Pul ve kartpostal koleksiyonculuğu, belli bir dönem boyunca tüm dünyada hayli yaygın bir hobi olarak bilinirdi. Günümüzde eskisi kadar sık olmasa da, bu gibi koleksiyonları toplayanlar halen bulunuyor. İstanbul Üniversitesi’ne Jeofizik Mühendisliği eğitimi alan ve sonrasında kuyumculuk alanında çalışan Yetem Çubukçuoğlu, koleksiyonculuğa henüz 10. sınıf öğrencisiyken pul biriktirerek başlamış, ardından kartpostal toplayarak, bunları koleksiyonuna eklemiş. Daha çok Osmanlı İmparatorluğu döneminde yaşayan azınlıklarla ilgili kartpostallar toplayan Yetem Çubukçuoğlu’yla koleksiyonu ve arşivi üzerine konuştuk.
Koleksiyonculuğa nasıl başladınız?
Pul biriktirmeye 10. sınıf öğrencisiyken başladım, 20 yıldır da koleksiyonculuk yapıyorum. Ağırlıklı olarak Osmanlı Dönemi’nde Anadolu’da yaşamış azınlıklarla ilgili kartpostal, görsel ve fatura topluyorum. İlk olarak pul biriktirmeye başladım. Bu tutku ailemde de varmış, amcam ve dayımın da koleksiyonları vardı. Çalıştığım yerlerde ustalarım da eski şeyleri biriktirmeye meraklıydı, o merak zamanla bana da geçti.
Kartpostal koleksiyonunuzda hangi temalar öne çıkıyor?
Koleksiyonumda Anadolu’da yaşamış olan Ermenilerin sosyal hayatı, kiliseler ve okullar ve o kartpostalların üzerinde yazılanlar, insanların birbirlerine gönderdikleri fotoğraflar, üç veya dört dilli faturalar yer alıyor. Osmanlı döneminde faturalar tek bir dille yazılmıyordu; çokdilli bir hayat olduğu için, faturalarda Osmanlıca, Ermenice, Rumca ve İbranice kullanılıyordu. Bu kozmopolit yaşamı ve farklı kültürleri yansıtan kartpostallar toplamaya çalışıyorum.
Kartpostalları nereden temin ediyorsunuz?
Genelde yurtdışındaki müzayede şirketlerinden ve internetten alıyorum. Uzun süre bu işi yaptığınızda belli bir çevreniz oluyor, siz takip etmeseniz bile bir yerlerden size haber geliyor. Yurtiçinde de müzayede şirketleri var ama ben daha çok yurtdışından almayı tercih ediyorum.
‘Koleksiyon’ sizin için ne ifade ediyor?
Bu işle uğraşırken çok mutlu oluyor, stres atıyorum. Bir kartpostal sizin için bir şey ifade etmeyebilir ama benim için kıymetlidir. Herkesin bakış açısı farklıdır ama koleksiyonculuk çok önemli bir şey. Ben yeni nesilde ne yazık ki çok umut görmüyorum. Tarihimizi ve değerlerimizi bilmemiz lazım. Bunu kitap okuyarak yapamazsınız. Çünkü kitabı okuduktan sonra akıldan uçup gidiyor ama herhangi bir görsele baktığınızda o kare aklınızda kalıyor. Yeni nesil tarihten bihaber, toplumumuzda koleksiyoner sayısı da gitgide azalıyor. Koleksiyon yapmak maddi anlamda zor ve bilgili insanların sayısı az. Arsen Yarman, Yetvart Tovmasyan, Zakarya Mildanoğlu dışında koleksiyonerimiz neredeyse yok. Çocuklara küçük yaştan itibaren kültürümüzü anlatmamız gerekiyor; hayat matematik, fizik ve kimya demek değil. Bizden sonra gelecek nesil kendi kültürünü yaşatmalı. Eksiklerimiz çok, bunları gidermeliyiz. İğneyle kuyu kazıyoruz, bir şeyler bulup kendimiz tamamlamaya çalışıyoruz.
Elinizdeki kartpostal koleksiyonuyla daha önce sergi açtınız mı?
Ermeni toplumu içinde sergi açmadım. Benim de yer aldığım bir koleksiyon kulübümüz var; onlarla birlikte İstanbul temalı bir sergi açmıştık. Daha sonra bu sergiden yola çıkılarak ‘İstanbul’un 100 Koleksiyoneri’ adlı bir kitap hazırlandı, ben de o kitapta yer aldım.
Koleksiyonculuk hayatınızda neleri değiştirdi?
Daha çok insan tanıyorsunuz, insanlarla daha çok sosyalleşiyorsunuz. Elinize bir kart geçiyor, onu araştırmaya başlıyorsunuz, kartın üzerinde yazan yazıyı tercüme ediyorsunuz. Bir kartpostal alıp kenara koymuyorsunuz, sürekli araştırma yapıyorsunuz. Bunu yapmak için bol vaktinizin olması gerekiyor tabii. Çok enteresan kartpostallarla karşılaşıyorsunuz fakat bazı kartpostallar hakkında bilgi bulamıyorsunuz, çünkü kaynak yetersiz.
2009’da katıldığım bir müzayedede, annemle babamın 1970’te, balayı için gittikleri İzmir’den büyükanneme gönderdikleri kartpostalı buldum. Kartı görünce çok şaşırdım, ve elbette satın aldım.
Aras Yayıncılık’tan çıkan ‘Hagop Mıntzuri: İstanbul Anıları’ kitabının kartpostal arşivi size ait. Aras’la yollarınız nasıl kesişti?
Yetvart Tovmasyan’ı ben çok önceden tanırım. Daha önce birkaç kitapta kartpostallarım çıkmıştı. Benden rica etti, ben de memnuniyetle kabul ettim. Kitap çok başarılı oldu. Kitabın hazırlanışında ben sadece ufak bir rol üstlendim.
