Piyanist Şahan Arzruni, solo piyanoda çağdaş Ermeni müziğinin kaynağı olarak tanınan Komitas’ın piyano eserlerini yorumladı. Kalan Müzik’ten yayınlanan Arzruni’nin albümünde Komitas’ın hayatı ve müziği ile ilgili yaptığı geniş bir çalışmaya da yer veriliyor.
Sevda Aydın - İstanbul/EVRENSEL
1964’ten bu yana Amerika’da yaşayan Şahan Arzruni, resital ve oda müziği sanatçısı olarak elde ettiği ünün yanında, besteci, etno-müzikolog, eğitmen, yazar, yapımcı ve yönetmen olarak da tanınıyor. Bugüne kadar etnik kimliğinin de etkisiyle Ermeni mirasının müzikal kökleri üzerine çok sayıda araştırma yürütmüş olan Arzruni, en önemli Komitas icracılarından biri olarak biliniyor. Komitas’ın 1906-16 arasında yazdığı piyano eserlerini ve 1896-1899 yılları arasında Berlin’de öğrenci iken bestelediği eserlere de yer veren Arzruni, Komitas’ın piyano yapıtlarının çoğunun halk danslarına dayandığını söylüyor.
Amerika’da Çin müziği üzerine doktora yaparken Ermeni müziğiyle buluşuyorsunuz. Bize biraz bu buluşmadan bahseder misiniz?
Amerika’da yaşıyordum o dönem. Amerika’da olduğunuz zaman bir köşe bulmanız lazım, müziğinizi duyurabilmek için. Yeni bir şeyler arıyordum. Çin ve Amerika’nın arası çok iyiydi. Oda arkadaşım Çinliydi. Bana pek çok Çin müziği dinletti. Bu müziklerle opera yaptım. Doktoramın ikinci resitalini bu eserlerle verdim. Bu operalar çok beğenildi ve ben çalışmalarımı daha da ilerletmek istedim. Asya müziği başkanı bir kadın vardı. Ondan yardım almak için gittiğimde ‘Sen Çinliye benzemiyorsun neden Çin müziği yapıyorsun?’ diye sordu. Ben Ermeni olduğumu söyledim. O da bana kendi müziğini yapmamı, böyle daha başarılı olabileceğimi söyledi. Haklıydı. Bu olaydan sonra kendi köklerimi aramaya başladım. Ermenistan’a gittim.
Peki Ermeni müziği ne durumda sizce?
Ermeni müziğinin çok çok uzun bir hikayesi var. Hıristiyanlıktan önceki zamanlara kadar giden bir tarihi var. Fakat Hıristiyanlıkla kilise müziği yaratılmış. Böylelikle hem Hıristiyanlık öncesi müziği, hem halk şarkıları, hem de İbrani müziğinin etkilerini taşıyor. Dördüncü asırdan on dördüncü asra kadar yaşayan bu müzik sonraları kaybolmaya başlıyor. Bu müziğin notaları, duaları hâlâ var fakat nasıl okunacağına dair bir bilgi yok. Kaybolmuş bu bilgiler.
Komitas’ın eserlerine yer verdiniz son albümünüzde. Bize biraz Komitas’dan bahseder misiniz?
Bu albümde Komitas’ın eserleri var. bu yüzden önceki albümlerimden daha önemli bir albüm. Komitas’sız bu gün Ermeni müziği başka bir profil olacaktı. Komitas hem bestekardır hem de Ermeni halk müziğinin araştırmacısıdır. Sadece Ermeni müziği değil ayrıca Komitas Berlin’deki doktorası için Kürt müziklerine de yer veriyor. Bugün Ermeni müziği ile ilgilenen pek çok isim Komitas’dan beslenir.
ŞAHAN ARZRUNİ KİMDİR
İstanbul’da doğan Şahan Arzruni Getronagan Lisesindeki eğitiminin yanı sıra İstanbul Belediye Konservatuvarına devam etti ve Ferdi Ştatzer’den piyano ve Raşit Abed’den müzik teorisi dersleri aldı. 1964 yılında Gülbenkyan Vakfınca sağlanan bursla, dünyanın en saygın müzik okullarının başında gelen Juilliard Okulunda eğitim almak üzere New York’a taşındı. Juilliard piyano bölümünden mezun oldu ve oda arkadaşının etkisiyle Çin müziği üzerine ihtisas yapmaya başladı. Pek çok albümü bulunan ve tüm dünyada konserler veren Arzruni, 1996 yılında Katolikos Karekin I tarafından Aziz Sahak ve Mesrob madalyası ile onurlandırıldı. 2003 yılında, ünlü Ermeni kompozitör Aram Haçaduryan’ın yüzüncü yıl dönümü vesilesiyle, Ermenistan Kültür Bakanlığınca Ermenistan’ın müzik alanındaki tam yetkili temsilcisi olarak atandı. 2010’da, T.C. Dışişleri Bakanlığı himayesinde, Ahtamar Adası’ndaki Aziz Haç Kilisesi’nin açılış ayini vesilesiyle, Van Üniversitesinde bir konser verdi.
