Kentsel dönüşüm projeleri mahkemelerde bir bir iptal edilmeye başlandı. Sulukule’nin ardından Fener, Balat, Ayvansaray’da projeler iptal edildi. Mahkeme, dönüşümü iptal ederken, mevcut yapıyı korumanın devletin bir görevi olduğunu hatırlattı.
ARET VARTYAN
aretvartyan@agos.com.tr
Kentsel dönüşüm projeleri mahkemelerde bir bir iptal edilmeye başlandı. Sulukule ve Fener-Balat-Ayvansaray’da projeleri iptal edildi. Sulukule ile ilgili karar inşaatlar neredeyse tamamlanmak üzereyken çıktı. Fener-Balat ve Ayvansaray’da belediyenin uygulamaları henüz başlamamıştı. İstanbul 5. İdare Mahkemesi, iptal kararının gerekçesinde mahalle kültürünün ve sosyal yapının devamlılığına dikkat çekti. Mahkeme, dönüşümü iptal ederken, mevcut yapıyı korumanın devletin bir görevi olduğunu hatırlattı.
Mahkeme, 2010’da açılan davanın karar gerekçesinde, bölgenin tarihi doku itibari ile çok köklü ve mimari açıdan zengin bir yer olduğu; devletin, tarihi ve kültürel değeri yüksek olan yapıların mimari değerinin kaybedilmeden korunması anlamında üzerine düşen görevi yerine getirmesi gerektiği hususlarını belirtirken, bölgenin tarihi ve mimari özelliklerinin dikkate alınmadığını kaydetti. Mahkeme, kararında bölgenin tarihi özelliğini tamamen değiştiren uygulamayı, kamu yararı, şehircilik ilkeleri ve hukuka uygunluk bakımından iptal etti.
Belediye devam edemez
Kararı Agos’a değerlendiren Avukat Can Atalay, projenin uygulanması için yasal olarak ilçe belediye meclisi kararı, koruma kurulu kararı ve İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanlığı onayının gerektiğini ve mahkemenin bütün bu kararları da iptal ettiğini belirtti. Fener ve Balat’ta hiçbir işlem yapılmadığını belirten Atalay, belediyenin hiçbir uygulama yapamayacağını söyledi. Atalay, “Hukuk sadece yoksullara karşı mı geçerlidir? Hukuken hiçbir şey yapmamaları gerekiyor ama yapıyorlar. Hukuk, Belediye başkanların keyfine mı kaldı” diye sordu.
Atalay, “Sulukule’de söz konusu mimari proje uyarınca işlem yapılmaya çalışıldığı sürece, başka bir söyleyişle o binalar orada olduğu sürece bu karar geçerlidir. İdare, mahkemelerinin kararlarını gecikmeksizin uygulamak zorunda. Durmak zorundalar, hukuk devletinin en basit gereğidir bu…” dedi.
Karar isabetli
Mahkemenin kararının isabetli ve yerinde bir karar olduğunu söyleyen Mimar Korhan Gümüş, Avrupa Komisyonu’nun daha önce Fener ve Balat’ta yaptığı rehabilitasyon çalışmasına dikkat çekti.
Gümüş, “Avrupa Komisyonu orada daha çalışmaya başlarken insanları yerinden etmeyecek bir çalışma yaptı ve bunu da hibe programının içine koydu. Buradaki insanların bu hibeden yararlanacak olanların 5 yıl evini satmaması şartını koydu. Sosyal boyutu olan bir projeydi. Projeyi daha hazırlarken Fatih Belediyesi ve bağımsız kurumlarla bir çerçeve çalışması yaptı. Belediyenin yaptığı ise tam tersi. Belediye kimsenin haberi olmadan burayı yenileme alanı ilan etti. Ondan sonra kalkıp, daha ihale sözleşmesi gerçekleşmeden, orayı kendisi ile irtibatlı bir şirkete terk etti. Buradaki sosyal dokuyu değiştirecek bir proje ortaya çıktı. Buradaki insanların yaşama imkânı kalmadı. Tıpkı Sulukule’de olduğu gibi. Buradaki proje insanları yerinden edecek ve mahalle yaşantısı sona erecektiBelediyenin bugünkü yaptıkları kentsel dönüm normlarına aykırı” dedi.
AİHM’e dikkat çeken Gümüş, AİHM’in iç hukuk yolları tükenmeden başvuruları kabul ettiğini ve benzer bütün örneklerde yerinden edilen insanların tazminat kazandıklarını söyledi. Gümüş, “Uygulamalar o kadar hukuksuz bir şekilde yapıldı ki iç hukuk yollarına başvurulamayacak hale gelindi” dedi.
Belediyelerin harekete yatırımcılar ile birlikte geçtiğini söyleyen Gümüş, “Mahalle halkının ihtiyaçları önce değerlendirilmelidir. Hükümet büyük hata yaptı. Başlangıcı uluslararası normlara uygun yapmadı. Kendi kendine bu işi rayından çıkarttı” diye konuştu.
