İran'da Mahsa (Jina) Amini'nin zorunlu başörtüsü yasalarını uygulayan ahlak polisi tarafından gözaltına alınmasının ardından ölmesiyle ilgili protestolar 80'den fazla kent ve kasabaya yayıldı. Protestolarda en az 17 kişinin hayatını kaybettiği belirtiliyor. Bugün başkent Tahran'da hükümet yanlısı gruplar da gösteri yaptı.
Resmi devlet televizyonunda yer alan açıklamalara göre protestolarda ölenlerin sayısı 17'ye yükseldi; ölenler arasında üç güvenlik görevlisinin de olduğu bildirildi.
Ancak protestolarda ölenlerin sayısının çok daha fazla olduğuna inanılıyor. AP, 26 kişinin gösteriler sırasında hayatını kaybettiğini bildirdi.
İranlı aktivistler can kaybının 40'ın üzerinde olduğunu söylüyor.
Güvenlik güçlerinin protestoculara açtığı ateş sonucu hayatını kaybedenlerden birinin 16 yaşındaki bir erkek olduğu belirtildi.
İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi, bir kişinin polis gözetimindeyken ölümünün soruşturulması gerektiğini söylemişti.
Birleşmiş Milletler Genel Kurul toplantıları için New York’ta olan Reisi, genç kadının şiddet görmediğine dair iddiaları tekrar etti ve protestolara katılanları “yaptıklarının kabul edilemez olduğunu” söyleyerek uyardı.
22 yaşındaki Mahsa Jina Amini, Tahran'da başörtüsü denetimi yapan ahlak polisi tarafından gözaltına alındıktan üç gün sonra 14 Eylül'de hayatını kaybetmişti.
Hak savunucusu örgütler Amini'nin gözaltında dövüldüğü ve işkenceye maruz kaldığı, bu nedenle komaya girdiğini söylüyor. . Polis ise Amini’nin Tahran'daki ahlak polisinin getirdiği karakolda 13 Eylül'de aniden kalp rahatsızlığı yaşayarak acilen hastaneye kaldırıldığını öne sürdü.
Amini’nin Kürdistan eyaletindeki Saqız şehrinde hafta sonu gerçekleşen cenazesinde de gösteriler düzenlenmiş ve “Diktatöre ölüm” sloganları atılmıştı.
Protestoların altıncı günde 80'den fazla kent ve kasabaya yayıldığı, göstericilerin sıklıkla "Kadın, yaşam, özgürlük" sloganını attıkları bildiriliyor.
Sosyal medyada da tepkiler dile getirilirken bazı kadınlar protesto için saçlarını kesti.
Yetkililer, Instagram ve WhatsApp'a da erişim engeli getirdi. Son yıllarda diğer sosyal medya platformlarının engellenmesi nedeniyle ülkede bu iki uygulama yoğun bir şekilde kullanılıyordu.
Mahsa Amini'nin babası Emcet Amini, kızının sağlık sorunu olmadığını ve otopsi raporunun kendisine gösterilmediğini söyledi.
BBC Farsça Servisi'ne konuşan baba Amini, kızı gözaltında iken rahatsızlandığında neden hemen hastaneye kaldırılmadığını sorduğunda ise kendisine, ambulansın anahtarını bir süre bulamadıklarının söylendiğini belirtti.
Polis memurlarının yaka kamerasından kaydedilen olayla ilgili görüntüleri görmek istediğinde ise kendisine kameraların pilinin bittiği için kayıt yapılmadığının söylendiğini aktardı.
Kürt toplumuna yakın insan hakları grubu Hengaw'a göre ölenlerden 15 kişinin isimleri şöyle:
-Urmiye: Ferşat Derwişi, Abdullah Muhammedpur, Metin Abdullahpur, Daniş Rahnima
-Şino: Emin Merefat, Milan Haqiqi ve Sedrettin Litani
-Diwandere: Fuad Kazımi ve Muhsin Muhammedi
-Saqız: Feridun Mahmudi
-Kırmaşan: Mino Mecidi
-Batı İslamabad: Seid Muhammedi
-İlam: Muhsin Kayseri
-Dehgulan: Rıza Lütfü
-Piranşar: Zekeriya Xeyal
Hengaw, şu anda kadar son 5 günde en az 600 Kürt göstericinin güvenlik güçlerince gözaltına alındığını belirterek, 100 kişinin ismini doğruladıklarını duyurdu.
Hükümet yanlısı gösteriler
Öte yandan başkent Tahran’da cuma namazı sonrası "yönetime destek" yürüyüşü düzenlendi.
Tahran Üniversitesi'nde kılınan cuma namazı sonrası yönetim yanlısı sloganlar artırarak dışarı çıkan kişilere, dışarıda bekleyen kalabalık da katıldı.
İran devlet medyasının detaylarını aktardığı "yönetime ve güvenlik güçlerine destek yürüyüşü" Tahran'daki İnkılap Meydanı'na kadar devam etti.
Meydanda toplanan rejim yanlısı kalabalık, ülkede yayılarak devam eden gösterilere tepki göstererek "Fitneciler idam edilsin", "Polisimin yanındayım" gibi sloganlar attı.
Gösteriler televizyonlardan canlı yayınlanırken şeriat yanlısı eylemciler, hükümet karşıtı protestocuları "İsrail askerleri" olarak tanımlandı.
Demirtaş saçlarını kazıttı
Bu arada HDP'nin eski Eş Genel Başkanı Selahattin Demirtaş Mahsa Jina Amini için saçlarını kazıttı.
Demirtaş bugün , eski başbakanlardan Ahmet Davutoğlu'na hakaret ettiği gerekçesiyle hakkında açılan davanın duruşmasına Segbis ile katıldı.
İstanbul 23 Asliye Ceza mahkemesinde görülen duruşmanın görüntülerinde Demirtaş'ın saçlarını kazıttığı görüldü.
(BBC Türkçe, Euronews, Rudaw, Ajanslar)
