AKP ve MHP’nin “dezenformasyonla mücadele” gerekçesiyle hazırladığı, muhalefetin ve basın meslek örgütlerinin “sansür yasası” olarak nitelendirdiği Basın Kanunu ve Bazı Kanunlarda değişiklik yapılmasına ilişkin yasa teklifi, TBMM Genel Kurulu’nda kabul edilerek yasalaştı.
Muhalefetin, yasa metninden çıkarılması veya öngörülen cezanın indirilmesi, sanıkların tutuksuz yargılanması yönündeki uzlaşma çağrılarına karşın, “halkı yanıltıcı bilgiyi alenen yayma suçunu” düzenleyen 29’uncu madde, değişiklik yapılmaksızın geçti.
Buna göre, “halk arasında endişe, korku veya panik yaratmak saikiyle, ülkenin iç ve dış güvenliği, kamu düzeni ve genel sağlığı ile ilgili gerçeğe aykırı bir bilgiyi, kamu barışını bozmaya elverişli şekilde alenen yayan kimse” 1 yıldan 3 yıla kadar hapis cezasıyla cezalandırılabilecek.
CHP yasanın iptali için Anayasa Mahkemesi’ne başvuracak.
Çarşamba günü yasanın en tartışmalı maddesi olan 29. maddenin görüşmelerinde Meclis’te tansiyon daha da yükseldi.
AKP ve MHP Çarşamba günü, “sabaha kadar” çalışarak yasayı geçirmeyi planlıyordu. Ancak, görüşmelerin başlamasından itibaren yoklamalarla engelleme yapan muhalefet, 29. maddeyi ise alkışlarla ve sloganlarla protesto etti.
Çarşamba gecesi, maddenin görüşmelerine geçilmesi üzerine CHP Muğla Milletvekili Burak Erbay bu yasayla gençlerin özgürlüğünün elinden alınacağını belirterek, yanında getirdiği çekiçle telefonunu kırdı.
Arkasından da CHP milletvekilleri ayağa kalkarak yaklaşık 10 dakika boyunca, alkışlar ve “sansüre hayır”, “29’a hayır” sloganları ile teklifi protesto etti.
HDP milletvekilleri de “gazetecilik suç değildir, özgür basın susturulamaz” pankartı açtı.
Birleşimi yöneten CHP’li TBMM Başkanvekili Haydar Akar, protestoların sürmesi üzerine birleşimi gece saat 02.15’te kapattı.
Görüşmeler ertesi gün devam etti
CHP ise yasanın Perşembe günkü görüşmeleri öncesinde bir kez daha AKP ve MHP’ye “uzlaşma” çağrısı yaptı.
CHP Grup Başkanvekili Engin Altay, İzmir Milletvekili Tuncay Özkan’la birlikte düzenlediği basın toplantısında, “Biz son ana kadar uzlaşma aramaya devam edeceğiz. Geçerse Anayasa Mahkemesi’ne yayınlandığı günün ertesi günü gitmeyi planlıyoruz” dedi.
Tuncay Özkan “Bu, Türkiye'yi karanlık bir tünele sokar. Tünele girmeden tekrar uyarıyoruz, aradığımız şey uzlaşıdır” görüşünü dile getirdi.
Altay, maddenin Genel Kuruldaki görüşmelerinde AKP ve MHP’lilere, uzlaşmayla değişiklik yapılması çağrısını yineledi.
CHP, İYİ Parti ve HDP’nin 29. maddenin teklif metninden çıkarılması yönündeki önergeleri AKP ve MHP oylarıyla reddedildi.
HDP Grup Başkanvekili Meral Danış Beştaş ise Özdemir’in, Venedik Komisyonu’nun raporu konusunda halkı yanılttığını da savundu.
Beştaş, Venedik Komisyonu raporunun giriş cümlesinde “10’uncu maddesi tarafından korunan ifade özgürlüğüne doğrudan bir müdahaledir” dendiğini belirterek, “Her gün bize iftira atıyorsunuz, bari Venedik Komisyonuna atmayın” dedi.
Görüşmelerin tamamlanmasının ardından yasa AKP ve MHP oylarıyla kabul edildi.
Teklifin kabul edilmesine sosyal medya kullanıcıları ve gazetecilerden tepki geldi.
Sosyal medyada #SusmakYok ve #BuSansürHepimize etiketleri trendler arasına girdi.
Af Örgütü'nden eleştiri
Uluslararası Af Örgütü'nden de yasaya eleştiri geldi. Örgütün Bölgesel Araştırmacısı Güney Yıldız şunları kaydetti:“Bugün, Türkiye’de çevrimiçi ifade özgürlüğü ve basın özgürlüğü adına yine bir kara gündür. Hükümetin son birkaç yıldır medya üzerindeki artan baskılarını takip eden bu yeni tedbirler, Türkiye’nin yaklaşan seçimleri öncesinde ve sonrasında devletin dezenformasyonla mücadele adı altında muhalif sesleri daha da sansürlemesine ve susturmasına izin veriyor.”
“Yasanın muğlak biçimde tanımlanmış maddeleri bilginin güvenilirliğini sağlamak yerine, kamuoyunda ‘gerçeğe aykırı bilgi’ yaydığı iddia edilen kişilerin yargılanmasını daha da kolaylaştırıyor ve sadece bir retweet nedeniyle insanlar üç yıla kadar hapis cezasıyla karşılaşabilecek” diyen Yıldız sözlerini şöyle sonlandırdı:
“Devletlerin çevrimiçi ifadeleri uluslararası hukuka uygun olarak düzenlemede bir rolü olsa da bu mevzuat, yetkililerin ifade özgürlüğü üzerindeki aşırı sert baskılarını genişletmek ve ceza soruşturmasıyla karşı karşıya kalma endişesinin getirdiği caydırıcı etkiyi artırmak için kullanabileceği yeni yollar yaratıyor.”
Ne getiriyor?
Yasaya göre;
- İnternet haber siteleri süreli yayın kapsamına alınacak.
- Basın kartı başvurusu İletişim Başkanlığına yapılacak, resmi nitelikte kimlik belgesi olarak kabul edilecek.
- Basın kartı talep edenlerde, 18 yaşını bitirmesi, en az lise veya dengi bir eğitim kurumundan mezun olması, kısıtlı veya kamu hizmetlerinden yasaklı olmaması şartı aranacak.
- Halk arasında endişe, korku veya panik amacıyla ülkenin iç ve dış güvenliği, kamu düzeni ve genel sağlığı ile ilgili gerçeğe aykırı bir bilgiyi, kamu barışını bozmaya elverişli şekilde alenen yayan kimse, 1 yıldan 3 yıla kadar hapis cezasıyla cezalandırılacak.
- Resmi ilanlar, şartları Basın İlan Kurumu Genel Kurulunca belirlenecek internet haber sitelerinde de yayımlanacak.
- Basın kartı talep eden medya mensuplarının ve enformasyon görevlilerinin ilgili Kanun kapsamına dâhil edilmesi öngörülüyor.
- Çocukların, internette veya sosyal medyada yasa dışı, ahlaki değerlere aykırı ve zararlı olabilecek içeriklere maruz kalmasının önüne geçilebilecek.
- Çocukların, gençlerin ve ailenin, internetin yasa dışı içerikleri hakkında bilinçlendirilmesi ve güvenli kullanımı konusunda bilgilendirilmesi için Erişim Sağlayıcıları Birliği'ne ilave görevler verilecek.
- Tüm haber siteleri, yayınladıkları içerikleri saklamak zorunda olacak. Yasa, hukuka aykırı içeriklerin yok edilmesinin veya keyfi olarak ortadan kaldırılmasının önüne geçmeyi amaçlıyor.
- Bir içerik için verilen kaldırma kararı, tüm site ve platformlarını kapsayacak. Her site için ayrı ayrı karar çıkartılmasına gerek kalmayacak.
- Haber sitelerini desteklemek amacıyla belli kurallar çerçevesinde resmî ilan ve reklamlar, haber sitelerinde yayınlanabilecek.
- Bir haber sitesi künyesiz bir şekilde faaliyet gösteremeyecek.
- Bir gazete için geçerli kurallar, haber üreten internet siteleri için de geçerli olacak.
- Sosyal medya platformlarına BTK'nın (Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu) denetlemesi koşulu getiriliyor.
- Sosyal ağlara Türkiye ofisi açma ve Türkiye temsilcisi bulundurma zorunluluğu getirilecek.
- Temsilcinin gerçek kişi olması halinde bu kişinin Türkiye'de ikamet etmesi ve Türk vatandaşı olması gerekecek.
(Ajanslar, BBC Türkçe)
