Gazeteci ve yazar Avedis Hadjian'ın "Türkiye'nin Gizli Ermenileri" başlıklı çalışması İletişim Yayınları'ndan çıktı.
Kitap 2017 yılında "A Secret Nation: The Hidden Armenians of Turkey" başlığıyla İngilizce yayınlanmıştı. Kitabı Türkçeye Akın Emre Pilgir çevirdi.
Yayınevi kitabı şu sözlerle tanıttı:
"Türkiye’nin Gizli Ermenileri, ülkenin “görünürde” geçmişiyle yüzleşmeye başlıyor gibi gözüktüğü bir dönemde , 1915’ten hayatta kalabilmiş Anadolulu Ermenilerin izini sürme çabasını anlatıyor. “Gizli” veya “saklanmış” Ermeniler olarak tanımlanan bu insanlara ulaşma çabası Hadjian’ı Sivas’tan Van’a, Bitlis’ten Antep’e dek uzanan uzun ve meşakkatli bir yolculuğa çıkarıyor. Soykırımdan önce ya da sonra Müslümanlaşmış Ermenilerin yanı sıra Hıristiyanlıklarını sürdürmeye çalışan; Ermeni olduklarını açıkça söyleyen ve Ermeni olduklarını kesin bir dille inkâr eden çeşitli gruplarla karşılaşıyor. Ermeni “tanımını” da genişleten bu yolculukta Avedis Hadjian, bizzat yaşadığı acı bir deneyimle “görünür”deki özgürlüklerin, yeni bir çağ müjdesinin kısa süre içinde –tekrar– suya düşeceğini seziyor. Yine de bu kitapta, hem halkının hem de insanlığa olan umudunun peşinde olan bir hikâyeye tanıklık ediyoruz…"
624 sayfalık kapsamlı bir çalışma olan kitaptan bir bölüm şöyle:
“Belki de diasporalılar arasında gizli Ermeniler için duyulan bu yeni hevesin arkasındaki gerçek motivasyonlar, uzun zaman önce yok olup gittiklerini sandıkları topraklarda, kayıp akrabalarını ve hemşerilerini bulmanın sevinci veya merakının ötesine uzanır. Büyük resme bakıldığında yüz yıl bir yıldızın göz kırpışı kadardır. Ancak insanların ölçeğiyle dört nesli kapsar. Nitekim 1915 soykırımından sonraki beşinci nesil yirmi-otuz yıl içinde, yaşlanmış ve birden fazla cephede tükenmeye başlamış bir Ermeni diasporasının dizginlerini ellerine almaya başlayacaktır […] Bu gerileme ve yitip gitme senaryosu içinde, 1915’teki imhadan bir şekilde kurtulmuş ve tarihî topraklarda kalmış Ermenilerin aniden keşfedilmesi beklenmedik bir sarsıntı yaratmıştır. Muş’ta, Sason’da ve Van’da hâlâ Ermeniler vardı: Bütün umutlar henüz tükenmemişti.”
Yazar kitabın önsüzünde çalışmayla ilgili şu notu da düşüyor:
"Bu kitabı yazdığım dönemde hayatta olan öznelerden çoğu bir takma isimle adlandırıldı. Aynı yaklaşım, röportaj yapılan kişilerin anonimliğini korumaya yardımcı olmak amacıyla kurgusal isimler altında gizlenmiş bazı köy adları için de geçerlidir. İki nedenle: Tutarlılık ve öykülerin öznelerinin Türkiye siyasetindeki gelgitlere maruz kalmasını sınırlamak için alınmış ilave bir tedbir. Türkiye siyasetinin kararsızlığı azınlık halkların fertlerini, özellikle de (soykırımın coğrafyasında din değiştirmiş Ermenilerin soyundan gelen insanlar gibi) daha birkaç yıl öncesinde bile güvenlik kaygıları nedeniyle atalarının kimliğini ifşa etmekten çekinen bir grubun fertlerini orantısız bir şekilde etkileyebiliyor. Büyük ihtimalle bugün Türkiye’deki şartların kötüleşmesi, zamanında düşünmüş olsalar bile bazılarının kökenlerini açığa dökmekten caydıracaktır. Diğerleriyse uygulanabilir olduğu sürece eski, “gizli” koşullarına geri dönmeyi güvenli bulabilirler.
Takma adlar aynı zamanda açıkça bilinen ve başka yayınlarda kayda geçirilmesi için söylenen veya bu konuyla ilgili olarak başka kitaplarda alıntılanan şahıslar için de kullanılıyor. Bir dizi istisna var. Ölmüş kişilerin çoğundan gerçek isimleriyle bahsedildi ama sadece çok az örnekte soyadları verildi. Üst düzey görevliler ve tarihî şahsiyetler de gerçek isimleriyle aktarıldı. Bu durum tarihçileri veya konuyla ilgilenen uzmanları, bu kitapta ele alınan insanlardan herhangi biriyle temasa geçmeleri gerektiğinde bu yazara talepte bulunmaktan caydırmamalıdır. İlaveten bazı özel isimler (özellikle Hemşinliler arasındaki isimler) güzelliklerinin yanı sıra dilsel tuhaflıkları nedeniyle de korunmuştur."
Avedis Hadjian
Venedik’te yaşayan bir gazeteci ve yazardır. Buenos Aires ve Cambridge’de öğrenim gördü. Yazıları Le Monde Diplomatique, CNN, Bloomberg News, Los Angeles Times ve Agos’un yanı sıra birçok uluslararası haber kaynağında yer aldı. Muhabir olarak Doğu Avrupa, eski Sovyetler Birliği, Çin, Kafkaslar, Türkiye ve Latin Amerika’da çalıştı.
Avedis Hadjian'ın kitapta referans verdiği "Tramvaydaki Kayıp Harita" başlıklı makalesi daha önce Agos'ta da yayınlanmıştı.
Avedis Hadjian'ın Agos'ta yayımlanmış, aile hikayesini de anlattığı bir makalesi için: Bilinmeyen geçmişten bilinmeyen geleceğe Ararat’ın doğusu ve batısı
