Karabağ konusunda yıllardır çalışan ve bu konuda bir de kitabı bulunan Thomas de Waal son çatışmaları değerlendirdi. Waal ateşkesi bozmak için Azerbaycan’ın daha çok gerekçesi olduğu görüşünde.
Moskova’nın bu meselede birincil aktör olduğunu düşünmek bir hata… Birincil aktörler Ermenistan ve Azerbaycan, Moskova ise kuvvetli bir ikincil aktör, ancak Rusya’nın her şeyi yönlendirdiğini söyleyemeyiz. Karabağ sorununa dâhil olmuş en kıdemli diplomat Rusya Dışişleri Bakanı Sergei Lavrov. Meseleyi derinlemesine biliyor, başkanlarla sık sık görüşüyor, söylendiğine göre de Rusya’ya bağlı bazı barış gücü birimlerinin de dahil olacağı yeni bir çözüm planını öne çıkarmaya hazırlanıyor. Ama şunu da söylemeliyiz, Rus ordusunun biraz Ermenistan’da biraz da Dağıstan’da varlığı var ama Azerbaycan’da hiç yok, dolayısıyla Rus Savunma Bakanlığı’nın bu konuda yapabilecekleri sınırlı. Ermenistan üzerinde gerçekten bir etkileri olabilir ama Azerbaycan için bu söylenemez.
Azerbaycan ve ateşkes
Bu meselede geleneksel olarak ateşkesi bozan Azerbaycan oluyor, çünkü topraklarının işgal edildiği mevcut durumdan hoşlanmıyorlar. Dolayısıyla ateşkesi bozmak için daha çok gerekçe bulabiliyorlar. Ama çatışmalar bir kere başladı mı bu söylediğimin bir önemi kalmıyor çünkü iki taraf da karşılıklı ateşe ve sınır hattında operasyonlara başlamış oluyor. Kimin başlattığını belirlemek bazen gerçekten zor ama bir noktada bunun bir önemi de kalmıyor.
Ateşkesin ihlaline dair iki senaryo öne çıkıyor. İlki ateşkesin iki taraftan biri tarafından yanlışlıkla bozulduğu yönünde, sonrasında da çatışmalar artıyor ve iki taraf da önemli kayıplar veriyor ve nihayetinde durmaya karar veriyorlar. İkincisiyse, Azerbaycan küçük bir askeri operasyonla sahadaki fiziki durumu değiştirmeyi deniyor, böylece bazı bölgeler ele geçirilerek durum Azerbaycan’ın lehine dönüyor. Gerçekten de Azerbaycan’ın bazı bölgeleri ele geçirdiği iddia edildi. Bu çeşit bir senaryonun, halkın dikkati dağıtıp ilginin düşen enerji fiyatlarından ve ekonomik çıkmazdan başka yöne kaymasını sağlayarak, Azerbaycan hükümetine ekstra bir fayda sağlayabileceği söylenebilir. İki ülke halklarının da liderlerini eleştirebilecekleri geçerli sebepleri var, ama iki halk da gerçekten tüm bu gerekçeleri unutup ellerinde bayraklarla meydanlara indi.
