ABD’li Ermeni yazar ve karikatürist Lucine Kasbarian’ın 2015 yılında açılan ve büyük ilgi gören ‘Perspective from Exile’ (Sürgünden Görünümler) başlıklı sergisinin kitapçığı internet ortamında paylaşıma açıldı.
Soykırımın 100. yıldönümünde, 18 Mayıs’ta sanatçının ‘Kiss the Ground’ (Yergrbakutyun - Secde) başlıklı serisinin özel bir bölümü olarak açılan bu sergi, Ermenilerin yeni ülkelerde kurmak durumunda kaldıkları hayatlara ve inkâr edilen tarihlerine odaklanıyordu. issuu.com üzerinden tüm içeriğine erişilebilen kitap, sanatçının halen yanıt bekleyen adaletsizliği vurgulayan kara mizah ağırlıklı çalışmalarını içeriyor.
Karikatürlerin miladı Hrant Dink cinayeti
Çizime üniversite döneminde başlayan Kasbarian’ın siyasi karikatürist olarak kariyeri 19 Ocak 2007’de, Hrant Dink’in öldürülmesine duyduğu isyanla başlamış. Aynı zamanda çocuk edebiyatı yazarı ve gazeteci olan Lucine Kasbarian, karikatürist olarak amacını şöyle tanımlıyor: “Ana akım medyada yeterince yer verilmeyen gerçekleri ve ikiyüzlülükleri göstermek; eserlerinin gerçek anlamda özgür basın geleneğini yansıtan basın organlarında yayınlandığını görmek; tarih, popüler kültür ve kişisel deneyimden damıtılmış unsurları absürt ve paradoksal biçimlerde insanların kafasına sokmak.”
Kitapçıkta yer alan her karikatürün karşısında Lucine Kasbarian’ın bu çizimin oluşum sürecine dair düşünceleri ve notları yer alıyor. Bu açıdan bir yakın zaman tanıklığı da sayılabilecek olan kitapçıkta, sanatçı özellikle Ermeni Soykırımı’na ilişkin olarak Türkiye, Ermenistan ve ABD arasında hükümetler arası güncel siyasetin yarattığı tartışma, hüsran ve mücadele imkânlarını ortaya koyuyor. 2015’te Papa Francis’in Soykırım’a dair tarihî açıklaması, buna Türkiye devletinin verdiği sert tepki karikatürlerde kayıtlara geçerken, ifade özgürlüğü, nefret söylemi gibi temel kavramlar ve tartışmalar da Kasbarian’ın sanatında yerini alıyor.
Serginin açıldığı Thompson Galeri’nin yöneticisi ve serginin küratörü Todd Bartel, Kasbarian’ın karikatür dilinin ayırt edici özelliklerini şöyle tanımlıyor: “Kasbarian’ın komik/trajik kozmolojisinde, güncel olaylar bugünün haberlerinde pişerken bütün meselelere aslında tekrar birer durak misali uğranmış ve geçmişin anlayışına dair yeni bir bilgilendirme yapılmış olur. ‘Gerçekleri ve ikiyüzlülükleri aydınlatma’ çabasında Kasbarian’ın eserleri karşıt ve birbiriyle bağdaşmaz görüşleri kesiştirmek için eşzamanlı olarak iki ayna tutma işlevi görür. Eserinde ele aldığı malzeme dolayısıyla izleyici de Ermeni hikâyesinin başka yüzlerini görme imkânı bulur.”
Çaba denen zorlu sınav
Ermeni Soykırımı’ndan kurtulmuş bir Ermeni ailenin ABD’deki ikinci kuşak temsilcisi olan Lucine Kasbarian’ın kitapçığında, babası, yazar ve editör Charles Garabed Kasbarian’ın şu ifadeleri de yer alıyor: “Doğduğu topraklardan ayrılmak zorunda kaldığında bir halk kendi yerel kültürüne de hazin bir şekilde veda etmiş olur. Çevresel teşvik olmaksızın otantik kültürü yeniden üretmek zordur. Her zaman tercih edilebilir ya da eski kültürden üstün olmayan yeni bir egemen kültürün etkilerine direnmek gözle görülür çaba gerektirir.”
Doğal asimilasyona direnme anlamına gelen bu zorlu varoluşun yanı sıra, Todd Bartel’in deyimiyle “Kasbarian’ın sanatı, ‘saygı’ kelimesinin yeniden bakma anlamı taşıdığını gösterir ve aslında bütün bu karikatürlerin Ermeni tarihini küçük düşürmeye yeltenenlerden talebi de o yeniden bakma halidir.”
