Türkiye Ermenileri Patrikliği 24 Nisan 1915 sonrasında sürgün sırasında inançları nedeniyle ölen ve aziz ilan edilenler için bir anma ayini düzenledi. Ayin 24 Nisan sabahı Kuzguncuk Surp Krikor Lusavoriç Kilisesi'nde gerçekleşti. Ayinde Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın Türkiye Ermenileri Patrikliği ve Ermeni toplumuna gönderdiği taziye mesajı Ermenice ve Türkçe olarak okundu. Daha sonra Türkiye Ermenileri Patriği Sahak Maşalyan kendi mesajını paylaştı.
Patrik Maşalyan'ın mesajı şöyle:
Bugün 24 Nisan. Bu meşum gün, halkımızın bir asır önce yaşadığı tarifsiz trajedinin anıldığı gündür. Geçmişimizin en acılı dönemlerinden birinin başlangıcını temsil eden bu tarih, başımızı bir kez daha yere eğip buruk bir yürekle dehşetli olayların üzerinde düşünmemize vesile oluyor. Birinci Dünya Savaşı pek çok ulus gibi halkımız için de yadsınamaz yıkımlara ve sonuçlara yol açarak, “Medz Yeğern”, “Büyük Felaket” olarak adlandırılan çok önemli bir dönüm noktası olmuştur.
Genel olarak, bulunduğu topraklarda esenlik içinde yaşayan, sadık bir tabası olduğu imparatorluğun gelişmesi için her şeyi yapan bir halk, bizim için anlaşılmaz nedenlerle geliştirilmiş olan politikalar sonucunda, trajediye dönüştürülen bir sürgünle asırlarca yaşadığı topraklardan sökülüp atıldı.
Sürgün kelimesi en acı tonlarıyla Ermeni kimliğimize kazındı. Bu talihsiz uygulama; manastırların ıssızlaşmasına, kiliselerin imanlılardan boşalmasına, okulların öğretmenlerinden ve öğrencilerinden mahrum kalmasına ve genel olarak tüm yaşam alanlarının nüfusunu kaybetmesine sebep oldu.
Aileler, ebeveynlerini ya da evlatlarını kaybetme acısıyla yas tuttular. Erkek ve kadın, yaşlı ve çocuk, genç erkek ve genç kızlar ölüm kokan bir yoldan yürümek zorunda kaldılar. Kısaca o kadar olumsuz bir durum ortaya çıktı ki, yaralanmış bir halk, kaybettiği geri döndürülemez ve yeri doldurulamaz değerlerin acısını, yıllarca yüreğinde taşımak zorunda kaldı.
Bu olay halkların Anadolu’da barış içinde birlikte var olma ve yaşama alışkanlığına büyük zarar vermiştir. Bu dönüm noktasında yüzyıllar boyunca dökülen alın terinin ürünleri yok olmuş, hatta sonsuza dek kaybolmuştur.
Bütün dünyaya savrulan evlatlarımız sebebiyle, Ermenilerin üçte ikisini içeren diaspora denilen sosyolojik bir gerçek oluşmuştur.
Yüzyıllara uzanan dünya tarih sahnesinde savaşlar hiçbir zaman eksik olmamıştır. Savaşların ortak paydası, kimin galip kimin mağlup olduğu bir yana, hep göz yaşı ve yas olmuştur. Doğal olarak bizimki gibi büyük yaralar daha çok kanamaktadır. Ancak bu topraklarda yaşayan halkların en büyük eksiklerinden biri sadece kendi acılarını biliyor ve konuşuyor olmalarıdır. Ermeniler ve diğer Hristiyan uluslar Rumlar, Süryaniler, Keldaniler, Yahudiler, Müslüman uluslar Türkler, Kürtler, Araplar, Çerkezler, Boşnaklar, Lazlar, Romanlar vs., hepsinin bu topraklarda gömülü buruk, hırpalanmış ve çok yaralı bir tarihi var. Kimi az kimi çok, ama herkes incinmiş, herkesin kendi ‘kıyım’ hikayesi var. “Ateş düştüğü yeri yakar” sözü uyarınca bugün bizim hikayemizi anlatıyoruz. Ağıtlarımızı dinleyecek kulaklar ve kayıplarımıza sempatiyle yaklaşacak dost yürekler bulalım istiyoruz. Bizler de onların hikayelerini dinlemeli, ortak paydalara erişmeli, böyle olaylara çok açık bu coğrafyayı nasıl bir daha bu acıların yaşanmayacağı bir yere dönüştürebileceğimizin yol ve yöntemini aramalıyız.
Geçmiş felaketlerin oluşturduğu travmaların girdabından er geç kurtulmak gerekir. Yas tutmak iyileşme süreçlerinden biri de olsa sonsuza dek sürdürülebilecek bir tutum olamaz. İşte binlerce sene önce böyle darbelerin altında inleyen ve bir türlü geçmişin kötü anılarından kurtulamayan İsrail oğullarına takındıkları karamsar tavrın yanlış olduğunu Tanrı eski peygamberlerden Yeşaya vasıtasıyla bildirdi ve onları umuda davet etti:
” Olup bitenlerin üzerinde durmayın, düşünmeyin eski olayları. Bakın, yeni bir şey yapıyorum! Olmaya başladı bile, fark etmiyor musunuz? Çölde yol, kurak topraklarda ırmaklar yapacağım.” Yeşaya 43:18-19.
Bu muazzam evren her gün yeni olanaklarla yepyeni ufuklara açılır. Zaman sadece geçmişten ve bugünden oluşmaz. Gelecek, bin bir sürprizle bireyleri ve ulusları kutsamaya hazırdır. Hiç olmadık köşelerden umut fışkırır. Yeter ki tohum yaşasın, kayada bile yolunu bulur. Evrenin adil Hâkimi elbette mazlumlar için ‘çölde yol, kurak topraklarda ırmaklar’ hazırlamıştır. Her gün, yeni bir güneşle ve taptaze fırsatlarla doğar. İçimizdeki güce güvenmeyi öğrenmemiz, elimizde olanların değerini iyi anlamamız ve Tanrı’nın sonsuz rahmetlerine minnettar olabilmemiz için geçmişin sıkıntılarını bir süreliğine de olsa unutabilmemiz gerekmektedir.
İşte bu bilgelikle Kutsal Apostolik Ermeni Kilisemiz 2015 yılında 24 Nisan’ın üstünden 100 yıllık yas örtüsünü kaldırmış ve onu kutlamaya layık bir Aziz Şehitler yortusuna dönüştürmüştür. Bugün 1. Dünya Savaşı günlerinde hayatını kaybeden ruhban ve sivil halkımızın tüm evlatlarını anıyor ve artık azizler olarak sınıflandırıldıkları için onların şefaatini, hayır dualarını diliyoruz. Bugün sayısız şehitlerin çiçeklerle taçlandırılmış anısını yücelttiğimiz bir gündür. Kutsal Kilise derin bilgeliği ile sayısız şehitlerin anısını onurlandırmaya karar verdi ve onları yeni bir yasayla aziz ilan ederek çektikleri cefaları göklerin parlak mavisiyle meshetti. Şimdi hepsi aziz mertebesindeler. Bunu layıkıyla hak ediyorlar.
Biz de öncüllerimiz olan rahmetli patriklerimiz gibi, Türkler ve Ermeniler arasında barış, dostluk ve esenlik dileklerimizi sunmaya devam edeceğiz. Üstünden 109 yıl geçmiş olayları bin yıllık ortak tarihin acı bir istisnası olarak görüp ilişkilerin ortak komşuluk ve kazanç paydalarının üstünde ivedilikle yeniden inşa edilmesini teşvik edeceğiz.
Hatırlamak zorunda olduğumuz en büyük gerçek yaşadığımız coğrafyanın pek çok halkı yan yana ve iç içe var olmaya zorunlu kıldığıdır. Geçmişten gelen sorunlar bu ışık altında ele alınmalıdır. Dostluk köprüleri kurmak, kültürel ve ticari ilişkileri geliştirmek ve coğrafyayı herkesin kazanacağı bereketli bir sofraya dönüştürmek hepimizin, ama özellikle siyaset yapıcıların görevi olmalıdır. Bunun alternatifi çatışma ve savaşlarla birbirini tüketen, yoksullaşarak çoraklaşan bir coğrafyadır.
Şimdi iki ulus arasındaki çekişmeyi, karşılıklı suçlamayı, intikam söylemlerini, hak taleplerini ve küfür dilini bir yüzyıl daha mı sürdüreceğiz yoksa taze başlangıçlara bir şans tanıyacak mıyız? Kafkaslardaki yüzyıllık buzul çağını bir yüzyıl daha mı uzatacağız, yoksa halklar arasında oluşacak barışın ılık baharını mı selamlayacağız? Bu coğrafyayı paylaşan halklar uzak ülkelerin kışkırtıcı etkilerine kapılmadan, kendi havzalarını gelecek yüzyılların ütopyasına çevirmeyi becerebilecekler mi?
Bu soruların yanıtını politikacılar ve onların geliştireceği stratejiler belirleyecek. Eğer bu iki halkın ileri görüşlü politikacıları, düşünür ve yazarları, sanatçı ve din adamları yeni bir paradigma oluşturamazlarsa bu coğrafya gözyaşı vadisi olmaya devam edecek ve elemlerin en büyük payı tekrar masum halklara düşecektir. Bir asır önce 1914’te politikacılar sorunların çözümünü savaşta buldular. Savaşın kaçınılmazlığına halklarını ikna ettiler. Sonuç insanlık için bir utanç tarihi oldu. Bugünün politikacıları alışılmışın ötesinde adımlar atma cesaretini ve becerisini gösterirlerse bölge halklarına yüzyılın barışını sunma onuruna erişeceklerdir, şüphesiz.
Bu konuda atılan olumlu adımlar kalplerimizi umutla dolduruyor. Öncelikle belirtmeliyiz ki, Sayın Recep Tayyip Erdoğan hem Başbakan hem de Cumhurbaşkanı olarak Türkiye Cumhuriyeti tarihinde 2015’ten itibaren bu vesileyle her 24 Nisan’da mesajlar yayınlayan yegâne devlet büyüğü oldu. Bu mesajlarda alışıldık inkâr dilini bir yana bırakarak acımızı paylaşan bir ruh ve sürgün döneminde hayatlarını kaybeden halkımız evlatlarının anısına dair bir saygı göze çarpmaktadır. Bize göre bu mesajları, gelecekte bir yakınlaşmaya zemin hazırlayabilen olumlu adımlar olarak değerlendirmek yerinde olur. Bugün de tekrarladıkları bu değerli mesajları için sayın Cumhurbaşkanımıza saygı ve şükranlarımızı sunuyoruz.
Öncelikle dostluk ve samimiyet köprüleri kurulmalıdır. Ancak böyle bir ortamda tarihi olayların değerlendirilmesi çok daha yapıcı ve tatminkâr olacaktır. Yakın zamanda bu yönde geliştirilen diplomatik çabaları memnuniyetle karşılıyor, sınırların açılması ve Kafkasların bir dostluk havzasına dönüşmesini canı gönülden diliyor ve Yüce Rabbe başarı dualarımızı yükseltiyoruz.
İnsan için imkânsız olan Tanrı için mümkündür. Eğer bu amaca ulaşmak istiyorsak iyi niyet taşımalı ve bu iyi niyetimize Yüce Tanrı’ya sunduğumuz duaları eklemeliyiz. İyi ve güzel olanı bina edebilmeleri ve iyi komşuluk ilişkilerinin ne kadar önemli olduğunu anlayabilmeleri için Yüce Tanrı Türkiye ve Ermenistan vatandaşlarının yüreklerine dokunsun. Tanrı’ya ve O’nun yapıcı müdahalelerine güvenelim. Komşularımız için dua ediyoruz, komşularımız da bizim için dua etsin, böylece Türk ve Ermeni halkları arasında bir dostluk köprüsü kurulsun.
Rab İsa Mesih’in görkemli, kutsal diriliş müjdesinin sevincini yaşamaya devam ettiğimiz bu günlerde, merhametli Tanrı’mız, Kutsal Bakire Meryem Ana’nın, Kilise’nin eski ve yeni, bilinen ve bilinmeyen tüm azizlerinin şefaatiyle yalvarışlarımızın sesini duysun. Büyük yıkımlara yol açan savaşlar ve insan haklarını tehdit eden kavgalar son bulsun. Hiçbir ırk, millet ve din farkı gözetmeden, tüm insanlığın gelişmesi ve bereketi için Tanrı’nın sevgisi, merhameti ve inayeti sonsuza dek hüküm sürsün. Âmin.
