"Kanlı 1 Mart" olarak da bilinen1 Mart 2008 olayları nedeniyle "anayasal düzeni ihlal etmek"le suçlanan eski Cumhurbaşkanı Robert Koçaryan için geçen hafta tutuklama kararı verildi. Koçaryan’ın avukatları kararı temelsiz ve anayasaya aykırı olarak nitelendirirken, halkın büyük kısmı, 1 Mart olaylarında “gizli kodlu emir” verilerek, orantısız güç kullanıldığı ve bazı provokasyonların hükümet tarafından gerçekleştirildiği konusunda hemfikir. Ermenistan Koçaryan ve bazı askeri görevlerdeki eski sorumluların mahkeme sürecini beklerken dün Rusya’dan gelen “yeni hükümet sözünde durmuyor” açıklaması kafaları karıştırdı.
2008'de yapılan ve Serj Sarkisyan'ın kazandığı seçimlerden sonra protestocular seçimde usulsüzlükler yapıldığı gerekçesiyle gösteriler düzenlemiş güvenlik güçlerinin müdahalesiyle 10 kişi hayatını kaybetmişti. Yıllar sonra, gösteriler sırasında yapılan saldırı ve yağmaların göstericiler değil, hükümetin verdiği emirle bazı gruplar tarafından gerçekleştirildiği iddia edilmiş fakat konu mahkemeye yansıyamamıştı. Söz konusu seçimde Koçaryan görevi Sarkisyan'a devretmişti.
Koçaryan: Bu Siyasi Rövanş
Bu vaka ile ilgili birkaç ay önce başlatılan soruşturmada Koçaryan ifadeye çağrılmıştı. Ermenistan’ın ikinci Cumhurbaşkanı, tatil yaptığı Yunanistan’dan geçen hafta Yerevan’a geldi ve 26 Temmuz'da Özel Güvenlik Servisi'nde ifade verdi. Çıkarken kendisini tanık olarak çağırdıklarını fakat 1 Mart 2008 olayları nedeniyle anayasal düzeni yıkma suçlaması yöneltildiğini öğrendiğini, suçlamaların sahte olduğunu ve gerçeklikle ilgisi olmadığını söyledi. Koçaryan’a göre bu Paşinyan hükümeti tarafından “siyasi bir rövanş”tan fazlası değildi. Koçaryan tutuklama kararı öncesinde “Kaçmak için bir gerekçem yok, suçlu değilim, ceza da alırsam cezaevine giderim ve mücadeleme devam ederim” demişti.
Tutuklama kararı öncesi Taşnaksutyun Partisi’ne ait Yergir Medya televizyon kanalına röportaj veren Koçaryan olup biteni eleştirirken, aktif olarak savaş durumunun süregeldiği bir ülkede, kendisine ve ordunun üst düzey yöneticilerine yöneltilen bu suçlamaların ve akabinde yaşanabilecek gelişmelerin ülke için bir milli güvenlik sorunu hale gelebileceğini söyledi.
Cuma günü Şengavit Genel Hukuk I. Derece Mahkemesi, Ermenistan II. Cumhurbaşkanı Robert Koçaryan’ın gözaltına alınmasına ilişkin başvuruyu saatler boyunca görüştü. Oturumda Robert Koçaryan ve avukatları da hazır bulundu. Oturum akşam saatlerinde sona erdi. Karar ise yerel saatle 24.00 sularında açıklandı. Koçaryan'ın tutuklanmasına karar verildi. Koçaryan güvenlik güçlerinin gözetiminde, polise teslim edildi. Bu arada Ermenistan Genelkurmay eski başkanı Yuri Khacahdurov da aynı suçtan tutuklandı fakat kefalet ( 10 bin ABD doları) ile salıverilmesi kararına varıldı. Koçaryan için mahkeme kefalet şansı tanımadı.
15 yıl istenecek
Koçaryan hakkındaki suçlar mahkeme tarafından kabul edilirse, eski cumhurbaşkanının 10-15 yıl arasında hapis cezasına çarpılabileceği belirtiliyor.
Hatırlamakta yarar var, 2008 seçimlerinin ardından Koçaryan hükümeti, şu anki Başbakan Nikol Paşinyan da dahil olmak üzere muhalefet temsilcilerini, “sokak protestoları yoluyla hükümeti devirmek” ve benzer suçlarla mahkum etmişti. Paşinyan 6 ay saklandıktan sonra Aralık 2008’de teslim olurken, 1 Mart’ta evlatlarını kaybeden ailelerin de kendisine destek için geldikleri karakolda “Teslim oluyorum, ama bu davadan vazgeçmeyeceğim, söz veriyorum, 1 Mart olaylarına sebep olanlar, kan dökenler er ya da geç hukuk önünde hesap verecekler” demişti. Paşinyan, Serj Sarkisyan döneminde 2 yıl cezaevinde kaldıktan sonra Ermenistan’ın 25. cumhuriyet yıldönümümü sebebiyle çıkarılan aflardan yararlanarak serbest kalmış ve siyasi mücadelesine devam etmişti.
Avukatlar üst mahkemeye başvuracak
“İkinci Cumhurbaşkanı Koçaryan Ofisi” sorumlusu Viktor Soghomonyan suçlamaların siyasi olduğunu, Koçaryan’ın mutlaka serbest bırakılacağını söylerken, eski cumhurbaşkanının avukatı Aram Orbelyan temyiz için başvuracaklarını belirtti.
Koçaryan şu anda kendi isteği ile tek kişilik koğuşta tutuluyor, avukatları Koçaryan’ın her gün alışkanlık haline getirdiği sporu ve kitabı ile ilgilendiğini açıkladılar.
Koçaryan’ın avukatlarının eski cumhurbaşkanı olarak cumhurbaşkanı olduğu dönemde gerçekleştirdiği faaliyetlerden dolayı yasal dokunulmazlığa sahip olduğu yönündeki iddiaları ise, mahkeme tarafından reddedildi. İnsan hakları savunucusu ve Helsinki Yurttaşlar Derneği Başkanı Artur Sakunts “Eline kan bulaşmış, vatandaşlar için ölüm emri veren Cumhurbaşkanı’nın faaliyetleri dokunulmaz olamaz” diyor.
Sovyet bölgesinde bir ilk
Eski Sovyet bölgesinin eski cumhurbaşkanlarından bazıları yönetimdeyken uyguladıkları usulsüzlük ve rüşvet ağı sebepleri ile halefleri tarafından kovuşturulmuştu, ancak neredeyse hepsi kendi ülkelerinden kaçtı ve gıyaben yargılandılar. Örneğin Ukrayna eski cumhurbaşkanı Viktor Yanukoviç ve Kırgızistan eski cumhurbaşkanı Askar Akayev artık Rusya'da yaşarken, bir başka eski Kırgızistan cumhurbaşkanı Kurmanbek Bakiyev Belarus'a sığındı. 1990'ların başlarında, Gürcistan ve Azerbaycan'ın seçilmiş cumhurbaşkanları kendi ülkelerinden kaçarken, bir diğer Azerbaycan cumhurbaşkanı olan Abulfez Elçibey de devrildikten sonra köyünde fiilen bir ev hapsinde yaşadı. Bu anlamda Ermenistan mahkemeleri Koçaryan’ı suçlu bulursa, Koçaryan Sovyet sonrası dönemde Bağımsız Devletler liderleri arasında hapse giren ilk eski lider, Ermenistan ise eski liderini yargılayabilen ilk ülke olacak.
Eski iktidardaki Cumhuriyetçi Parti ve geçmiş müttefikleri Taşnaksutyun gibi partiler Koçaryan’ın tutuklanmasını kınadı. Buna karşın eski cumhurbaşkanı Levon Ter-Petrosyan liderliğindeki Ermeni Ulusal Kongresi, Koçaryan’ın tutuklanmasını “tarihi” olarak kabul etti.
Rusya memnun değil
Bu hafta, Rus gazetesi Kommersant, Ermeni hükümetinin eylemleriyle ilgili hoşnutsuzluğu ifade eden bir haber yayınladı. İsmi gizli tutulan bir KGAÖ üyesinden alıntı yapılan haberde, “Yeni Ermeni makamları profesyonelce davranmadılar, KGAÖ ortaklarını, ülkenin genel sekreterinin suçlanabileceği konusunda uyarmadılar” dendi.
Ermenistan’daki yetkililer hukuken soruşturma öncesinde böyle bir uyarıda bulunmanın gerekli olmadığını belirttiler. Gelişmelere paralel olarak Dışişleri Sözcüsü Tigran Balayan, KGAÖ Ermenistan yeni genel sekreterinin yakın zamanda açıklanacağını belirtti.
30 Ağustos’ta Rusya Dışişleri Bakanı Lavrov’un yaptığı açıklama ise Ermenistan’da büyük yankı buldu.
Lavrov’un, Rusya Dışişleri Bakanlığı sayfasına da konulan açıklamasında şöyle deniliyor: " Rusya, Erivan müttefiki olarak her zaman Ermeni devletinin istikrarı ile ilgileniyor, bu yüzden de, Ermenistan'ın üye olduğu BDT'deki örgütlerin normal işleyişi de dahil olmak üzere, bazı konularda rahatsızlık duyuyor. Son günlerde, bu endişeyi Ermeni liderlerine ilettik. Durumun yapıcı olmasını istiyoruz.
Ermenistan'daki siyasi kriz sırasında Moskova halkın isteğine saygı ile yaklaştı, bu sonuçtan memnuniyet duydu, fakat Kadife Devrim döneminde ‘Geçmiş hükümetlerden hesap sorulmayacaktır söylemi’ uygulanmıyor. Son olaylar açıkça bu meselenin iyi niyetli olmadığını gösteriyor ve Ermeni makamlarının kendilerinden önceki hükümetteki liderlere siyasi nedenlerden ötürü zulmetme niyetinde olmadıkları yönündeki son ifadeleriyle çelişiyor."
Lavrov açıklamasında her ne kadar Koçaryan’ın ismini vermese de, bakanın sözlerini alıntılayan Rus hükümetine yakın gazeteler sözleri Koçaryan davası ile birlikte vermekteler.
Lavrov’un bu sözleri Ermenistan’da yankı buldu, uzmanlar bunun yaklaşık 20 yıldır Ermenistan’ın iç ilişkilerine karışmayı hak sayan Rusya’nın artık unutması gereken bir refleksi olarak görürken, bazıları Ermenistan Dışişleri Bakanı Mnasakanyan ile Lavron görüşmesinde, Lavrov’un istediği sözleri alamamış olabileceği yönünde yorumladı. Ermenistan’ın yeni hükümetinin bölgenin büyük ağabeyi Rusya’ya kendini yeterince anlatmadığı, Rusya’nın hala Ermenistan’a güvenemediği söylentileri de kulislerde dolaşmakta.
Gelişmeler üzerine Ermenistan Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Tigran Balayan bir açıklama yaptı. Balayan "Bu iç siyaset, Ermenistan-Rusya ilişkilerini etkilemez, olayları yanlış okumayın" dedi.
Meydanda 100. Gün buluşması
Paşinyan, Facebook’tan yaptığı açıklama ile, Başbakanlığının 100. Günü dolayısı ile halkı Cumhuriyet Meydanı’nda toplanmaya davet etti. Paşinyan “Sevgili vatandaşlar, ben sizi çok özledim, 100 günde neler yaptığımı size anlatmak istiyorum” dedi. 17 Ağustos günü saat 18:30 başlayacak toplantı muhalefet tarafından eleştirildi. “Paşinyan artık Başkan, yaptıklarını yazılı raporlayabilirken, halkı meydanlara davet etmek yakışık almaz” dendi. Paşinyan’ı hala devrimci liderleri olarak gören halk meydanları doldurmak için hazırlıklar yaparken, muhalefet olup biteni gelecek seçimlerde oy potansiyelini anlamak için yapılan bir “kandırmaca” olarak görüyor.
