Karabağ Cumhuriyeti, Irak’ta, IŞİD teröründen kaçan Ezidilere kucak açtığını açıkladı. Bu gelişme üzerine, Ermenistan ve Karabağ’da yaşayan Ezidiler hakkında bilgi almak için Batı Ermenileri Sorunları Araştırma Merkezi direktörü, tarihçi Haygaz Alvırtzyan’a danıştık.
FATİH GÖKHAN DİLER
fgdiler@agos.com.tr
Ermenistan’la Azerbaycan arasında uzun yıllardır anlaşmazlık konusu olan Karabağ, bu defa iki ülke arasında yaşanan bir çatışma haberiyle değil, Ortadoğu’ya uzanan bir yardım eliyle gündemde. Karabağ Cumhuriyeti, Irak’ta, IŞİD teröründen kaçan Ezidilere kucak açtığını açıkladı. Ermenistan, yaklaşık olarak 60 bin Ezidi’ye on yıllardır ev sahipliği yapıyor. Karabağ’da kaç Ezidi’nin yaşadığına dair kesin bir veriyse bulunmuyor.
Karabağ Cumhuriyeti “de facto” Cumhurbaşkanı Bako Sahakyan adına konuşan sözcü David Babayan, “Ermeni halkı bugün Ezidilere yapılanlara kayıtsız kalamaz. Ezidiler, Ermenistan’ın parçası olmuş yegane halktır” diye konuştu.
Ermenistan Dışişleri Bakanlığı’ndan yapılan açıklamaya göre, bugüne kadar Irak’tan Ermenistan’a gelmek için başvuruda buluna Ezidi olmamış. Başkent Yerevan’da, Irak’taki Ezidilere destek vermek amacıyla sık sık gösteriler düzenleniyor. Henüz kesinlik kazanmış bir bilgi olmasa da Irak Kürdistanı’ndan yayın yapan Rudaw.net’in haberine göre, yaklaşık 20 bin Ezidi nüfusu barındıran Gürcistan’a ulaşmayı başaran Ezidiler var.
Ezidiler, Ermenistan ve Gürcistan’dan Suriye’ye, Sibirya’dan Almanya’ya kadar çok geniş bir coğrafyaya yayılmış bir halk. Ermenistan ve Karabağ’da yaşayan Ezidiler hakkında bilgi almak için Batı Ermenileri Sorunları Araştırma Merkezi direktörü, tarihçi Haygaz Alvırtzyan’a danıştık.
-
Ezidiler, Ermenistan’a hangi tarihlerde ve nereden gelerek yerleştiler?
Ezidiler, 11. yy’da Kuzey Irak’tan gelerek önce Diyarbakır’a, daha sonraysa Muş, Van, Erzurum, Kars ve dolaylarına yerleştiler. 1915-1918 yılları arasında Osmanlı İmparatorluğu sınırları içinde 500 binden fazla Ezidi katledildi. Bu soykırımdan kurtulanlar Ermenistan Cumhuriyeti’ne, Gürcistan’a, Rusya’ya ve diğer ülkelere sığındı. Günümüzde Ermenistan’da 60 bine ulaşan bir Ezidi nüfus var.
-
Ezidilerin Ermenistan halkı ile ilişkileri nasıldır?
Ezidiler, Ermenistan’da eşit yurttaşlardır ve ayrımcılığa uğramamışlardır. Hepsi de normal bir hayat sürmekteler. Ermenistan ekonomisinde hayvancılık, buna bağlı olarak et ve süt ürünleri, yün üretimi alanlarında Ezidilerin katkısı herkesin takdir ettiği bir gerçeklik. Ermenistan’da Ezidiler hem şehirlerde, hem de köylerde, esas olarak da Arakadzodn Bölgesi’nin köylerinde yaşarlar, temel faaliyetleri ise hayvancılıktır. Hayvancılık, diğer köy ekonomisi modellerinden daha yüksek gelir sağlayan bir alan.
-
Ermenistan’da Ezidilerin sorunları var mı? Ermenistan’ın, Ezidilerin en rahat yaşadığı ülke olduğu söylenir, bu doğru mu?
Bunun doğru bir ifade olduğunu düşünüyorum. Ezidiler, Ermenistan’da devlet tarafından uygulanan milli veya dini bir siyasete maruz kalmış değil. Ermenilerden veya Ermenistan’da yaşayan diğer halklardan kaynaklanan bir ayrımcılığa da uğramazlar. Aydınları, yazarları, gazetecileri, bilim insanları, öğretmenleri, milli ve sivil aktivistleri vardır. Dinlerini ve kültürlerini özgürce yaşarlar. Tüm bunlar televizyon ve radyolardan da yayınlanır.
-
Ermenistan’da yaşayan Ezidilerle Ortadoğu’da yaşayanlar arasında ne gibi farklılıkları vardır?
Ermenistan, Ezidiler için özgün bir yazının yaratıldığı ülkedir. Ezidi dili ve edebiyatı öğreten 23 okulları var. Ders kitaplarının dışında, Ezidi diliyle yazılmış edebiyatları da var. ‘Ezidi khana’ adlı bir gazeteleri ve radyo saatleri bulunuyor. Ermenistan’daki Ezidilerin milli dernekleri var ve Dünya Ezidiler Birliği de burada bulunuyor. Bu derneklerin başkanlığını Ezidi tarihi ve teolojisi doktoru Prof. Aziz Tamoyan yürütüyor. Ezidiler bu kazanımlarını çok sık dile getirmekle birlikte, kendileri ve Ermenistan dışında yaşayan Ezidiler arasında da bir ayrım görmüyor ve kendilerini tek halk olarak tanımlıyorlar. Mitingler yoluyla veya söylemlerle yurtdışındaki soydaşlarıyla dayanışma içerisindeler.
-
Ermenistanlı Ezidiler, Ortadoğu’da yaşayan soydaşlarının başlarına gelenleri nasıl yorumluyorlar?
Onlara göre, bugün yaşananlar bir soykırım. Zira Ezidilerin yok edilmesi veya zorla din değiştirmeye mecbur bırakılmaları milli ve dinsel saiklerle yürütülüyor. Bu durum, soykırım konusunda uluslararası konvansiyonun ölçütleriyle de soykırımdır. Biz Ermenilerse, soykırıma uğramış bir halk olarak, Ezidilerle dayanışmamızı ilan ediyoruz.
Karabağ Cumhuriyeti, Ortadoğu Ezidilerine Karabağ’da yaşamaları için çağrıda bulundu. Bu çağrı nasıl karşılandı ve Ermenistan’da yaşayan Ezidiler, bu çağrıyı nasıl değerlendiriyor?
Çağrı sadece Ezidiler tarafından değil, Ermeniler tarafından da olumlu karşılandı. Ancak Ermenistan’da yaşayan Ezidiler, Ortadoğu’daki soydaşlarının hakları için mücadele etmeleri gerektiğini düşünüyorlar.
