Gelinen noktada iki görüş hâkim: İlki, Ermenistan’ın Avrupa Birliği’yle Avrasya Birliği arasında kaldığı ve en sonunda Putin’e teslim olarak Avrupa kapısını kendi elleriyle kapattığı yönünde. İkinci görüş ise, Ermenistan’ın hiçbir zaman iki birlik arasında bir tercih noktasında olmadığı, ülkenin güvenlik zafiyetinin Rusya’nın yanında olmayı mecburi kıldığı yönünde.
FATİH GÖKHAN DİLER
fgdiler@agos.com.tr
Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Avrasya Ekonomik Birliği (AEB) kurucu anlaşmasını 3 Ekim 2014 günü imzalamış, Ermenistan Hükümeti, taslak metni 2 Ekim günü onaylamıştı. İlk etapta Rusya, Belarus ve Kazakistan’ın taraf olduğu anlaşmaya 10 Ekim günü Ermenistan da dâhil oldu. Anlaşmaya göre AEB, 1 Ocak 2015’te faaliyete başlayacak ve üye ülkeler arasında ekonomik entegrasyona yönelecek.
Yaklaşık bir yıl önce, 3 Eylül 2013 günü Ermenistan Cumhurbaşkanı Serj Sarkisyan, Rus mevkidaşı Vladimir Putin’le Moskova’da bir araya geldiği toplantıda, Ermenistan’ın Rusya-Belarus-Kazakistan’ın oluşturduğu Avrasya Gümrük Birliği’ne girmek istediğini, gelecekte kurulacak Avrasya Ekonomik Birliği’nde de yer alacağını açıklamıştı. Bu açıklama, Avrupa Birliği Dışişleri ve Güvenlik Politikası Yüksek Temsilcisi Catherine Ashton’ın Ermenistan ve AB arasındaki gümrük anlaşmasına son şeklin verildiğine yönelik beyanatından sadece birkaç gün sonra gelmiş ve büyük şaşkınlık yaratmıştı.
10 Ekim Cuma günü Ermenistan’ın Avrasya Gümrük Birliği’ne katılımını resmileştiren nihai anlaşmaya Ermenistan’daki muhalefet karşı. İmza tarihinden itibaren geniş çaplı bir eylem düzenlendi. Gelinen noktada iki görüş hâkim: İlki, Ermenistan’ın Avrupa Birliği’yle Avrasya Birliği arasında kaldığı ve en sonunda Putin’e teslim olarak Avrupa kapısını kendi elleriyle kapattığı yönünde. İkinci görüş ise, Ermenistan’ın hiçbir zaman iki birlik arasında bir tercih noktasında olmadığı, ülkenin güvenlik zafiyetinin Rusya ve dolayısıyla Avrasya Ekonomik Birliği’ni mecburi istikamet kıldığı yönünde.
Ülkedeki iki pozisyonu özetleyen iki açıklama oldu. Anlaşmayı destekleyen Ermenistan Demokratik Partisi lideri Ara Sargsyan, “AEB, Ermenistan’ın güvenlik sorunlarını çözmek için bir fırsattır. Ermenistan tarihsel olarak ve özellikle de 20 yıldan fazladır devam eden Kolektif Güvenlik Anlaşması Örgütü çerçevesinde güvenlik meselesini Rusya’ya bağlamıştır.” ifadelerini kullandı. Ermenistan Merkez Bankası Başkanı Bagrat Asataryan ise, “Ülke AEB üyeliğinden hiçbir getiri sağlamayacaktır. Bu siyasi bir proje… Ermenistan’ın ekonomik modeli hiçbir şekilde AEB ile uyum gösteremez” dedi.
DESTEKLEYENLER NE DİYOR?
• Ermenistan 1992’den beri Rusya’nın öncülüğündeki ‘Kolektif Güvenlik Anlaşması Örgütü’ne dâhil.
• Rusya’nın Güney Kafkasya’daki tek üssü Gümrü’nün ve Ermenistan’ın İran ile Türkiye sınırının korunmasına Rusya askeri destek veriyor.
• Ermenistan, güvenlik için Rusya’nın silahına ve askeri teknolojisine ihtiyaç duyuyor.
• Halk güvenlik gerekçesiyle büyük oranda Avrasya Birliği tarafında.
• AB yardımlarından faydalanabilmek için ekonomik ve siyasi reformlar gerekiyor ama Ermenistan’da böyle bir dinamik yok. Kısa vadede Rusya, ekonomik anlamda daha iyi seçenek.
KARŞITLAR NE DİYOR?
• AEB yerine AB rotasına yönelmek siyasi ve ekonomik reformları da beraberinde getirecek ve uzun vadede ülkeye faydalı olacak.
• AEB’ye girdikten sonra ithal ürünlerin yaklaşık %60’ında gümrük artacak. Bu ürünlerde fiyatlar yükselecek.
• AEB’de sürdürülebilir bir ekonomik büyümeyi destekleyecek serbest piyasa kurumları yok.
• Ermenistan’ın AEB ülkeleriyle ortak sınırı dahi yok.
• Ülke ithalatının yüzde 70’i AEB dışındaki ülkelerden geliyor, dolayısıyla bu birliğe girmek her anlamda ülke ekonomisine zarar verecek.
• Ukrayna krizi sonrası Batı’nın Rusya’ya uyguladığı yaptırımlar var. Eğer Ermenistan AEB’ye tam üye olursa, bu yaptırımlar Ermenistan’ı da etkileyecek.
