13 Ekim 2018, saat 18.00’de Gümrü Vartan Acemyan Devlet Dram Tiyatrosu’nda Majak Toşikyan ile yürek yüreğeyiz. Salon doldu taştı. İlk gong vuruldu. Gümrülüler yoksul ama sanata düşkün. Gong sesiyle birlikte salonda tek bir yürek sesi duyulmaya başlandı.
Gümrülüler (Ya da kent halkının deyişiyle Gümrililer) Sasunluların Dansı’nı görmek ve Sasun’u yaşamak için 13 Ekim 2018 günü Gümrü Vartan Acemyan Devlet Dram Tiyatrosu’nun 600 kişilik salonunu erkenden doldurmuşlardı. Ben de Herman Hintiryan’ın davetlisi olarak Gümrülüler arasındaydım. Bir yanımda Sırpazan Karekin Bekçiyan, bir yanımda çevirmen Meline Anumyan ve Herman Hintiryan vardı. Gümrü Belediye Başkan Yardımcısı Şirak Bölgesi Vali Yardımcısı Sofya Hovsepyan, Gümrü Sırpazanı Mikayel Piskopos Acapahyan, Eçmiadzin’den Sırpazan Vartan Navasartyan ve Sasunluların Dansı gösterisinin bestecisi, tasarımcısı, yaratıcısı Majak Toşikyan oradaydı.
Majak Toşikyan ile Herman Hintiryan sayesinde Yerevan’da tanışmıştım. Üç günden beri beraberdik. Fakat kırk yıllık dost gibi kaynaşıverdik birbirimize.
Sasunluların Dansı hakkında ön bilgileri Herman’dan ve Majak’tan aldım. Bu büyük proje, Majak Toşikyan’a Hamahaygagan Olimpiyat Komitesi Başkanı Iskhan Zakaryan tarafından teklif edilmişti. Majak bu teklifi kabul etmiş, Sasunluların Dansı projesinin gerçekleşmesi için resmi anlaşmayı Ermenistan Diaspora Bakanlığı ile yapmıştı. Yeni hükümet birçok kültürel projeyi tasarruf önlemi olarak iptal ettiği halde Sasunluların Dansı projesini iptal etmemiş ve desteklemişti.
Majak Toşikyan ünlü Ermeni Şairi Kevork Emin’in Sasunluların Dansı adlı sekiz sayfalık şiirini 50 yıllık müzik bilgi ve deneyimleriyle bestelemiş, yorumlamış, orkestrasyon çalışmalarını yaparak bir yıl içinde bitirmişti. Sasunluların Dansı ilk kez 24 Eylül 2018 günü, Yerevan’da sahne almıştı. Yerevan gösterisi ilk ve son olacaktı. Majak Toşikyan Sasunların Dansı’nın Gümrü şehrinde de sahne almasını istiyordu. Fakat bunun için maddi kaynak yoktu. Herman Hintiryan’a projeyi anlattı ve Gümrü’de gösterilebilmesi için sponsor olmasını rica etti. Herman Hintiryan, Gümrü’deki gösterinin A’dan Z’ye tüm masraflarını üstlendi. Ayrıca Acemyan Tiyatrosu’nun 600 kişilik tüm biletlerini satın aldı, Gümrü’nün yoksul ama sanatsever insanlarına Vahan Tumasyan eliyle tek tek dağıttırdı.
2017 yılına kadar, 1998’de Yerevan’da vefat etmiş olan Kevork Emin’in ünlü şiirini kimse bestelemeye cesaret edememişti. 1947 yılında İstanbul-Kınalıada’da doğmuş, Türkiye müzik dünyasına besteleriyle imzasını atmış Majak Toşikyan bu işe cesaretle başlamış ve başarmıştı.
İstanbullu Majak’ı herkes tanır, ama ismini bilmezdi. Türkiye onu Cenk Taşkan olarak tanımıştı. 1981 yılında Kanada’ya göçmek zorunda kalmıştı. 1996’da tekrar Türkiye’ye geldi. Fakat tüm müzik çalışmalarını Kanada’da yürütmeye devam etmişti. Sasunluların Dansı’nı da Kanada’da bestelemişti.
13 Ekim 2018, saat 18.00’de Gümrü Vartan Acemyan Devlet Dram Tiyatrosu’nda Majak Toşikyan ile yürek yüreğeyiz! Salon doldu taştı. İlk gong vuruldu. Gümrülüler yoksul ama sanata düşkün. Gong sesiyle birlikte salonda tek bir yürek sesi duyulmaya başlandı.
Ve Perde açıldı
Perde açıldı! Arakadz’ın tepeleri karlı ve bulutlu! Güneş bulutların üstünden parlıyor! Arakadz’ın önünde meyve bahçeleri! Birlikte köye gidiyoruz! Kızlar kırmızı giyinmiş. Kırmızı kelebekler gibi uçuyor, kırmızı gelinciler gibi esen rüzgârlarla dans ediyorlar. Erkekler poşu bağlamış başlarına. Söz yok, ses var sadece! Müziğin diliyle ve danslarla anlatıyorlar geçmişi, bugünü ve yarını!
Sasunlu Davit de aralarında! Kâh gökyüzüne çıkıyor, seyrediyorlar âlemi, kâh iniyorlar yeryüzüne seyrediyor âlem onları!
Bir gülerek on ağlayarak
‘Sasun sana ne diyor?
Sasun sana ne diyor?’
diye soruyor yüzleri aydınlık çocuklar!
Yüzleri ay parçası, gözleri güneşli Sasunlu kızlar cevap veriyor çocuklara:
‘Her tepede bir manastır ve kale
Her suda bir değirmen
Her taştan su fışkırır
Nereye baksan hoşlanırsın
Nereye baksan hoşlanırsın’
Derelerden sel gibi, tepelerden yel gibi hızla geçiyor zaman! Bir dündeyiz, bir bugündeyiz! Aşk, sevgi, umut, neşe bir yıldız oluyor, bir gece!
Sasunlular çoğalıyor! Mevsimler mevsim içinde! İnsanlar içinde! Dağlarına bahar gelmiş memleketimin! Çiçekler meyveye duruyor bahar dallarında!
Yeni bir yavru arttı
Bir yeni gelin anne oldu
Yeni salıncak sallanıyor
İyilik olsun kötülük gelmesin
İyilik olsun kötülük gelmesin
Bütün çiçekler, bütün canlılar duaya duruyor. Yeni anne olan gelin için dua ediyor:
İyilik olsun kötülük gelmesin
İyilik olsun kötülük gelmesin
Can cana, yürek yüreğe, el ele! Hayatı korumaya, hayatı yeşertmeye çalışıyorlar.
Fakat kötüler de var hayatta!
Eyvah Sasun’un yüksek dağları
Eyvah Sasun’un sevimli vadileri
Eyvah Sasun’un yüksek dağları
Eyvah Sasun’un sevimli vadileri
Etrafın kaya, sen cesursun
Kötü kuvvetli, sen zayıfsın
Dualar etsen de
Kötünün elinden kurtuluş yok.
Canlarını, namuslarını, çocuklarını, topraklarını, çiçeklerini korumak için koşuyor, uçuyor, düşüyor insanlar.
Yetiş Sasunlu Davit, yetiş!
Diriler ölüler karıştı
Kanlar katılaşmaya başladı
Orak topraktan ayrıldı
Çekiç örsten ayrıldı
Sasunlu Davit bir idi, bir anda bin bir oldular!
Bir vurup on vurularak hayatta kaldılar.
Toprağa yeni bir güneş doğdu!
Ocaklar sönmedi, bacalar yeniden tüttü!
Arakadz’ın kucağında
Sasun’un ruhu uyandı
Ve Sasun yeniden dans etti
Ayak vurdu, el salladı.
Helal sana Sasun!
Dans et, dans et, dans et!
Kazmalar senin ellerini özler.
Sasun toprağı sürülmeyi özler.
Masis Dağı’nın yamacında dans et!
Senin daha gerçekleştireceğin rüyalar var!
Perde kapanıyor!
Perde kapanıyor! Gümrülüler ayakta alkışlıyor sahnedeki evlatlarını! Alkış, alkış, alkış! Alkışlar Ararat’ta yankılanıyor! Alkışlar Ararat’ı aşıyor, Sasun’a kadar yayılıyor! Gümrü ayakta! Dünya ayakta!
Majak Toşikyan sahneye çıkıyor. Eller yetmiyor, yürekler, kalpler alkışlıyor onu!
Sonra Herman Hintiryan geliyor sahneye!
Salondakiler, sahnedekiler ve Gümri şehri ayakta alkışlıyor Herman’ı!
Teşekkürler sana Herman!
Senin sayende yaşadık bu akşam Sasun’u, Aşnak Köyü’nü! Senin sayende yaşadık dünü bugünü! Senin sayende Sasunlu Davit olduk yeniden!
Saygıyla, sevgiyle, şükranla dinliyor onu Gümrülüler! Herman Gümrü’yü kucaklıyor, Ermenistan ise Herman’ı bağrına basıyor!
Herman Hintiryan ve eşi Arek, bütün oyuncuları, dansçıları, sanatçıları, misafirleri ve Terchoonian Childrens Home / Kuş Yuvası çocuklarını yemeğe davet ettiler. 280 kişilik salonu doldurduk. Her yer tertemiz! Her şey düzenli.
Sırpazan Karekin Bekçiyan, Vardan Sırpazan, Şirak bölgesi Vali Yardımcısı Sofya Hovsepyan, Meline Anumyan, Herman & Arek Hintiryan, Majak Toşikyan, Koreoğraf Arman Chulhakyan ve Ara Asaduryan, Direktör Grigor Khachaturyan ile yan yanayız. Sasunluların Dansı’nın etkisi devam ediyor. Unutulmaz bir mutluluk, tekrarsız bir güzellik yaşıyoruz.
Bir süre sonra Terchoonian Childrens Home-Kuş Yuvası öğrencilerinin programı başladı. Folklor ekipleri çeşitli yörelerin oyunlarını oynuyorlar. Oynamıyorlar yaşıyor ve yaşatıyorlar. Hepsi de çok iyi hazırlanmışlar. Salon coşuyor, insanlar halk oyunlarını seyrederken yemeklerini unutuyor. Sasunluların Dansı’nın yerini Ermenistan’ın çeşitli yörelerinin dansları alıyor. Halaya duruluyor hep birlikte. Yerimde duramıyorum. Gençlerle birlikte halay çekiyoruz. Sonra Meline katılıyor aramıza. Kim Ermeni, kim Türk belli değil. Dilimiz ayrı yüreklerimizin sesi bir! Gençlerin hızına ayak uydurmakta zorlanıyorum.
Herman ve Majak ile birlikte seyrediyoruz gençleri! Hepsi de hünerli!
Kuş Yuvası çocukları gecenin son şarkısını Herman Hintiryan için çalıp söylediler.
13 Ekim 2018 günü ve gecesi Herman sayesinde unutulmaz güzellikleri yaşadık!
Mutluluktan Ararat’ın yüzü gülüyordu!
