Ermenistan’da eski Cumhurbaşkanı Serj Sarkisyan, 17 Nisan’da 77 evet ve 17 hayır oyu ile ülkenin yeni Başbakanı ilan edilirken, Sarkisyan’ı Cumhurbaşkanlığı yaptığı üç dönem boyunca protesto eden muhalif Yelq (Çıkış) Bloğu milletvekili Nikol Paşinyan, ülkede ‘kadife devrim’ komitesinin kurulduğunu ilan etti. 6 gün boyunca gittikçe büyüyen halk hareketinin lideri olan Paşinyan protestoların ‘zafer elde edilinceye kadar’ devam edeceğini açıkladı.
‘Adım at, Serj’i reddet!’ (Kayl ara, Merjir Serjin!) sloganı ile günlerdir eylem yapan büyük kısmı gençlerden, hatta 18 yaşından küçük öğrencilerden oluşan hareketin amacı, Paşinyan’ın da açıkladığı gibi "Sokakları, trafiği, okul ve üniversitedeki dersleri, devlet kurumlarını bloke ederek, sistemin (hükümetin) çalışamamasını sağlamak”. “Serj Git”, “Güçlü Ermenistan”, “Azerbaycan Olmayacağız” mitingler sırasında oldukça çok duyulan sloganlardan.
16 Nisan
Katılımcılar ve gözlemciler, bunun Ermenistan Cumhuriyeti’nde son zamanlarda gerçekleştirilen en büyük sivil halk hareketi olduğu konusunda hemfikir.
15 Nisan’da Devlet Radyosuna giren göstericiler 16 Nisan’da Yerevan sokaklarının felç edeceklerini açıkladılar. Dediklerini yapan gençler, üniversite yönetimlerinin mitinge katılımı engelledikleri haberini üzerine, 16 Nisan sabahı başta Yerevan Tıp Fakültesi ve Yerevan Devlet Üniversitesi olmak üzere eğitim kurumlarına girip, “Ders yok!” sloganları ile öğrencileri dışarı çıkardılar.
Abluka
16 Nisan’da özellikle Yerevan merkezini şehrin diğer önemli noktalarına bağlayan caddeleri ve köprüleri abluka altına alan gruplar, 17 Nisan’da devlet daireleri ve bakanlıkların kapılarına dayandılar. Devlet çalışanları tüm gün kapalı kaldıkları devlet dairelerinden ancak saat 19.00 sularında, tüm eylemcilerin Cumhuriyet Meydanı’ndaki büyük mitinge katılım için olay yerlerini terk etmeleri ile çıkabildiler.
Mitingler, Ermenistan vatandaşları için de ilgi çekici hatta şaşırtıcı detaylarla dolu. En önemlisi, polisin “pasifliği”. Burada kuşkusuz Paşinyan’ın ilk günden beri her gün tekrarladığı “olaysız eylem yapacağız” cümlesi ve polislere olan saygı ve sevgisi gelmekte. Ne zaman polisle karşılaşılsa “Polis kardeşlerim, siz bizim polisimizsiniz, canımızsınız” deyip göstericilerden polis için istediği alkış, akabinde polis aileleri ve polislerin çocuklarından son bir haftaki mesai ve yorgunluk için dilediği özür, tansiyonun düşmesi için önemli taktiksel adımlar. Paşinyan son iki gündür mitingler sırasında zarar verilen arabalar ve taşkınlıklar içinse “şiddet uygulayan bizden değildir” diyor.
Bir başka can alıcı nokta ise Yelq partisinin ikinci önemli yüzü Edmon Marukyan ve diğer milletvekillerinin protesto eylemlerine katılmamaları. Marukyan siyaseti Meclis’te yapmaya devam ederken, 17 Nisan’da Sarkisyan için yapılan oylama sırasında kürsüden “Madem her şey bu kadar iyi, o zaman neden her şey bu kadar kötü” cümlesi ile oturuma damgasını vurdu. Cumhuriyetçi milletvekili Armen Aşotyan’ın “Muhalifler bizi sevmiyor ama birbirimizi sevmeliyiz” çıkışına, “Siz sevilecek bir şey misiniz, sizin neyinizi sevelim?” diyen Marukyan’ın kürsüdeki konuşması hayli yankı yarattı.
Sırt çantalı devrimci
Kamuflaj desenli tişörtü, yeşil sırt çantası, kasketi ve yeni bıraktığı sakalı ile sivil itaatsizlik hareketi önderi Nikol Paşinyan, 2008’deki seçimlerde eski lider Levon Ter-Petrosyan’ın seçim kampanyasının yöneticilerinden biri olmadan önce en önemli muhalif gazetelerden Haykakan Jamanak’ın (Ermeni Zamanı) editörlüğünü yapmaktaydı. Paşinyan geçen yıllardaki elektrik ücretlerine yapılan zammı protesto için gerçekleştirilen “ElectricYerevan” eylemlerinde de meydanlardaydı.
Paşinyan ve Sarkisyan
Paşinyan Serj Sarkisyan’ı ‘yollamak’ dışında bugüne kadar ne yandaşlarına ne da basına Ermenistan’ın kalkınması konusunda herhangi bir siyasi ya da ekonomik plan sunmuş değil. Dahası, Paşinyan olası yeni bir hükümete başkanlık yapabileceği sinyalini de vermiş değil. Tüm bunların yanında, mitinge katılanların en büyük maruzatı kendilerinin “Paşinyan yandaşı değil Sarkisyan karşıtı olduklarını” anlatabilmek.
17 Nisan gecesi
17 Nisan akşamı Cumhuriyet Meydanı’ndaki büyük miting Ermenistan’da yaşanan siyasal krizden çıkılabileceği konusunda katılımcılara ve tüm halka bir ümit olabilmesi açısından çok önemliydi. Konuştuğumuz gençler, “otoriteye karşı gelebilmenin” tadından sarhoşlar. Özgürlüklerini bu şeklide yaşamak, söz sahibi olabilmek moralleri yükseltmiş durumda. Fakat ne yazık ki, ne olası bir yeni lider adı verebiliyorlar, ne de kafalarından geçen “demokrasi” ya da “gelişmişlik normlarını” anlatabiliyorlar. Orta yaşlı göstericilerin en çok tekrarladıkları şey ise Ermenistan’ın Azerbaycan olmayacağı ve ‘Demokratik Ermenistan’ talebi.
Cumhuriyet Meydanı’nda tüm gece süren protestolar sırasında Diaspora’dan da yardım istendi. “Siz de bize katılın” çağrısı yapıldı.
'İkisinin de planı yok’
Aprahamyan’ın yorumu
Aravot Gazetesi editörü, Yerevan’ın önemli gazetecilerinden Aram Aprahamyan elde edilen bu muhalif gücün korunması konusunun altını çiziyor. “Göstericiler ve özellikle gençler anlayabildiğimiz sebeplerden ötürü sabırsızlar. Maddi bir sonuç görmek istiyorlar, hem de hemen. Eğer görmek istedikleri Sarkisyan’ın gitmesi ya da seçim sonuçlarının iptali ise, bu olmayacak. Buradaki en önemli çıkarım muhalefetin kurumsallaşması için temel oluşturulması. Gençlerin devlet binası camından içeri girmesi değil. Şu anda iştahları oldukça kabarık gençlere Paşinyan’ın ‘Bekleyelim, önümüzdeki seçimlere güçlü girip, kazanalım’ demesi kuşkusuz hareketi söndürecek, bu gençler 4 sene beklemeyecekler ve Paşinyan’ın elinin altındaki güç zayıflayacak. Burada bir dilema ile karşı karşıyayız. Ama ben yine de çıkışının “Yelq”te olduğuna inanıyorum. Paşinyan’ın bazen birbiri ile çelişen hareketleri, tutarsızlıkları, partinin diğer lideri Edmon Marukyan ve Aram Sarkisyan’ın daha sakin ve klasik siyasi yaklaşımları ile birleşecek. Ama şöyle ya da böyle hareket önüne bir plan koymak zorunda. Siyasi bir program yapılmadığı takdirde, bu toplanan kalabalık yine büyük bir hayal kırıklığı yaşayacak.” diyor.
Şu ya da bu şekilde 6 gününü geride bırakan protestolar, hükümet karşıtı gerçek bir muhalif akımın olduğunu gözler önüne sunarken, aynı zamanda ne yazık ki muhalefetin bir yol haritası olmadığını da gösteriyor.
Gençler ve çocuklar
Ailelerden bazıları 18 yaşından küçük çocukların protestolara çekilmesinden rahatsız. 14 yaşındaki Gevorg’un annesi Melina bu ailelerden: “5 delikanlı bir oluyorlar, iki bank koyup bir sokak kapatıyorlar, 14-16 yaşında bu büyük bir mutluluk. Oğlum siyasetle ilgili olan bir çocuk değil ama 5 gündür sokaklarda, başına bir şey geleceğinden çok korkuyorum” diyor.
Cumhuriyet Meydanı’nda tanıştığım 65 yaşındaki Armine ise aksine çocukların ve gençlerin katılımdan çok memnun. “1988’de bu meydanda çocuklarla birlikte, ‘Karabağ’a özgürlük’ dedik, bir tarih yazdık. Şimdi çocuklarım ile geldim. Birlikten güç doğacağını görmelerini, Ermenilerin her zaman düşünen, sorgulayan bir millet olduklarını görmelerini istiyorum” diyor.
Gösteriler boyunca yaklaşık 80 kişi gözaltına alındı alındı, bunların 20’si 18 yaşın altında. Ülkede Vanadzor başta olmak üzere, farklı şehirlerde de eylemler yapılıyor. Karabağ’da da protestolar yapıldığı bilgisi var.
Amerika, Rusya ve Avrupa’nın bazı ülkelerindeki Ermeniler de mitinglere destek vermek için Ermenistan Büyükelçilikleri önünde eylemler yapıyor. Amerika ve Rusya Dışişleri bakanlıkları yaptıkları resmi açıklamalar ile durumu yakinen takip ettiklerini belirtirlerken, yabancı basın da olup bitene büyük ilgi gösteriyor.
Sistem bir yıl önce değişmişti
2 Nisan 2017 tarihinde yapılan seçim ile Ermenistan halkı yeni parlamentosunu seçmek için sandık başına gitmişti. Yarı Başkanlıktan, Parlamenter seçime gidilen yolda yapılan bu ilk seçimde 105 sandalyelik Ermenistan Parlamentosu seçimlerinde 9 siyasi parti ve koalisyon yarışmış, Serj Sarkisyan liderliğindeki Ermenistan Cumhuriyetçi Partisi %42 oy oranını daha da yükseltip, oyların %49’unu toplarken, parlamentoya 55 milletvekili sokma şansı kazanmıştı. Ermenistan için daha önceki seçimlerden farklı bir anlam taşıyan bu seçim yarı-başkanlıktan parlamenter seçime gidilen yolun ilk adımı oldu.
