İnsan Hakları Derneği (İHD), 15 Temmuz darbe girişimi ve Olağanüstü Hal (OHAL) sürecinde yaşananlara ilişkin hak ihlallerini açıkladı.
İHD’nin hazırladığı raporda, 15 Temmuz – 15 Ekim 2016 arasında İHD Genel Merkezi ve şubelerine ulaşan bilgilerin yanı sıra, hükümet yetkililerinin açıklamaları ve basından elde edilen veriler yer alıyor.
Raporda, Türkiye'deki cezaevlerinin kapasitesinin 183 bin kişi olduğu, şu anda hapishanelerdeki yaklaşık 220 bin kişiyle kapasitenin 30 bin kişi kadar aşıldığı belirtildi.
İHD ayrıca Kanun Hükmünde Kararnameler (KHK) ile getirilen yeni uygulamaların yarattığı hak ihlallerine dikkat çekti.
bianet’in haberleştirdiği İHD’nin raporuna göre darbe girişimi sonrası yaşanan hak ihlalleri şöyle:
Yaşam hakkı ihlalleri
* 15-16 Temmuz’daki darbe girişimi süresince 67’sinin polis ve asker, 174’nün sivil olduğu 241 kişinin darbeciler tarafından öldürüldüğü açıklandı.
* Bu iki günde 2 bin 144 kişinin de saldırılar sonucu yaralandığı açıklandı.
* Darbe kalkışmasının bastırılmasında 24 askerin öldürüldüğü hükümet tarafından açıklandı.
Gözaltı ve tutuklamalar
* 27 Eylül’de Adalet Bakanının yaptığı açıklamaya göre darbeye kalkışma ve akabinde Fetullah Gülen Örgütüne üye oldukları iddiası ile 70 bin 50 kişi hakkında adli işlem yapıldı.
* Bu kişilerden 58 bin 862’si gözaltına alındı, 31 bin 48 kişi tutuklandı.
* Tutuklananların arasında 2 bin 385 hakim ve savcı, 6 bin 488 asker, 7 bin 16 Emniyet mensubu bulunuyor.
* Tutuklananlardan 638 kişi tahliye edildi
* 15 Ekim 2016 tarihinden beri aralıksız olarak gözaltı ve tutuklamalar devam ettiğinden dolayı darbe ile ilişkilendirilen tutuklu sayısı 35 binin üzerine çıktı.
* Bu süreçte toplumsal muhalefet gruplarına ve özellikle de HDP ve DBP üye ve yöneticilerine yönelik gözaltı ve tutuklamalar ise aralıksız olarak sürüyor.
İşkence, kötü muamele
* Gözaltına alınanların spor salonlarında çıplak ve ters kelepçe ile uzun süre bekletilmeleri, aç ve susuz bırakılmaları, darp edilmiş kişilerin görüntülerinin basına servis edilmesi işkence ve kötü muamele iddialarının oldukça güçlü olduğunu ortaya koydu. Ancak bu konuda etkili soruşturma açılmadı.
* 23 Temmuz’da çıkarılan 667 sayılı OHAL KHK’sı ile gözaltı süresi 30 güne çıkarıldı.
* 668 sayılı OHAL KHK’sı ile de gözaltının ilk beş günü avukatla görüş yasağı getirildi.
Gözaltı ve hapiste şüpheli ölümler
* 23 Temmuz 2016’da İstanbul’da gözaltına alınan Ümraniye Atatürk Teknik ve Endüstri Meslek Lisesi’nin tarih öğretmeni Gökhan Açıkkolu’nun 14 gündür gözaltında tutulduğu İl Emniyet Müdürlüğü’nde kalp krizi geçirdiği iddia edildi. Hastaneye kaldırılan Açıkkolu yaşamını yitirdi.
* Şırnak, Uludere’de “yasadışı örgüt üyesi olduğu” iddiasıyla tutuklanan ve Kalkandere (Rize) L Tipi Cezaevi’ne gönderilen DBP İlçe Örgütü yöneticisi Segvan Yaman’ın tutulduğu koğuşta 18 Temmuz 2016’da intihar ettiği iddia edildi. Ağabeyi Ekrem Yaman, kardeşinin vücudu ve boynunda gördüğü izlerin daha çok öldürüldüğüne işaret ettiğini söyledi.
* 19 Temmuz 2016’da Sincan Cezaevi'nde bulunan siyasi tutuklu Hasan Hayri Alp’in geçirdiği kalp krizi sonucunda hayatını kaybettiği açıklandı.
* “Anayasal Düzeni Ortadan Kaldırmaya Teşebbüs” suçundan tutuklanan Yarbay İsmail Çakmak’ın Silivri L Tipi Cezaevi’nde tutuklu bulunduğu koğuşta 23 Temmuz 2016’da intihar ettiği iddia edildi.
* Gardiyan Ömer Çubuklu’nun cezaevinde tek başına tutulduğu geçici kabul bölümünde 1 Eylül 2016’da intihar ettiği iddia edildi.
* Bursa’da FETÖ/PDY soruşturması kapsamında tutuklanan 47 yaşındaki Savcı Seyfettin Yiğit’in, 15 Eylül tarihinde cezaevinde intihar ettiği ileri sürüldü.
Hapishanelerin durumu
* Cezaevlerinde yer kalmadığı için darbe şüphelilerinin götürüldüğü cezaevlerinde kapalı spor salonları koğuşa çevrilerek tutukluklar yerleştirildi.
* Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürlüğü tarafından yayınlanan istatistiklere göre, 31 Mart 2016 tarihi itibariyle Türkiye cezaevlerinde 26 bin 482'si tutuklu 161 bin 165'i hükümlü olmak üzere toplamda 187 bin 647 kişi tutuluyordu. Son tutuklamalarla birlikte cezaevlerindeki tutuklu ve hükümlü sayısı 220 bin oldu.
* Yine aynı verilerine göre, Türkiye'deki cezaevlerinin kapasitesi 183 bin civarındaydı. Buna göre, 31 Mart 2016 itibariyle 4 bin 647 kişi olan kapasite fazlası tutuklu ve hükümlü sayısı son tutuklanmalarla birlikte 30 bini geçti.
* Birçok cezaevinde mahpuslar yerlerde yatmaya başlarken, üç kişilik olan F tipi hücreler de ranza eklenerek, altı kişilik hücrelere dönüştürüldü.
KHK’lar ile kapatılan kurumlar
* 1061 anaokulu, ilk ve orta öğrenim okulu ve lise,
* 15 özel üniversite,
* 113 yurt ve pansiyon,
* 35 sağlık merkezi ve hastane,
* 1125 dernek,
* 104 vakıf,
* 19 sendika kapatıldı.
* 35 belediyeye kayyum atandı.
İfade özgürlüğü ihlalleri
* FT Örgütü ile ilişkili olarak 16 TV kanalı, 45 gazete, 15 dergi, 3 haber ajansı, 23 radyo, 29 yayınevi ve dağıtım kanalı kapatıldı.
* Ayrıca OHAL KHK’larının verdiği yetki ile sol, sosyalist ve Kürtçe başta olmak üzere çok dili yayın yapan 12 TV ile 11 radyo kanalı kapatıldı, yayınlarını sürdürdükleri internet siteleri engellendi.
* Özgür Gündem gazetesi kapatıldı.
* 128 gazeteci tutuklu ve hükümlü olarak cezaevinde.
Kamuda görevden alınan, ihraç edilenler
* OHAL KHK’ları ekindeki listelerde isimleri belirtilmek üzere bugüne kadar 42 bin 957 sivil kamu görevlisi,
* 158’i general olmak üzere 3 bin 534’u asker
* 10 bin 29’u Emniyet Müdürlüğü mensubu,
* Toplam 56 bin 520 kişi kamu görevinden çıkarıldı.
* HSYK kararı ile 3 bin 456 hakim ve savcı meslekten çıkarıldı.
* Yaklaşık 11 bin öğretmen ile 12 bin civarında polis açığa alındı.
* OHAL KHK’ları ile kapatılan eğitim kurumları, hastaneler ve diğer kurumlarda çalışan 10 binlerce insan işsiz kaldı.
* Özel eğitim kurumlarında çalışan 30 bine yakın öğretmenin çalışma belgesi iptal edildi.
* OHAL KHK’larının verdiği yetki ile 56 bin kişinin pasaportu iptal edildi.
