Azerbaycan'ın Karabağ'a yönelik 19 Eylül'deki saldırısı ve 20 Eylül'deki ateşkesin ardından on binlerce Karabağlı Ermeni, Ermenistan'a sığındı.
30 Eylül Cumartesi itibarıyla Dağlık Karabağ'dan 100.504 kişi Ermenistan'a giriş yaptı. Böylece Karabağ'da yaşayan Ermenilerin tahminen yüzde 80'i Ermenistan'a sığınmış oldu. Dağlık Karabağlı Ermenilerin nüfusunun 120 bin olduğu tahmin ediliyordu.
Karabağ (Artsakh) eski Devlet Bakanı Artak Beglaryan 29 Eylül Cuma günü yaptığı açıklamada, "Artsakh'ta birkaç bin kişi kaldı ve görünüşe göre hepsi kaçmak için sıralarını bekliyor. Geri kalanı ya Ermenistan'da ya da yolda. Kimse Azerbaycan'ın boyunduruğu altında yaşamaya ve sert tehditlere katlanmaya hazır değil" dedi.
Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan, Ermenistan hükümetinin sığınmacılara yardımda bulunacağını söyledi.Başbakana göre, her aileye konaklama için kişi başına aylık 40.000 dram, ayrıca tüm hizmet masrafları için kişi başına 10.000 dram daha sağlanacak.
Program 1 Ekim'den itibaren başlayacak ve en az altı ay sürecek. Programdan, yaşlarına bakılmaksızın tüm kişiler yararlanacaktır.
Ayrıca daha önce de açıklandığı gibi, her kişiye tek seferlik 100.000 AMD tutarında ödeme yapılacak.
Karabağlı Ermenilerin göçü ateşkesin ardından başladı. Azerbaycan Cumhurbaşkanı Aliyev’in “entegrasyon” açıklamasına rağmen Karabağlı Ermeniler kendilerini güvende hissetmiyor ve Ermenistan’a sığınmayı tercih ediyor.
19 Eylül’deki saldırılarda Karabağ Ermeni güçleri 200 kayıp verdi. Sivil kayıplar da var. Ermenistan’ın eski İnsan Hakları Savunucusu Arman Tatoyan, “6’sı çocuk 18 sivilin yanı sıra kadın ve yaşlılar da öldürüldü” bilgisini paylaştı. Karabağ Ermenilerinin kaybı hakkında henüz kesin rakamlara ulaşılmış değil. Karabağ makamları ulaşamadıkları bölgeler olduğunu söylüyor.
Azerbaycan ise 19 Eylül'de Karabağ'da 192 askerin hayatını kaybettiğini, 511 askerin yaralandığını duyurdu.
Azerbaycan “savaş suçlularını” arıyor
Azerbaycan ordusu gazetecilerin sığınma güzergahını kısmen görmesine izin verdi. AFP ekibi, sınırı geçenlerin çoğunun kadın, çocuk ve yaşlı olduğunu gözledi.
AFP'ye göre 20'li ve 30'lu yaşlarındaki birkaç Ermeni erkek, Azerbaycan sınır karakolunda kimlik tespiti kontrol edildi.
Azerbaycanlı bir hükümet kaynağı AFP'ye verdiği demeçte, "Azerbaycan, Karabağ'da silahlarını bırakan Ermeni savaşçılara af uygulamayı planlıyor. Ancak Karabağ savaşları sırasında savaş suçu işleyenlerin bize teslim edilmesi gerekiyor" demişti.
Gözaltı ve tutuklamalar
Azerbaycan makamları Rusya'dan Karabağ'a yerleşen işadamı ve eski Karabağ Devlet Bakanı Ruben Vardanyan'ı gözaltına alarak tutukladı.
Eski Dışişleri Bakanı David Babayan da Azerbaycan makamları tarafından gözaltına alındı.Babayan, "saldırgan bir savaşı planlamak, hazırlamak, başlatmak ve yürütmekle" suçlanıyor.
David Babayan bu hafta başında kendisinin Azerbaycan'ın kara listesine alındığını ve Azerbaycan tarafının soruşturma için Bakü'ye gelmesini talep ettiğini söylemişti.
Reuters muhabirinin tanıklığına göre Karabağlı sivillerin bazıları üstü açık kamyonların arkasına, bazıları da traktörlere binerek kaçtı. Dört çocuk annesi Narine Şakaryan, yolculuğun hiç yemek yiyemeden 24 saat sürdüğünü söyledi.
Ermenistan'a ulaşmayı başaran Ermeniler, ölümden, savaştan ve açlıktan kaçtıklarına dair açıklamalarda bulundu. Reuters’a göre bazıları çok sayıda ölü sivil gördüklerini söyledi.
69 yaşındaki sürücü Petya Grigoryan Pazar günü sınır kasabası Goris'te Reuters'e verdiği demeçte, "Elimizden geleni aldık ve ayrıldık. Nereye gittiğimizi bilmiyoruz. Gidecek hiçbir yerimiz yok” dedi.
Hetq.am'in haberine göre pek çok Karabağ sakini geceyi Goris'te geçirmek zorunda kalıyor ancak şehirde yer kalmadı. Birçoğu geceyi arabalarda, istasyonda (drama tiyatrosu binasında) ya da soğuk havada dışarıda geçiriyor. Yerinden edilenler arasında çok sayıda küçük çocuk, yaşlı ve hasta var.
Ermenistan Başbakanı Paşinyan Karabağlı sığınmacıları kabul edeceklerini ancak bunun “A planı” olmaması gerektiğini söylemişti.
Karabağlı yetkililer ise Karabağ’daki 120 bin kişilik Ermeni nüfusun Ermenistan’a sığınacağını belirttiler.
Karabağ lideri Samvel Şahramanyan'ın danışmanı David Babayan Reuters ajansına yaptığı açıklamada Karabağ'da yaşayan Ermenilerin Azerbaycan'ın bir parçası olarak yaşamak istemedikleri ve etnik temizlikten korktukları için Ermenistan'a gideceklerini söyledi. Babayan "Halkımız Azerbaycan'ın bir parçası olarak yaşamak istemiyor. Yüzde 99,9'u tarihi topraklarımızı terk etmeyi tercih ediyor" dedi.
(Ermenistan Kamu Radyosu, Civilnet, Reuters, BBC Azerbaycanca, BBC Rusça, AFP)
