Yerevan’da elektrik zammına tepki olarak başlanan eylemler 5. gününde. Göstericiler zam iptal edilene kadar eyleme devam etme konusunda kararlı. Gösterilerin öncüsü durumundaki Voç Talanin (Talana Hayır) grubunun ismi, gösterilerin de sloganı haline geldi.
Gösterilerde gazeteciler de dahil çok sayıda insan yaralandı, 270 kişi gözaltında. Hükümet yanlısı medya, eylemlere fazla yer vermiyor. Ermenistan Devlet Başkanı Sarkisyan’la görüşmeyi reddeden göstericilerin talebi net: Zam geri alınsın.
Söylenti düzeyindeki haberlere göre, ünlü işadamı Samvel Karapetyan, şirketi satın alarak eski fiyat siyasetine devam edebilir. Karapetyan’ın basın ofisi ise yatırımcının bu kadar borcu olan bir şirketi kesinlikle satın almayacağını belirtiyor. Tüm bu belirsizlik içinde, göstericiler hâlâ Cumhurbaşkanı Serj Sarkisyan ile görüşmeyi reddediyor, kararın iptalini bekliyor.
| Beşinci gününe giren eylemlerde, 24 Haziran sabahı diğer günlere göre daha sakin ve umutlu geçti. Sabaha Bağramyan Bulvarı’nda gözlerini açan eylemciler, işe sokağı temizlemekle başladı. İçlerinde entelektüellerin, yazarların, sanatçıların, hatta milletvekillerinin olduğu farklı gruplar yerleri süpürdü, yemek hazırladı ve güneşten korunmak için şemsiye-tenteler kurdular. En hareketli gün ise 22 Haziran’ı 23 Haziran’a bağlayan gece oldu. Polisin orantısız gücüne ve tazyikli suya maruz kalan göstericiler, direnişi bırakmadı. Bağımsızlık-Opera Meydanı’nda toplananlar, tekrar Mareşal Bağramyan Bulvarı’na, Cumhurbaşkanlığı Köşkü’nün önüne akın etti. Çok sayıda gazeteci ve protestocu yaralandı, basın mensuplarının ekipmanları zarar gördü, hafıza kartları çalındı, 270 kişi tutuklandı. |
Sakin bir gün
Polis, göstericilere izinsiz gösteri yaptıklarını hatırlatmaya devam ederken, 24 Haziran’da diğer günlerde görülen gazeteci ve göstericilere saldırı gibi olaylar yaşanmadı. Emniyet Müdürü Vladimir Kasparyan, polisin güç kullanmayacağı konusunda söz verdi; yaşananlardan dolayı üzüntü duyduğunu, geçen günlerde gazetecilere yapılan müdahalede yaşanan kayıpların polis tarafından karşılanacağını söyledi. Halk bunu Serj Sarkisyan’ın göstericileri kabul edeceğine dair bir adım olarak yorumlasa da, eylemin en büyük organizatörlerinden olan “Talana Hayır” (Voç Talanin) grubu taleplerinin görüşme değil, zammın iptali olduğunu yineleyerek Sarkisyan ile buluşmaya sıcak bakmadıklarını söylediler.
Devlet medyası ‘sağır’
Ermenistan kamuoyu, olup bitenlerden genel olarak internette yayın yapan görsel ve yazılı basın ve paylaşım siteleri sayesinde haberdar olabiliyor. Devlet kanalları ve hükümet yanlısı medya kanalarında, çok kısa ve üzeri kapalı olarak gösterilerden bahsediliyor.
Rus İntel Rao şirketine ait olan Elektrik İşletmeleri’nin Kamu İşleri Komisyonu tarafından onaylanan %17’lik zammına Cumhurbaşkanı’nın müdahale etmesi, aslında Anayasa’ya aykırı. Özetle, eylemcilerin talebinin hukuki anlamda karşılığı yok; ama hukuki ve ekonomik her adımında parmağı olduğu bilinen hükümetin en azından zammı doğru bulmadığını açıklayabileceği bir gerçek. Hal böyle olunca, hükümet yanlısı Rus basını da yanlı haberlerine devam ediyor. Ana haber bültenlerinde yaralı polislerden ve Batı desteği aldığı ve uyuşturucu kullandığı iddia edilen eylemcilerden bahsediliyor sıkça. Rus analistlerin büyük bölümü, tüm olup biteni bir halk hareketi değil de “Batı’nın devrim denemeleri” olarak yorumluyorlar.
‘Beyaz atlı’ devreye mi giriyor?
Bütün bu kargaşa arasında, 24 Haziran akşamı söylenti halinde yayılan ve resmî olarak henüz onaylanmamış haberlere göre, Rusya’da yaşayan Ermeni milyarder Samvel Karapetyan, Rus İntel Rao şirketine ait Elektrik İşletmeleri’ni gizli bir anlaşma ile satın aldı ve elektrik eski tarifeyle satılmaya devam edilecek. Bu haber doğrulandığı takdirde, halkın talep ettiği gibi “elektrik” millileştirilmiş ya da devletleştirilmiş olamayacak; fakat Ermeni halkının karşısındaki kişi, halkı zamdan kurtaran ‘Beyaz Atlı’ bir Ermeni yatırımcı olacak.
Bu dedikodular sürerken, 24 Haziran gecesi Bağramyan Bulvarı’ndaki protestocuların sayısı arttı. Katılımcılar, zammın iptaline kadar Cumhurbaşkanlığı Köşkü önünden ayrılmayacaklarını söylüyorlar.
23-24 Haziran’da Gümrü başta olmak üzere, Ermenistan’ın farklı şehirlerinde, Tiflis’te, Glandel’de, Washington’da, Almanya ve Fransa’nın farklı şehirlerinde de eylemler yapıldı. Düşünce suçlularının da Ermenistan’daki hapishanelerde açlık grevine başladığı, gelen haberler arasında. Bir trafik kazası nedeniyle cezaevinde olan ünlü tiyatro sanatçısı Vardan Petrosyan’ın açlık grevini bizzat başlattığı belirtiliyor.
Gösteriler nasıl başladı?
17 Haziran’da Ermenistan’da elektrik ücretlerine, 6.93 AMD zam geleceği açıklandı. Yaklaşık %16 zam anlamına gelen bu karara tepkiler, çığ gibi büyüdü. 19 Haziran’da Opera Meydanı’nda başlayan (Özgürlük Meydanı) oturma eylemlerine “Talana Hayır” (Voç Talanin) grubunun aktivistleri öncülük etti.
“Biz bu oyunun bir parçası olmayacağız. İrademizi ortaya koyuyoruz. Bu bizim ülkemiz, kararı veren de biz olacağız. Her vatandaşın önünde iki seçim var: Ya eve gider bu ülkeden ve yaşananlardan şikâyet edersiniz, ya da burada kalır, bizimle direnirsiniz” diyen “Talana Hayır” hareketi üyesi Vağinaş Şuşanyan’ın sözlerinden sonra, eyleme katılım arttı.
Polis saldırısı devrede
22 Haziran günü, gece yarısı tazyikli suyla başlayan polis saldırısında, 237 kişi gözaltına alındı. Yaralananlar, Krikor Lusavoriç Hastanesi’ne kaldırıldı, neyse ki hayatını kaybeden olmadı.
Savcılık, göstericiler hakkında suç duyurusunda bulunurken, Helsinki Yurttaşlar Meclisi Vanadzor ofisi, eylemciler için avukat ve danışman yardımında bulunmaya çalıştı.
Sabah saatlerinde yaklaşık 72 kişi, uyuşturucu ve alkol kullandıklarına dair iddialarla bazı hastanelerin narkoloji bölümlerine sevk edildi. İdrar örneği vermek zorunda kalan eylemciler basın mensuplarına, alkol ya da uyuşturucu etkisinde olmadıklarını, vatandaşlık görevleri için orada olduklarını söyleyerek, uygulamayı ‘polisin yeni caydırma politikası’ olarak nitelendirdiler.
Gençler meydana indi
23 Haziran’da, gösteri alanında diğer günlere nazaran sayıca daha fazla insan olduğu kesindi; en iyimser tahminlere göre alanda 15 bin kişi olduğu söylendi. Polise karşı çöp kutularından barikatlar kuran gençler arasında, 18 yaşından küçükler de vardı. Öğlen saatlerinde göstericiler, aralarında ebeveynlerinin ellerinden tutan küçük yaşta çocuklar da vardı, pankartlar ile alanda hazır bulundular.
Gazeteci Artur Papyan, büyük ihtimalle bu gençlerin anne babalarının yurt dışında çalıştıklarını ve şu anda Ermenistan’da olmadıklarını düşünüyor: “Ebeveynleri burada olsa sanırım izin vermezlerdi, sabaha karşı birçoğunu dedeleri, nineleri aradı, ‘Biz iyiyiz merak etmeyin’ dediler.”
Gösterinin yapıldığı Bağramyan Bulvarı’nda, bir de ‘feminist alan’ oluşturuldu. Hatırlatmakta yarar var, 2013 Ağustosu’nda Erivan Belediye Başkanı Markaryan, 15 yıldır zam görmemiş dolmuş fiyatlarını, 100 dramdan (50 Türk Kuruşu) 150 drama çıkaracağını açıkladığında, ülkede fırtınalar kopmuştu. Bugünlerde gerçekleşen eylemlerin organizatörleri, o sıralar, 5 günlük protestoların ardından Belediye Başkanı’nın kararı askıya alması ve 100 dram ile devam edilmesi ile yetinmemiş; rüşvetçilik, yolsuzluk ve halka kötü muameleden dolayı Belediye’nin Toplu Taşıma Bölümü Başkanı’nın ve yine Belediye’ye ait olan Erivan-Trans Müdürü’nün istifalarını istemişlerdi.
Kim ne dedi?
Nalbantyan: Özgürlüklerin önemine şahit oluyoruz
Yerevan’da elektrik zammına tepki eylemleri sürerken, birçok yabancı misyon ve büyükelçiliğin açıklamalar yapması ve Ermenistan Dışişleri Bakanlığı’na bizzat başvurmaları üzerine, Dışişleri Bakanı Eduard Nalbantyan gazetecilerin sorularını şöyle yanıtladı: “Bir kez daha Ermenistan’da demokrasinin, temel hak ve özgürlüklerin ve insan haklarının önemine şahit oluyoruz.”
ABD Büyükelçiliği: şeffaf soruşturma gerekiyor
Ermenistan’daki ABD Büyükelçiliği de olaylar hakkında bir açıklamada bulundu. Açıklamada, “Polisin göstericileri dağıtmak için başvurduğu yollar, orantısız güç ve darp olayları ve gazetecilere karşı saldırılar bizi rahatsız etmektedir, şeffaf bir soruşturma gerekmektedir” dendi.
AGiT: Gazeteciler şiddete maruz kalmamalı
AGiT Medya Bağımsızlığı Temsilcisi Dunja Mijatoviç, 23 Haziran’da konuyla ilgili yaptığı açıklamada, gazetecilerin güvenliğinin sağlanması için çağrıda bulundu. Mijatoviç “Medyanın kamusal her eylemi takip etme hakkı vardır ve bunu korku duymadan, şiddet ve tacize maruz kalmadan yapabiliyor olmalı” dedi.
Artur Sakuntus (Helsinki Yurttaşlar Meclisi, Vanadzor yöneticisi)
Ne olacağını kestirmek zorTüm bunlar elektriğe yapılan temelsiz zam nedeniyle başladı. Nasıl bir çözüm bulunacağını söylemek henüz mümkün değil. Bazı arayışlar var. Bundan sonra zam yapılmayacağı söyleniyor. Çözüm yollarından en ciddi şekilde öne çıkanı ise Ermeni bir iş adamının dağıtım şirketini satın alacağı ve bundan sonra zam yapılmayacağı şeklinde. Elektrik zamlarıyla başlayan gösterilerde, doğal olarak hükümete yönelik genel hoşnutsuzluk da gençler tarafından dile getiriliyor. Rus haber ajansları, ekonomik kaygılara dayanan bu gösterilerin farklı bir yöne ilerleyeceği yönünde yanlı haberler yapıyorlar. Bu tarz büyük bir dezenformasyon faaliyeti de söz konusu. Tabii ki bu olayların ciddi siyasi sonuçları olacağını öngörenler ve devam edeceğini savunanlar da var. Fakat, şu anda ne olacağını kestirmek oldukça zor.
