ

ԲԱՐՌԵՍԻԱԲԱՐ

Այս տարի, Հրանդ Տինք միջազգային մրցանակաբաշխութիւնը վերածուեցաւ կիներու տօնակատարութեան եւ ապա ստեղծեց արծարծման տարածք մը, ուր կրցանք խօսիլ «կինէ կին» միասնութեան չափանիշներու մասին։ Երբ հարցը կը վերաբերի սփիւռքահայ կիներու, բաւարար տարածք չունինք հանրային վայրերու մէջ կանանց դէմ բռնութեան մասին խօսելու։ Կանանց եւ աղջիկներու դէմ բռնաճնշման տարբեր կիրառումներ, որոնք փակ դռներու ետին կը մնան, կրնան լռութեան մէջ թաղուիլ։

Ծնած ու մեծցած ըլլալով Պէյրութ, գոյութենական պայքար մը կը մղէի (թերեւս ալ տակաւին կը մղեմ, ո՞վ գիտէ) ինքնութիւնս պատած բազմաթիւ շերտերու հետ՝ առաւելաբար Պուրճ Համուտի կեանքիս հետ։ Քիւրքճեան 1968-ին արդէն մանրամասնօրէն անդրադարձած է սփիւռքահայու այս տագնապին մասին՝ «Երկրորդ հաւասարում բազմաթիւ անյայտներով» իր կոթողական յօդուածին մէջ։

Իր ինքնակենսագրութեան մէջ, Սարեան կը նշէ, որ շուները Պոլսոյ փողոցներուն անքակտելի մասնիկներն էին եւ թէ մարդիկ հանդարտօրէն կ՚անցնէին շուներու անշարժ կղզիներու միջով։ Ան Պոլսոյ շուները կը նկարագրէ որպէս այդ ատենուայ քաղաքին ձեւաբանութեան (մորֆոլոգիայի) անբաժանելի մասնիկ։

Իսկ բար­­ռե­­­սիաս­­թէ­­­սը, որ կը նշա­­նակէ ճշմար­­տութիւ­­նը պատ­­մող, կը գոր­­ծա­­­ծուի այն ան­­ձին հա­­մար, որ սրտբա­­ցօրէն կը խօ­­սի։ Թէեւ ասի­­կա եր­­բեմն վտան­­գա­­­ւոր կրնայ ըլ­­լալ, բայց յստա­­կօրէն քա­­ջու­­թիւն պա­­հան­­ջող քայլ մըն է։ Նշած վտանգս ան­­պայման կեանք կորսնցնե­­լու իմաս­­տով չեմ ըսեր, եր­­բեմն ճշմար­­տա­­­խօսու­­թիւնը կրնայ դի­­մացի­­նը վշտաց­­նել եւ ան­­ձին համ­­բա­­­ւը կրնայ կոր­­սո­­­ւիլ։

Մեզի քով-քովի բերող հաւաքին հիմնական մեկնակէտը եւ հասարակ յայտարարը մեր բոլորին հայ կին ըլլալն էր։ Թէեւ իւրաքանչիւրս մտածած, արծարծած եւ նոյնիսկ առիթներ գտած ենք որպէս կին քայլեր առնելու ընկերութեան մէջ մեր դիմագրաւած հարցերուն նկատմամբ, հասկցանք, որ մենք՝ որպէս կիներ, խորապէս կը զգանք մեր խնդիրները սեղանի վրայ դնելու եւ լուծումներ գտնելու տարածքին բացակայութիւնը։

Համիտի ջարդերէն ետք, 19-րդ դարու վերջաւորութեան եւ 1915-էն ետք, որբանոցներու թիւին աճով, հայ կիներ եւ որբեր առաւելաբար զբաղած էին գորգագործութեամբ, միսիոնարներու կողմէ հիմնուած աշխատավայրերու մէջ։ Գորգագործութիւնը արհեստ մըն էր, որ կարգ մը որբ աղջիկներ սորված էին իրենց ընտանիքներէն։ Արհեստը իրենց ընծայած էր միասնութեան տարածք մը՝ բռնապետութեան հետեւանքով ամէն բան կորսնցնելէ ետք։ Փոխարէնը, ամերիկեան եւ եւրոպական միսիոնարութիւններու կողմէ անոնք շահագործուած էին որպէս աժան աշխատաձեռքեր։

Մարթային, որուն անունով կը կոչուի ծովաբերանը, պատմութիւնը յիշելը թերեւս կ՚օգնէ մեզի հասկնալու ծովեզերքին վերջին իրադարձութիւնները։ Յատկանշական զուգահեռներ կ՚երեւին կնոջ մարմինը առարկայացնող եւ շահագործող դիտանկիւնին եւ Մարթա ծովաբերանին նման հազուագիւտ ծովեզերքի մը տիրանալու եւ իշխելու ցանկութեան միջեւ։ Մարթա Արաթը լիբանանահայ կին մըն էր, 1920 թուականին ծնած։ Ան Պոլիս եկած է փոքր տարիքէն՝ հօրը՝ Պանք Օթոմանի մէջ պաշտօնի կանչուելէն ետք։ Ուսումը ստացած է Սեն Պէօնուայ բարձրագոյն վարժարանին մէջ։

Արա Կիւ­­լե­­­րի Պո­­լիս առ­­նո­­­ւած լու­­սանկար­­նե­­­րուն ընդհա­­նուր թե­­ման ծովն ու ձկնորսներն են։ «Գումգա­­բուի ձկնորսնե­­րը» խո­­րագի­­րը այս ցու­­ցա­­­հան­­դէ­­­սին, որ Գումգա­­բուի ձկնորսնե­­րու թա­­ղամա­­սի լու­­սանկար­­նե­­­րու քա­­ղածոյ մըն է, 1952 թո­­ւակա­­նին «Ժա­­մանակ» օրա­­թեր­­թին մէջ լոյս տե­­սած երի­­տասարդ ֆօ­­թօլ­­րագրող Կիւ­­լե­­­րի «Քումքա­­փուի հայ ձկնորսնե­­րու հետ» յօ­­դուա­­ծաշար­­քի վեր­­նագրէն ներշնչո­­ւած էր։ Արա Կիւ­­լեր բազ­­մա­­­թիւ նկար­­ներ լու­­սանկա­­րած է այս թա­­ղամա­­սին առօ­­րեայ եւ աշ­­խա­­­տան­­քա­­­յին կեան­­քէն, որուն յա­­ճախ կ՚այ­­ցե­­­լէր նախ­­քան ծո­­վեզե­­րեայ ճա­­նապար­­հա­­­շինու­­թեան հա­­մար քան­­դո­­­ւիլը։