Ermenistan’da parlamenter sisteme geçişin ilk seçimleri yapıldı. İktidardaki Cumhuriyetçi Parti seçimden galibiyetle çıktı. Cumhuriyetçilerin Taşnak Partisi ile koalisyon kurması bekleniyor.
2 Nisan Pazar günü, Ermenistan, yeni parlamentosunu seçmek için sandık başına gitti. 105 sandalyelik Ermenistan Parlamentosu seçimlerinde 9 siyasi parti ve koalisyon yarıştı, sonuçlar beklendiği gibi oldu: Serj Sarkisyan liderliğindeki Ermenistan Cumhuriyetçi Partisi geçen seçimdeki %42 oy oranını daha da yükseltip, oyların %49’unu toplarken, parlamentoya 55 milletvekili sokma şansı kazandı.
Bu seçim Ermenistan için daha önceki seçimlerden farklı bir anlam taşıyordu. Demokrasi sınavının bir etabı olmak dışında bu kez daha köklü bir siyasi transformasyonu temsil eden seçim yarı-başkanlıktan parlamenter seçime gidilen yolun ilk adımı idi. 2018 yılında cumhurbaşkanının görev tanımının daralacak ve daha çok güçlenecek olan parlamento ve başbakanlık koltuğu ile birlikte, Ermenistan parlamenter sisteme tam anlamıyla geçmiş olacak.
2 Nisan’daki parlamento seçimlerinde Cumhuriyetçi Parti dışında 3 parti daha parlamentoya girmiş oldu. Cumhuriyetçiler tarafından “ana muhalefet” olarak adlandırılan ve % 27.35 oy oranıyla meclise giren Dzarukyan Koalisyonu yeni parlamentoda 30 milletvekili ile yer alacak. Muhalif “Aydınlık Ermenistan”, “Sivil Sözleşme” ve “Cumhuriyet” partilerinin oluşturduğu “Çıkış Yolu” adlı koalisyon ise % 7.78 oy oranı ile 9 milletvekili kazandı. Parlamentoya giren son ve dördüncü siyasi güç olan Ermenistan Devrimci Federasyonu (Taşnak) Partisi ise % 6,58 oy oranı ile Ermenistan Parlamentosu’nda 7 milletvekiliyle temsil edilecek.
Yeni kurulacak parlamentoda öngörüldüğü gibi toplam 105 milletvekili görev alacak. Ermenistan Seçim Kanunu’na göre Mecliste en az 101 Ermeni milletvekili olacak.. Kalan sandalyeler ise Ezidi, Kürt, Süryani ve Rus olacağı tahmin edilen 4 azınlık temsilcisine ayrıldı. Azınlıklık temsilcilerinin Cumhuriyetçi Parti’den meclise gireceği belirtiliyor.
Cumhuriyetçilerin gözdesi Karapetyan
Ermenistan Başbakanı Karen Karapetyan parlamento seçimlerinin sonuçlarını değerlendirirken “Kuşkusuz, geçmişteki seçimler ile kıyaslandığında bu yıl seçimlerin daha sakin ve demokratik anlamda başarılı gerçekleştirildiğini söyleyebiliriz” dedi.
“Seçime katılan bütün Ermenistan vatandaşlarına aktif ve sorumlu bir şekilde sivil görevlerini yerine getirdiği için teşekkür ederim. Partimizin aldığı oy bize sorumluluk veriyor. Yeni Ermenistan’ı kurmak için elimizden geleni yapmaya söz veriyorum.” diyen başbakanın seçim sonrası yine aynı görevde kalacağı tahmin ediliyor.
Oylar ‘satıldı’ mı?
Halk ve gözlemciler seçimlere hile karışıp karışmadığı konusunda net konuşamıyor. Zira bu seçimlerde geçen senelerde olduğu gibi ne yurtdışında bulunanların ne de ölen kimselerin isimleri ile oy kullanıldığına dair herhangi bir olaya ve veriye rastlandı. Dahası sandıklara oy pusulası doldurma, baskı ve şiddet gibi şikayetler de yok. Bu seçimlerde halkın ve gözlemcilerin somut olarak gördükleri tuhaflık “Seçmenin oyunu satması” yani kısaca farklı partileri temsil eden kişilerden rüşvet alarak o partinin adayı lehine oy kullanmaları.
AGİT gözlem ekibi sorumlusu Ignasios Amore’ye göre seçimler olaysız ve huzurlu bir atmosferde yapıldı, sözlü birkaç gerginliğin dışında sorun yaşanmadı. Amore “Seçimlerde kullanılan parmak izi makinaları ve diğer yenilikler şeffaflık için çok hayati idi. Bazı seçim sandıklarında kuyruklar yaşandı, bunun dışında önemli bir aksama olmadı. Hile anlamında gözlemlediğimiz tek şey seçmenin daha önce kime oy vereceği konusunda bazı gruplar ile anlaşmaya varmış olmasıydı” dedi.
“Vatandaş Gözlemci” grubu ise sandıkların %52’sinde kimliği belirsiz kişilerin seçime dahil olduklarını, verilen oyları takip ettiklerini hatta bazı oy verme işlemlerinin açık yapıldığını açıkladı. Grubun gözlemcilerinden Levon Barseğyan “Bu seçimlerin vatandaşın sesini doğru bir şekilde yansıttığı konusunda şüphelerimiz var” dedi.
Siyaset bilimci Gagik Hamparyan ise durumu şöyle özetlemeye çalışıyor: “Ben seçimlerin adil olduğuna inanıyorum, Cumhuriyetçilerin doğru propaganda yaptıklarını ve doğru adaylar çıkardıklarını hepimiz gördük. Ben seçimlere hile karıştığını yönündeki söylentileri doğru bulmuyorum. Vatandaş aldığı para karşılığında oy kullanıyorsa, burada veren parti kadar alan vatandaş da suçlu ve sorumlu. İşte bu yaşananlardan sonra karşımızda bizim, halkımızın seçtiği bir parlamento var. Kimse şikayet etmesin, bizim kendimizin seçtiği ve layık olduğumuz bir yönetimimiz var”.
AB bu seçimlerin demokratik ve şeffaf bir şekilde gerçekleştirilmesi için geçmişte olduğu gibi Ermenistan’a destek oldu ve gözlemde bulundu. AB basın sözcülüğünün yaptığı açıklamada geçen yıllara göre başarılı bir seçim yaşandığı belirtilirken, “seçmenin para karşılığı oy kullandığı” olayların altı çizildi.
Ermenistan-AB anlaşmaları için olumlu
AGİT’in Ermenistan seçimleri hakkında yayınlanan seçim raporuna değinen siyaset bilimci Sergey Minasyan’a göre ise rapordaki en önemli vurgulardan birin temel hak ve özgürlüklerin korunmuş olduğu vurgusu.
Minasyan “ Seçimler, aynı zamanda Ermenistan-AB anlaşmaları için olumlu ve önemli bir temel olacak. Gözlem misyonu tarafından yapılan yorumlara bakarsak büyük bir ihtimalle Kasım’da imzalanacak olan Ermenistan-AB anlaşması için olumlu bir adım niteliği olduğunu söyleyebiliriz” dedi.
Yeni Parlamento
Ermenistan seçim sonuçlarından genel anlamda memnun. Oskanian-Raffi-Ohanyan (ORO) bloğu tahmin edilenin altında oy aldı, dolayısıyla seçim sonuçlarından memnun olmadıklarını ve bu sonuçlarına hile karıştığını dile getiriyorlar ama diğer partiler sonuçlardan memnun gözüküyor.
Cumhuriyetçi Parti 2012 yılında aldığı %44 oyu % 49.2’ye çıkararak 5 puana yakın bir artış kaydetti. İkinci olan Müreffeh Partisi, yani ünlü işadamı Gagik Dzarukyan’ın bloğu geçen seçime kıyasla % 30.12 ’ten % 27.3’e inerek 3 puanlık bir düşüş yaşadığı halde “Ana muhalefet” olacağından dolayı mutlu ve umutlu. Cumhuriyetçiler ile koalisyonda olan Taşnaktsutyun’un ise geçen seçimdeki % 5.67’lık oranı koruyacağına kesin gözüyle bakılıyordu ancak parti bir atakla 2 puan yükselerek % 7’ye ulaşmış durumda.
Levon Ter Pedrosyan’ın Ermeni Ulusal Kongresi çevresinde oluşturduğu ittifak, geçen seçimde % 7.08 oy almıştı ancak oyların bu kez % 1.6’e inmesi büyük ölçüde Ter Petrosyan’nın Karabağ konusundaki “ver-kurtulcu” tavrının getirisi olarak değerlendiriliyor.
Bağımsız Demokratlar ve Komünist Parti beklendiği gibi barajı geçemedi ama asıl sürpriz Cumhuriyetçiler ile koalisyona gideceğini açıkça belli eden tek parti olan “Hukuk Devleti” partisinin barajı geçememesi oldu. Bu durumda kurulacak kabine hakkında tahminde bulunmak kolaylaşıyor.
Görünen o ki, Cumhuriyetçiler hali hazırdaki koalisyon ortakları Taşnaklar ile yola devam ederlerken, önümüzdeki dönem muhalefet Dzarukyan’nın “Müreffeh Ermenistan” ve Paşinyan’ın “Çıkış” bloğu olacak.
Parlamento seçimlerinden sonra Yerevan şimdi de 14 Mayıs’da gerçekleştirilecek belediye seçimlerine hazırlanıyor.
Sistem değişiyor
Ermenistan’da 2015’te gerçekleştirilen anayasa referandumu ile parlamenter sisteme geçme kararı almıştı. 2018’de Cumhurbaşkanının görev süresi dolduktan sonra yeni hükümet parlamentodaki çoğunluk tarafından oluşturulacak. Bundan sonraki dönemde anayasada değişikliklerini parlamento oylayacak.
