Ermenistan’da Türkiye yapımı filmlerden daha çok dizilerin izleniyor olduğunu öğrenmek, benim için oldukça şaşırtıcı oldu. Peki, hangi diziler izleniyor? Kimler tarafından izleniyor? Ve neden izleniyor?
Geçtiğimiz haftalarda yapılan ‘Rolan Çocuk ve Gençlik Festivali’ için Türkiye sinemasını temsil eden bir grupla birlikte Ermenistan’daydık. İnsanlarla yaptığımız sohbetlerde olsun, sinemacı, oyuncu, senaristlerle yapılan yuvarlak masa tartışmalarında olsun, Ermenistanlıların, Türkiye yapımı dizileri sıkça takip ettiği ve merakla izlediği ortaya çıktı. Ermenistan’da Türkiye yapımı filmlerden daha çok dizilerin izleniyor olduğunu öğrenmek, benim için oldukça şaşırtıcı oldu. Peki, hangi diziler izleniyor? Kimler tarafından izleniyor? Ve neden izleniyor?
Türkiye yapımı dizilerin pek çok eski Sovyet ülkesinde izlendiğini biliyordum; Ermenistan’da da yıllar önce bazı diziler takip edilirdi. Şimdi eski dizilerin yerini yenileri almış, izleyici kitlesi de oldukça büyümüş. Öyle ki otobüste yapılan dizi tartışmalarına, insanların İstanbul’a gelip sevdiği oyuncuyu görme çabalarına rastlamak mümkün. Aylar önce arkadaşlarımdan biri sosyal medyada ‘Kara Sevda’ başlıklı bir video paylaşmıştı. Başlık Türkçe olunca hayli merak ettim, videoyu izledim. ‘Kara Sevda’nın fragman müziğini piyanoda çalıyordu. Başka bir arkadaşımın, telefonunun ekran görüntüsünü göstererek: “Bak! Bu oyuncuyu tanıyor musun? Çok iyi oynuyor, diziyi onun için izliyorum” dediği kişinin de ‘Kara Sevda’nın Emir’i olduğunu anlamış oldum. Ermenistan’da sadece bu dizi izleniyor diye düşünmeyin, hiç aklınıza gelmeyecek diziler ilgiyle takip ediliyor.
‘Türkçeyi öğrendim’
Dizilerin öncelikle üniversite öğrencileri arasında çok yaygın izlendiğini söylemeliyim. Lara H. Yerevan Devlet Üniversitesi’nde Türkoloji bölümü öğrencisi. Yerli dizileri üniversitede öğrendiği dilin pratikteki eksiklerini kapatmak için izlediğini anlatıyor: “Maalesef Türkçeyi pratikte kullanabileceğimiz alanlar dar. Televizyon, radyo ve kitaplar bu açığı kapatmaya yarıyor. Bu açığı daha çok radyo ve kitapla kapatmaya çalışıyorum, dizileri, birbirine benzer senaryoları olduğu için, haftada bir izliyorum.”
Nane M. Türkçe öğrenmeye karar veren bir gazeteci. Nane için de Türkiye yapımı diziler Türkçeyi öğrenmenin pratik yolu. Bu amaçla izlediği dizilerse ‘Kiralık Aşk’ ve ‘Kara Sevda’. Dizilere sanat gözüyle bakmadığını özellikle belirtiyor.
Bahsettiğimiz dizileri izlemek sadece Türkoloji öğrencilerinin tercihi de değil. Üniversitede seçmeli ders olarak Türkçeyi seçen öğrenciler de çok fazla yerli dizi izliyor. Bu durumda seçmeli dersin olması mı dizi izlemelerine neden oluyor yoksa tam tersi mi? Bunu anlamak pek kolay değil. Dizi karakterlerinden bahsederken yüzlerindeki heyecanı görmek, bunu anlamayı daha da zor kılıyor. Mary A. Rus-Ermeni (Slav) Üniversitesi’nde okuyor. Mary, bir buçuk yıl önce ‘Kiraz Mevsimi’ni izlemeye başlamış. Sonra ‘Muhteşem Yüzyıl’ı izlediğini ve bu diziye âşık olduğunu söylüyor. ‘Muhteşem Yüzyıl’daki karakterlerden ve senaryodan çok etkilendiğini dile getiren Mary, şimdi de ‘Kara Sevda’yı izlediğini, özellikle Burak Özçivit’i ve Meryem Uzerli’yi çok beğendiğini vurguluyor. Mary’ye göre günümüzde yerli dizileri izleyerek Türkçe öğrenmek, Ermenistan halkı arasında çok yaygın. Üşenmedi, sınıf arkadaşlarına da sordu: 40 kişiden 15’i Türkiye yapımı dizileri izlediğini söylemiş.
Türkçe soru
Büyüklüğüyle Ermenistan’ın üçüncü şehri olan Vanadzor’da yaşadığımız bir olay da bu noktada çarpıcı. Festival kapsamında filmler gösterildikten sonra Türkiye’den gelen sinemacılar soruları cevapladı. Vanadzor’da genç bir kadın sorularını Türkçe sordu. Etkinlikten sonra Türkiye’den gelenlerden biri kadına: “Ne güzel, Türkçe biliyorsunuz. Herhalde siz de Türkoloji mezunusunuz” dediğinde aldığı cevapsa “Hayır, hayır, Türkçeyi dizilerden öğrendim” olunca herkesin nasıl bir şaşkınlığa kapıldığını siz düşünün.
Rus-Ermeni (Slav) Üniversitesi öğrencilerinden Serine D. ise, ‘Çalıkuşu’dan başlayıp ‘Medcezir’, ‘Kiralık Aşk’, ‘Gecenin Kraliçesi’, ‘Muhteşem Yüzyıl’ gibi pek çok farklı diziyi izlemiş, şu an da ‘Kara Sevda’yı takip ediyor. Çok dikkatli bir izleyici olduğu aşikâr. Dayana Ç.’nin Türkiye dizileri ile tanışıklığı ‘Kiraz Mevsimi’ ile başlamış, ayrıca diziyi çok estetik ve anlamlı buluyormuş. Bu diziyi Danimarka’da yaşayan ablasından duymuş.
Tarihi diziler
Türkiye yapımı dizileri izleyen ve kendileri için bir nevi araştırma yapan Ermeniler de var. Türkoloji mezunu, çevirmen Ani S. bu dizileri sadece sevdiği için değil, aynı zamanda bunların ne mesaj içerdiğini, neden belli dönemlerde gösterildiğini, Türkiye toplumunu ne kadar gerçekçi yansıttığını, toplum üzerindeki etkisini anlamak için izlediğini aktarıyor.
Yerli diziler sadece öğrenciler tarafından izlenmiyor elbette. Şu an çalışmayan, çocuklarını büyüten Diana S. ve Lena Ç. de Türkiye yapımı dizileri yakından takip ediyorlar, en sevdikleri oyuncular ise Burak Özçivit ve Neslihan Atagül. Bazı Ermenistanlı seyirciler içinse Türkiye yapımı diziler eğitici niteliği taşıyor. Lilit P. ‘Muhteşem Yüzyıl’ dizisine tarihi bir dizi olarak bakıyor, tarihi gerçekleri yansıttığına inanıyor. Ayrıca dizide yer alan oyuncuları da çok sevdiğini fakat insanlardan tepki almamak için bunu çok fazla dile getirmediğini anlatıyor.
ABD’den Lübnan’a
Türkiye yapımı dizilerin Ermeni diasporasında da izlendiğini söylemiştim. Dizilerin Lübnan’dan ABD’ye, Suriye’den Danimarka’ya kadar izlendiğini fark etmem iki gün sürdü. Üniversite çağında Ermenistanlı bir genç olan Erik V., ABD’de yaşayan büyükannesinin Türkiye dizilerini çok sevdiğini, çok güzel bulduğunu söyleyerek ardından da durumun ironisini göstermek istercesine şunları ekliyor: “Büyükannemin ailesinin kökeninin tarihi Ermenistan’dan geldiğini vurgulamak isterim. Annesi 13 yaşındayken Adana’dan Halep’e, sonra Lübnan’a, oradan da Ermenistan’a kaçmışlar. Bu yüzden de hem büyükannem hem de kardeşleri çok iyi Türkçe biliyorlar.”
Suriye’deki savaş yüzünden Ermenistan’da yeni hayat kuran 21 yaşındaki Şant M., Türkiye dizilerine henüz Suriye’de yaşarken başladığını, günümüzde ‘Eşkıya Dünyaya Hükümdar Olmaz’ ve ‘Kara Sevda’yı izlediğini anlatıyor. Türkçe bildiği için dizileri doğrudan Türkçe izliyor, ilk fırsatta da Türkiye’yi ziyaret etmek istiyor.
Musa Dağ’ın (Samandağ) Bitias köyünden Lübnan’a göç etmiş bir aileden gelen Christine ana dili gibi Türkçe konuşuyor. Bunun sırrını Türkiye yapımı dizilerde görüyor Christine. Onunla Türkler, Ermeniler, Kürtler arasında yapılan bir diyalog projesinde bir araya gelmiştik. Türkiye’den gelen herkese İzmir, Urla’yı soruyordu. İzmir hatta Urla hakkında o kadar ayrıntı bilmesinin nedeni ise çok sevdiği ‘Kavak Yelleri’ dizisiydi. Christine’in Türkiye yapımı dizileri izliyor oluşuna Lübnanlı Ermenilerin pek olumlu yaklaşmadığını da ekleyeyim. Ermeni Soykırımı’ndan kurtulanlardan oluşan Lübnan’daki Ermeni toplumu, Türkiye dizilerinin izlenmesine tepki gösterebiliyor. Bunu Christine de dile getirdi.
‘İzliyorum ama…’
Benzer bir yaklaşımı Ermenistan’da da görüyoruz. Türkiye yapımı dizileri izleyen Ermenistanlı dizi severlerden sıkça duyduğum cümle “İzliyorum ama bu Ermeni Soykırımı’nı unuttuğum anlamına gelmiyor” oldu veya diziyi dili öğrenmek amaçlı izlemelerini bir nevi savunma gerekçesi gibi kullandıklarını gördüm. Fakat bu dizilerdeki karakterlerle Ermeniler arasında çok fazla benzerlik gördükleri için izlediklerini söyleyen çok fazla insan olduğunu da unutmamalıyız. Dizilerinin birçoğunda mevcut ataerkil yaşamda benzerlik buldukları için, hatta dizide gösterilen yaşama özendikleri için izleyen çok sayıda insan var. İnternet üzerinden bütün bu dizileri takip eden Ermenistanlı izleyicilerin “Türkiye yapımı diziler Ermenistan TV’lerinde gösterilsin mi?” sorusuna verdiği cevaplar da çok çelişkili. Kendileri yakından takip etse de kanallarda gösterilmesine karşı çıkabiliyor, halkın henüz buna hazır olmadığını, bundan önce bazı adımların atılması gerektiğini savunabiliyorlar. Bazılar ise yerli dizilerin Ermenistan televizyonlarında da gösterilmesi gerektiği kanısında. Görünen o ki Türkiye yapımı dizileri izlemek Ermenistan’da dizi izlemenin dışında pek çok anlam ifade ediyor.
