Hükümet, yeni anayasa görüşmelerinde “yasama” bölümüne ilişkin yirmi iki maddelik öneri paketini başkanlık sistemine göre oluşturup Meclis’e sundu. Anaysa Uzlaşma Komisyonu, bugün görüşmelere başlayacak. Hükümet ABD’dekinden farklı bir başkanlık sistemi öneriyor, BDP ise bölge meclisleri kurulmasını önerdi.
AKP, yeni anayasanın “Yasama” başlıklı bölümü ile ilgili hazırladığı 22 maddelik öneri metnini TBMM Başkanlığı’na sundu. Teklifte “Başkanlık sistemi”nin ayrıntıları yer aldı. BDP ve CHP’de önerilerini sundu.
Yeni anayasanın omurgasını oluşturan “Temel Haklar ve Hürriyetler (Özgürlükler)” bölümüne ilişkin çalışmalarını Kurban Bayramı tatili öncesinde tamamlayan TBMM Anayasa Uzlaşma Komisyonu, “Yasama” bölümünü görüşmeye hazırlanıyor.
AKP’nin 22 maddelik öneri metninde, ABD’deki başkanlık sistemine benzer yanların yanı sıra, önemli farklılıkların bulunduğu öğrenildi. AKP, önerilerinin bazılarını “Yasama” bölümü için sunarken, “Yürütme- Yargı” bölümlerinin görüşülmesi sırasında da önerilerini gündeme getirmeye devam edecek.
ABD Kongresi’nde Temsilciler Meclisi ve Senato olarak düzenlenen iki yapı yerine tek Meclisli başkanlık öneren AKP’nin düşündüğü modelde, koalisyon hükümetlerinin önü kesiliyor. Zira partinin hukukçu kurmayları, “Koalisyon hükümetlerinin ülkeye siyasi ve ekonomik olarak ciddi zarar verdiğini” söylüyor. AKP’nin “Başkanlık sistemi” düşüncesi, özetle şöyle:
Başkan halk tarafından beş yıl için seçilecek. Bir kişi en fazla iki kez başkanlık yapabilecek. Başkan partili olabilecek ancak parlamenter olmayacak. Bakanlar Kurulu üyelerini de Başkan atayacak. Başkan, kendisine karşı sorumlu olan bakanları görevden alabilecek. Bakanlar milletvekili olamayacak, dışarıdan atanacak ve parlamentoya karşı sorumlu olmayacak. Güvenoyu ve hükümeti denetleme aracı olan gensoru kaldırılacak. Parlamento, başkan ve bakanları görevden alamayacak. Başkan ve bakanlar, şimdiki gibi Yüce Divan’a benzer bir yapıda yargılanabilecekler.
Diğer ayrıtılar şöyle;
-Başkan hükümeti Meclis dışından kuracak
-Başkanın sorumluluğu Meclis’e karşı olmayacak. Halka karşı sorumlu olacak. Meclis bu anlamda denetleyemeyecek.
-Dengeyi korumak için denetleme yolu olacak. En önemli yollarında birisi bütçe olacak. Bütçeyi başkan hazırlayacak, yeni yılın bütçesini sunacak. Meclis bunu onaylayacak, gerekirse eksiltme ya da ilave yapacak.
-Parti genel başkanının devam edip etmemesine ilişkin anayasada hüküm olmayacak. Başkan yemin ederek görevine başlayacak. Başka bir ritüele gerek yok.
-Seçim dönemi 5 yıllık olacak. Başkan ikinci kez seçilebilecek.
-Türkiye milletvekilliği olmayacak. Herhangi bir baraj anayasada olmayacak.
-Milletvekili sayısı 550 olacak. Meclis’in görev süresi 5 yıl olacak. Bir tane Meclis olacak.
-Bakanlar atamayla gelecek. Meclis dışından olacak, milletvekili olmayacak.
-Başkanı düşürme mekanizması olmayacak. Halka karşı sorumlu olduğu için seçime kadar bekleyecek.
-Soruşturmayla erken seçimlere gidilmesini öngören empeachment mekanizması gelecek. Eğer başkan suç işlediyse bu sistem devreye girecek.
-Yüce divana benzer bir kurul olacak. Ayrıntıları anayasanın yürütme bölümünde düzenlenecek.
-Milletvekilleri Meclis çalışmalarındaki oy ve sözlerinden Meclis’te ileri sürdükleri düşüncelerden oturumdaki başkanlık divanının teklifi üzerinde Meclisce başka bir karar alınmadıkça bunları Meclis dışında tekrarlamak ve açığa vurmaktan dolayı sorumlu tutulamayacak.
-Seçimden önce ve sonra bir suç işlediği ileri sürülen bir milletvekili, Meclis’in kararı olmadıkça tutulamayacak. Sorguya çekilemeyecek ve yargılanamayacak. Dokunulmazlıkla anayasanın 14.maddesindeki bağlantı kaldırılacak.
-Milletvekili andı değiştirilerek sade hale getirilecek.
-MGK olmayacak ama başkana bağlı yeni bir yapılanma olacak. Güvenlik danışmanları, içişleri bakanının bulunduğu gerekirse Genelkurmay Başkanı’nın da yeraldığı bir güvenlik kurumu olabilir. Ama bugünkü yapıda olduğu gibi asker, sivil bir yapı görüntüsü olmayacak.
-Hükümetin tasarısı olmayacak milletvekilleri teklif verebilecek.
Muhalefetin önerileri
CHP, parlementer sistemin güçlendirilmesinden yana. CHP 550 milletvekilliği öneriyor. Erkler ayrılığı olacak ama yasama, yürütme karşısında güçlendirilecek. Türkiye milletvekilliği uygulanacak. Seçim dönemi 4 yıldan 5 yıla çıkartılacak. Seçilme yaşı 21’e indirilecek. Cumhurbaşkanını parlemento seçecek ve sembolik bir makam haline gelecek.
BDP ise bölge meclisleri önerisinde bulundu. Ankara’da Büyük Meclis’in yanı sıra 22 bölge parlementosu ve bölge meclisi önerdi. Bölge meclislerinin seçimi ile Ankara’ya milletvekili gönderilecek. Milletvekili sayısı 600’e çıkartılacak. BDP ayrıca seçilme yaşının 18’e düşürülmesini öneriyor.
