Putin’in yeni enerji projesinin geleceği Kafkasya’da ve Türkiye-Ermenistan-Azerbaycan üçgeninde gerilimin azalmasına da bağlı değil mi? Uzmanlara, yeni bir boyut kazanan Rusya-Türkiye ilişkilerinin yanında, böyle geniş çaplı iki projeye bir anlamda ev sahipliği yapacak olan Kafkasya’nın durumunu ve geleceğini de sorduk.
Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, 1 Aralık’ta yaptığı Ankara ziyaretinde, uzmanlara göre Avrupa’nın enerji haritasını yeniden şekillendirebilecek bir hamleyi dünya kamuoyuyla paylaştı. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’la yaptıkları ortak basın toplantısında Rus gazını Karadeniz üzerinden Bulgaristan’a, oradan da Güney ve Orta Avrupa’ya taşıyacak “Güney Akım” boru hattı projesini iptal ettiklerini açıklayan Putin, bunun yerine Türkiye üzerinden Türkiye-Yunanistan sınırına gazı taşıyacak yeni bir boru hattı üzerinde çalışıldığını söyledi.
Bu gelişme Rusya basınında, “Rusya, Güney Akım yerine Türk Akım’ı tercih etti” başlığıyla yorumlanırken, Batı medyası, Rusya-Avrupa arasındaki kavgada kazananın Türkiye olduğunu ileri sürdü.
Türkiye üzerinden Avrupa’ya yönelen bir başka boru hattıysa, Azerbaycan gazını taşıyacak olan TANAP. Enerji piyasası uzmanları, iki boru hattının beraber çalışacağını öngörmeye başladı.
Peki, Putin’in yeni projesinin geleceği Kafkasya’da ve Türkiye-Ermenistan-Azerbaycan üçgeninde gerilimin azalmasına da bağlı değil mi? Uzmanlara, yeni bir boyut kazanan Rusya-Türkiye ilişkilerinin yanında, böyle geniş çaplı iki projeye bir anlamda ev sahipliği yapacak olan Kafkasya’nın durumunu ve geleceğini de sorduk.
‘Türkiye çevre ülkelerle ilişkilerini normalleştirmeli’
Rusya uzmanı Doç. Dr. Fatih Özbay
Türkiye-Rusya yakınlaşması uzun vadede neler getirir?
Moskova, uluslararası arenada sıkışmış durumda, ama Türkiye bu durumdan kendi adına büyük kazanımlar elde etmeyi henüz başaramadı. İlişkiler bir türlü istenilen seviyeye çıkamıyor. Ekonomik ilişkiler bandına takıldı gidiyor. Bir türlü, ciddi sorunları çözme iradesi ortaya koyacak siyasi banda geçemiyor. Uzun vadede ilişkiler, yine ekonomi ve enerji perspektifinde sorunsuz devam ettirilecek. Bence daha fazlasını beklemek, iki ülkenin jeopolitik gerçeklerini unutmak olur.
Kazanan Türkiye mi oldu? Türkiye enerjide “hub” olma fırsatı mı yakaladı?
Türkiye’nin etrafında zengin petrol ve doğalgaz yatakları bulunuyor, ancak “hub” olabilmesi için öncelikle Suriye, İsrail, Mısır ve Güney Kıbrıs gibi ülkelerle ilişkilerini normalleştirmesi gerekiyor. Diğer taraftan, Türkiye zaten doğalgazda %60 oranında Rusya'ya bağımlı. Nükleer enerjide de Rusya yatırımını kabul etti. Bu proje, Rusya'ya bağımlılığımızı daha da artıracaksa dikkatli olmakta fayda görüyorum.
Enerji barışın aracı olabilir ama…
Rusya-Türkiye eksenindeki gelişmeler, istikrarlı ve güvenli bir Kafkasya gerektirmez mi? Karabağ sorunu, Ermenistan-Türkiye ve Ermenistan-Azerbaycan ilişkilerinin geleceğini nasıl görüyorsunuz?
Kafkasya Uzmanı Thomas de Waal: Teorik olarak bu çıkarım doğru. Türkiye-Rusya arasındaki bu anlaşmanın, Azerbaycan-Rusya arasında daha büyük bir işbirliği yaratma olasılığı da var. Fakat ortada o kadar çok belirsizlik var ki, herhangi bir genel yargıya varmak çok zor.
Siyaset Bilimci Armen Grigoryan: Bu projenin istikrarlı bir Kafkasya gerektirdiği doğru, ama Güney Kafkasya devletlerinin kendi çıkarları bölgeyi istikrarsızlaştırıyor. Ekonomik çıkarların ve enerji boru hatlarının, bahsettiğiniz ülkeler arasındaki ilişkileri düzelteceğini sanmıyorum, çünkü aralarındaki sorun ekonomiyle ilgili değil. Yeni boru hattının da sadece bir açıklamadan ibaret olduğunu unutmayalım, Güney Akım gibi bir günde silinebilir.
Rusya Uzmanı Doç. Dr. Fatih Özbay: Tabii ki enerji güvenli ve istikrarlı bölgeleri sever ve seçer. Kafkasya'da bunun tam olarak sağlanmadığı ortada. Bu durumda, öncelikle Türkiye-Ermenistan, Ermenistan-Azerbaycan ilişkilerinde ilerleme sağlanması gerekiyor. Rusya'ya burada çok büyük görev düşüyor. Hem bölge ülkesi, hem de Minsk Grubu eşbaşkanı... Belki Putin'in son ziyareti Moskova'yı, Kafkasya'daki istikrar ve güven ortamı üzerinde yeniden düşünmeye iter. Enerji barışın aracı olacaksa, üzerinde çalışmaya değer.
