Azerbaycan - Ermenistan arasında suların kısmen durulmasının ardından çözüme ilişkin Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ve Rusya vatandaşı ünlü Azeri işadamı Ferhad Ahmedov’dan gelen iki açılım ve ABD’nin eski Azerbaycan büyükelçisi Matthew Bryza’nın iki öneriyi sahiplenmesi, bölgede barış için yeni bir seçenek doğurdu.
Azerbaycan ve Karabağ güçleri arasında Nisan ayında yaşanan 4 günlük çatışmanın ardından bölgedeki gelişmelerle ilgili pek çok soru ortaya çıktı. Bunların en başında gelen ise ‘Bu yaşananlar Azerbaycan ile Ermenistan arasında gerçek bir savaşa dönüşebilir mi’ sorusuydu. Ancak bölgede suların kısmen durulmasının ardından çözüme ilişkin Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ve Rusya vatandaşı ünlü Azeri işadamı Ferhad Ahmedov’dan gelen iki açılım ve ABD’nin eski Azerbaycan büyükelçisi Matthew Bryza’nın iki öneriyi sahiplenmesi, bölgede barış için yeni bir seçenek doğurdu. Putin, iki ülkenin önüne somut bir çözüm planı koyarken, Ahmedov iki halka barış çağrısı yapıyor, Bryza ise bu iki açılımı Washington’un sahiplenmesi gerektiğini dile getiriyor.
Putin’in teklifi
Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in 20 Haziran’da Ermenistan’la Azerbaycan’ın önüne koyduğu çözüm planı, 2007 yılında AGİT Minsk Grubu eş başkanları ABD, Rusya ve Fransa’nın oluşturduğu Madrid Prensipleri’ne dayanıyor. O günkü anlaşmadaki başlıca maddeler, Ermenistan’ın elindeki 7 kantondan çekilmesi, Karabağ’ın mevcut siyasi ve ekonomik realitelere uygun şekilde ‘geçici yasal statü’ kazanması, bölgenin ‘nihai yasal statüsü’nün Karabağ’da yaşayanların oylarıyla belirlenmesi, sınır hattının uluslararası barış güçleri tarafından korunması ve Ermenistan’la Karabağ üzerindeki tüm kısıtlamaların kaldırılması şeklindeydi. Henüz ortaya bir metin çıkmamış olsa da Putin’in son teklifine göre bu prensiplerin tek bir değişiklikle uygulanması ön görülüyor. Teklife göre Ermenistan söz konusu 7 kantonun 2’sinden çekilirken kalan 5 kanton için müzakere süreci başlayacak. Ermenistan ve Azerbaycan liderleri Sarkisyan ve Aliyev’in resmi olarak kabul etmiş olmasalar da teklife sıcak baktıkları konuşuluyor.
Putin’in teklifinin henüz iki lider tarafından resmi olarak kabul edilmemiş olması, Karabağ’daki uzun süreli anlaşmazlığın iki ülkede yarattığı karşılıklı çatışma ortamına bağlı olabilir. Ermenistan’da iktidarı Karabağ politikaları yüzünden en çok eleştiren ‘Sasun’un Delileri’ adlı grubun düzenlediği 14 günlük polis merkezi baskınının, Ermenistan’ın Karabağ’da iki kantonu Azerbaycan’a bırakacağı söylentilerinin dillendirildiği bir dönemde olmasının tesadüf olmadığı düşünülüyor.
Milyarderin mesajı
Azerbaycan doğumlu Rusya vatandaşı milyarder Farhad Ahmedov’un iki ülkeye yaptığı barış çağrısı bu süreçte büyük ses getirdi. Ahmedov, Rusya Parlamentosu’nun üst kanadında da 2004-2009 yıllarında görev yapmış bir isim. Rusya’nın en büyük enerji şirketlerinden Northgas’ın sahibi olan Ahmedov, aynı zamanda doğduğu ülke olan Azerbaycan’da babasının kurduğu nar suyu işletmesini de sembolik olarak devam ettiriyor. Ahmedov’un Rusya’da ve Azerbaycan’da yayın yapan gazetelere gönderdiği açık mektup, iki taraftaki karşılıklı nefreti durdurmak ve Karabağ’daki sorunun çözümü için yeni bir açılım yapmak amacıyla titizlikle kaleme alınmış. Milyarder Ahmedov’un açık mektubu Azerbaycan ve Ermenistan halkına “Sevgili kardeşlerim ve komşularım” diyerek başlıyor ve “Bütün bir nesil, başka türlü yaşamanın mümkün olduğunu bilmeden, karşılıklı düşmanlık ve nefret ortamında büyüdü. Savaş meydanı her bir Azeri’nin ve Ermeni’nin ruhuna işledi. Savaş varlığımızın üstüne sindi. Günlük yaşamımızın bir parçasına dönüştü” diyerek devam ediyor. Ahmedov mektubunu, Karabağ topraklarını kendi kültürünün beşiği sayan iki halkın, ortak tarihlerinin büyük bölümünü barış içinde yaşamış olduğunu hatırlatarak, Karabağ’ın iki halka da ait olduğunu söyleyerek bitirdi. Ahmedov’un mektubu büyük ilgi gördü sosyal platformlarda 500 bin kere paylaşıldı.
Washington sahiplenmeli
ABD’nin eski Azerbaycan büyükelçisi ve dönemin AGİT Minsk Grubu Eş Başkanı Matthew Bryza, ABD’nin saygın düşünce kuruluşlarından ‘Atlantic Council’ için yazdığı makaleyle Putin’in teklifini ve Ahmedov’un açık mektubuna büyük önem verdiğini gösterdi. Bryza, Washington’un bu iki açılımı da sahiplenmesi gerektiğini söyledi. Bryza Putin’in teklifi için, “Ukrayna’daki gibi savaş çığırtkanı olarak görülmektense Karabağ’da barış elçisi olarak ortaya çıkma arzusundan kaynaklanıyor olabilir. Ya da Putin, Azerbaycan ve Ermenistan’ın Nisan ayında tam teşekküllü bir savaşa girişmeye ne kadar yakın olduklarını görerek, Avrasya’daki ayrılıkçı anlaşmazlıkları kaynatmak yerine ağır ağır pişirmek stratejisini geride bırakmaya karar vermiş olabilir” ifadesini kullandı. Bryza, “Washington her ne olursa olsun, Putin’in yaptığı bir blöf de olabilecek teklifi, Minsk Grubu’nu yeniden canlandırabilecek bir fırsat olarak en üst düzeyde sahiplenmeli” dedi.
2006-2009 arası Minsk Grubu’nun eş başkanlığını yapan Bryza, Washington’un aynı zamanda Ahmedov’un açık mektubunu da sahiplenmesinin gerektiğini söylüyor: “Ahmedov’un Azerilere ve Ermenilere yönelik son otuz yıldaki nefreti bir kenara bırakma çağrısı cesaret dolu. Washington, Ahmedov’un, çocukluğunda olduğu gibi, Azerilerin ve Ermenilerin Karabağ’daki bir ağacın gölgesinde, birer fincan çay eşliğinde sohbet edip tavla oynadığı bir hayali sahiplenmeli.”
