Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO) 2017’de düzenlediği genel toplantıda 2018-2019 için hazırlanan ünlü isimler takviminde bu yıl doğumunun 150. yılı kutlanan besteci, rahip ve müzikolog Gomidas Vartabed ile yazar Hovhannes Tumanyan’a da yer verdi. 1869’da Kütahya’da doğan ve asıl adı Soğomon Soğomonyan olan Gomidas, Ermeni Kilise Müziği’ne getirdiği yenilikler, bu alandaki eserleri, derlediği Ermenice, Kürtçe ve Türkçe halk şarkıları ve özellikle Ermenice halk şarkıları için, Klasik Batı Müziği formlarında yaptığı düzenlemelerle tanınıyor. Karadeniz Teknik Üniversitesi (KTÜ) Müzikoloji Bölümü öğretim görevlisi Doç. Dr. Tuncer Önder ‘Klasik Gitar ile Gomidas Vartabed Eserleri’ adlı projesiyle, ünlü bestecinin birçok eserini klasik gitara uyarladı. 4 Mayıs Cuma akşamı Aramyan Uncuyan Derneği’nde, 18 Mayıs Cuma akşamı ise Bomonti Mıhitaryan Okulu’nda konser veren Önder ile söyleştik.
Gomidas’ın eserlerini klasik gitara uyarlamaya nasıl karar verdiniz?
Gomidas, klasik gitar için eser yazmamış, daha doğrusu eserleri klasik gitara göre derlememiş bir besteci. Ben, Gomidas’ın derlemelerini bu enstrümanla icra ederek ona ruhen yaklaşmayı istedim. Eserlerini son derece benzersiz buluyorum. Doğru yaklaşımla düzenlenirse, birçok eserinin klasik gitar için son derece uygun olduğunu düşünüyorum. Bu düşünceden yola çıkarak seçtiğim eserleri düzenlemeye başladım. Eşim de bu konuda bana yardımcı oldu, onun sayesinde Gomidas hakkında birçok bilgi edindim. Bir besteciyi müzikal olarak anlamak için kesinlikle onu iyi çalışmanız gerekir. Bu, sizi besteciye yaklaştırır. Eşimin katkıları beni teşvik etti, eser seçimimde dahi eşimin katkısı oldu.
Daha önce Ermeni müziklerine ilginiz var mıydı?
Ermeni, Azeri ve Gürcü halk danslarını ve diğer yerel ezgilerini daima etkileyici buluyorum. Birkaç klasik gitar düzenlemesi de yapmıştım fakat bu alanla bu kadar kapsamlı olarak ilgilenmemiştim. Öncesinde bilgim, Klasik Batı Müziği dahilindeydi. Halk müziği etkisinin de farkındaydım elbette. Aram Haçaduryan, Dikran Çuhacıyan, Arno Babajanyan gibi isimler hakkında bilgi sahibiydim.
Gomidas’ın eserleri daha önce klasik gitar için düzenlenmiş mi?
Evet, bazı düzenlemeler mevcut. Ama hep aynı eserlerin düzenlendiğini görüyoruz. Bunların dışında, Gomidas Vartabed’in yorumlarında gitar sıklıkla hep insan sesine eşlik amacıyla kullanılmış.
Bu projede Gomidas’ın hangi eserlerini seçtiniz?
‘Kele Kele’, ‘Karun A’, ‘Yerangi, Yerginkn Ambel A’, ‘Şoğer Can’, ‘Gakavi Yerkı’, ‘Al Ayluğıs’, ‘Şuşiki’ gibi eserleri seçtim. Düzenlemeyi planladığım başka eserleri de var.
Gomidas’ı çalışırken, hangi yönünden etkilendiniz?
Gomidas, enstrüman için yazmış olduğu altı piyano parçasında bile halk müziği geleneklerinden ve yaklaşımından uzaklaşmamış. Bu yönüyle son derece önemli bir besteci. Müzikal ifade ve içerik bakımından yalın ama güçlü bir bakış açısına sahip. Eserlerindeki bu özellik, bir yorumcu için birçok pencere sunuyor. Beni en çok, Gomidas’ın müziğindeki bu zenginlik etkiliyor.
Gomidas dışında eserlerini çalışmak istediğiniz Ermeni besteciler var mı?
Şimdilik Gomidas’a yoğunlaştım. Bu eserleri mümkün olduğunca sık seslendirip paylaşmak istiyorum. Gomidas’la ilgili proje yapma fikrinin ilk aşamasından bu yana, bu düzenlemeleri nota olarak yayımlamayı da düşünüyordum. Önümüzdeki birkaç ay içinde yayım aşamasının tamamlanacağını umuyorum. Böylelikle birçok gitarist Gomidas’ın eserlerini yorumlayarak onunla tanışabilir ve müziğini daha yakından hissedebilir.
Biyografi
Tuncer Önder klasik gitar alanında, Bilkent Üniversitesi Müzik ve Sahne Sanatları Fakültesi’nden lisans, Amsterdam Konservatuarı’ndan yüksek lisans, Mimar Sinan Üniversitesi Devlet Konservatuarı’ndan sanatta yeterlilik derecesi aldı. İki sene boyunca Hacettepe Üniversitesi Devlet Konservatuarı’nda klasik gitar eğitmenliği yaptı. 2013’te yardımcı doçent, 2017’de doçent unvanı aldı. Halen KTÜ Devlet Konservatuvarı Müzikoloji Bölümü’nde öğretim üyesi olarak görev yapıyor.
