Türkiye’de son dönemde demokrasi ve insan hakları alanında yaşanan gerileme Türkiye-Avrupa Birliği ilişkilerini de bir yol ayrımına getirdi.
22 Kasım’da Avrupa Parlamentosu’ndaki oturumda söz alan tüm gruplar Türkiye ile ilişkilerin dondurulması fikrini savundular. Parlamento’da oylanmak üzere bir de ortak metin hazırlandı. Metinde hukuk devleti ve ifade özgürlüğü alanlarındaki gerilemeye dikkat çekiliyor.
AB Komisyonu şimdilik ilişkilerin dondurulmasından yana olmasa da Hükümet’ten gelen mesajlar da yapıcı değil. Türkiye’nin aday ülke statüsünü kazandığı dönemden bu yana en ciddi krize işaret eden bu gelişme ile Batı ile kurulan geleneksel köprüler nihai olarak yıkılmasa da önemli bir darbe aldığı muhakkak. Yeni dönemin asıl sorusu belli ki Türkiye’nin hangi dünya içinde yer almak istediği olacak.
Avrupa Birliği Komisyonu’nun Türkiye’ye yönelik sert eleştirilerin yer aldığı 9 Kasım tarihli 2016 İlerleme Raporu’ndan sonra, Strasbourg’daki Avrupa Parlamentosu genel kurulunda ‘AB-Türkiye İlişkileri’ başlıklı bir oturum düzenlendi. Parlamento’daki gruplar Türkiye’yle sürdürülen üyelik müzakerelerinin geçici olarak dondurulması görüşünü savundu ancak Avrupa Komisyonu temsilcileri şu aşamada müzakerelerin dondurulmasından yana değil.
AP’deki siyasi grupların hazırladığı oylamaya sunulacak ortak metinde, ulusal güvenlik ve terörle mücadeleyle ilgili yasaların uygulanmasındaki keyfi tavra, hukuk devleti ve ifade özgürlüğü alanlarındaki gerilemeye ve çok sayıda gazetecinin tutuklanması ve medya kuruluşunun kapatılmasının yarattığı ciddi kaygıya dikkat çekiliyor.
Ne olmuştu?
HDP Eş Başkanları Selahattin Demirtaş ve Figen Yüksekdağ da dahil HDP’li on vekilin tutuklanmasının ardından, parlamentonun Türkiye raportörü Kati Piri, Türkiye’yle AB üyelik görüşmelerinin dondurulmasını istemişti. Ülkedeki son gelişmelerin de ele alındığı Strasbourg’daki genel kurulda ortaya çıkan ortak metinde de üyelik müzakerelerinin geçici olarak dondurulması tavsiyesi bulunuyor. Parlamentoda alınan kararın bağlayıcılığı bulunmazken AP’nin müzakereleri dondurma yetkisi bulunmuyor. Ancak bu kararın Aralık ayında yapılacak Avrupa Birliği liderler zirvesinde yol gösterici bir tavsiye kararı olması bekleniyor.
AB Komisyonu da Türkiye’ye yönelik sert eleştirilerin yer aldığı 2016 İlerleme Raporu’nu 9 Kasım Çarşamba günü yayınlamış ve açıklanan metin Türkiye'ye ilişkin bugüne kadar yayınlanan en olumsuz rapor olarak değerlendirilmişti. 102 sayfalık raporda, ulusal güvenlik ve terörle mücadeleyle ilgili yasaların uygulanmasında keyfi davranıldığı belirtilirken, hukuk devleti ve ifade özgürlüğü alanlarındaki gerilemeye dikkat çekilmiş ve çok sayıda gazetecinin tutuklanması ve medya kuruluşunun kapatılmasının ‘ciddi bir kaygıyla’ izlendiği ifade edilmişti. İlerleme Raporu’nda Türkiye’de azınlıkların durumuyla ilgili eleştiriler de dikkat çekiyordu.
İdam cezası
22 Kasım günü Strasbourg’da yapılan AP genel kurulundaki ‘AB-Türkiye İlişkileri’ başlıklı oturumda üyelik müzakerelerine ara verilmesi çağrısında bulunuldu. AP’deki siyasi gruplar adına yapılan konuşmaların tamamında, Türkiye’de demokrasi, insan hakları ve hukukun üstünlüğü konularındaki gerilemeler söz konusu çağrıya gerekçe olarak gösterildi. AB Dış Politika Yüksek Temsilcisi Federica Mogherini ise sürecin durdurulmasından yana bir tavır sergilemedi. Mogherini müzakere süreci sona ererse AB ve Türkiye’nin kendilerini “kaybet-kaybet” senaryosu içinde bulacaklarını böyle bir senaryoda Avrupa’nın “Türkiye ile önemli bir diyalog kanalı ve nüfuzunu”, Türkiye’nin ise “çok şey” kaybedeceğini söyledi.
“Çare kalmadı”
AP’nin en büyük grubu olan Avrupa Halk Partisi adına konuşan Alman parlamenter Manfred Weber, Türkiye’nin hukuk devleti sıralamasında çok gerilere düştüğünü söyleyerek, ülkenin bir ‘yol ayrımında’ olduğunu belirtti. Weber, Ankara ile müzakerelerin dondurulması gerektiğini savundu.
Sosyal Demokratlar adına konuşan İtalyan parlamenter Gianni Pitella ise “Sosyal demokratların bir gün müzakereleri dondurmak gibi bir öneride bulunacakları aklıma gelmezdi ama başka çare kalmadı” diye konuştu.
Yeşiller Grubu adına söz alan Alman parlamenter Rebecca Harms ise “Yaşananlar Türkiye ile bundan böyle eskiden olduğu gibi devam edemeyeceğimizi gösteriyor. Kurduğumuz köprüler yıkıldı. Çok üzgünüm” dedi.
AP’deki grupların hazırladığı ortak metinde “AB Komisyonu’nu ve AB üyesi devletleri Türkiye’yle yürütülen katılım müzakerelerinin geçici olarak dondurulmasına yönelik” girişimde bulunmaya çağırıyor.
Genel kurulda görüşülen taslak, Ankara ile üyelik müzakerelerinin başladığı 2005 yılından bu yana ilk defa bu sürecin dondurulması yönünde bir metin olmuş olacak. Kararın hukuksal bağlayıcılığı olmasa da siyasal açıdan AB liderlerinin görmezden gelemeyecekleri yönünde değerlendirmeler yapılıyor.
