İran’a yönelik ambargonun kalkması, ekonomik ve ticari işbirliği içinde olan Ermenistan için ne anlama geliyor? Bu soruya Kafkasya Enstitüsü direktörü Aleksander İskandaryan'la birlikte yanıt aradık.
İran’ın nükleer programıyla ilgili olarak Birleşmiş Milletler’in daimi üyesi beş ülke ve Almanya (P5+1) arasında yapılan müzakereler sonuç verdi ve İran üzerindeki ambargolar geçtiğimiz hafta alınan kararla yumuşadı. Bu gelişme İran’ın ticaret ve bankacılık sektörlerine getirilen sınırlamaların da önemli ölçüde kalkması anlamına geliyor. Peki bütün bu gelişmeler İran’la ekonomik ve ticari işbirliği içinde olan Ermenistan için ne anlama geliyor? Bu soruya Kafkasya Enstitüsü direktörü Aleksander İskandaryan'la birlikte yanıt aradık.
İran'a uygulanan ambargoların kaldırılmasının Ermenistan'ın ekonomisini olumlu etkileyeceğini söyleyen İskandaryan, bu sürecin çok hızlı olmayacağı düşüncesinde: ''Ambargoların kaldırılması Ermenistan'ın ekonomisini hemen yarın olumlu etkilemeyecek. Bu devam eden bir süreç ve hemen olmuyor. Gelişim, elbette olacak. İran'ın durumu daha iyiye gidince, ambargolar kalktıkça ve açıkçası İran'ın maddi durumu iyileşince bu değişim olumlu bir yola girer. Ama bu bir günde olmayacak''.
İran'ın maddi kaynakları sınırlı olduğundan dolayı Ermenistan'la olan ortak birkaç projenin yavaş ilerlediğini dile getiren Aleksander İskandaryan bu durumun değişeceğini söyledi. İskandaryan: ''İran'ın maddi kaynakları ‘kapalı’ olduğu için yapılmayan birkaç proje var. Örneğin Aras nehrinde Ermenistan ve İran arasında üçüncü hidroelektrik santrali projesi var. Bununla Ermenistan İran'a daha fazla elektrik veriyor olacak. Ermenistan'dan ve Gürcistan'dan geçecek olan Bandar Abbas'ı Karadeniz'e bağlayan yol projesi var. Bunlar ve başka projeler maddi sorunlar yüzünden gerçekleşmiyorlar ve bu durum değişebilir'' diye konuştu.
Daha önce İran tarafından Ermenistan'a ucuz fiyatlarıyla doğal gaz önerilmişti. Fakat Ermenistan buna olumlu bir yanıt vermediği için gelişme olmamıştı. Bu konuya da değinen İskandaryan: ''Ermenistan İran'dan doğal gaz zaten alıyor. Bu doğal gazdan enerji üretiliyor çünkü İran'ın ülkenin kuzeyinde enerji üretme imkanları yok, Ermenistan'ın ise öyle imkanı var. Bu durumda ciddi değişiklikler olabilir. Yeni bir plan hakkında görüşmeler yapılıyor. Bu yeni planla İran Ermenistan'a, Rusya ise Gürcistan'a daha fazla doğal gaz vermeye başlayacak. Bu sırf Ermenistan-İran ilişkileri için değil İran- Gürcistan-Ermenistan-Rusya ilişkileri için çok önemli. İran'dan Gürcistan'a doğal gaz aktarma yolları inşa etmeye gerek yok. İran'dan daha fazla doğal gaz Ermenistan'a gelir, Gürcistan ise Rusya'dan alır. Bunun gibi planlar hayata geçirilebilir' diye konuştu
İskandaryan ''Gürcistan şu an doğal gazı Azerbaycan'dan alıyor, fakat Azerbaycan artık ihtiyaçları karşılamıyor. Gürcistan'da doğal gaz sorunu var. İran'dan almak istiyor ama bu yol zor. O yüzden de böyle bir plan tasarladılar'' dedi.
Bu projenin çok hızlı hayata geçirilebileceğini söyleyen İskandaryan: ''Sadece anlaşmaları gerekiyor ve bu proje kısa bir sürede hayata geçer. Çok yakın zamanda olabilir, bu sene olma ihtimali bile var” diye konuştu. Gürcistan'ın Azerbaycan yerine Rusya’dan gaz almaya başlamasının Azerbaycan'ı nasıl etkileyeceği sorusuna da yanıt veren İskandaryan ''Azerbaycan'da ekonomik afet durumu var. Azerbaycan çöküş durumunda ve bu durum devam edecek. Bu durumun kolay ve hızlı değişeceğini sanmıyorum. Yaklaşık bir yıl önce Azerbaycan'ın altın fonu 18 milyar dolarken, günümüzde 5 milyardan da düşük. Bu Azerbaycan'ın ekonomik durumunun çok ciddi olduğunu gösteriyor'' diye konuştu.
Aliyev: Düşüşe hazır değildik
Asbarez'in haberine göre CNN televizyonunda bir programa katılan Azerbaycan Devlet Başkanı İlham Aliyev, Azerbaycan'ın petrol fiyatlarının bu kadar hızlı düşüşüne hazır olmadığını söyledi.
Aliyev ''Biz petrol sonrası döneminin şimdi değil, 20 yıl sonra geleceğini bekliyorduk'' diye konuştu.
Aliyev Azerbaycan'ın para değeri Manat'ın değerinin yapay bir şekilde yüksek tutulduğunu ve Manat’ın düşüşüne ''insanların hazır olmadığını'' da dile getirdi. Son zamanlarda Manat'ın değersizleşmesine ve enflasyona karşı Azerbaycan'da ülke genelinde eylemler başlamıştı.
İran'dan Ermenistan'a olumlu mesajlar
Alin Ozinian Ermenistan'dan bildiriyor.
24 Ocak’ta İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani ve Ermenistan Cumhurbaşkanı Serj Sarkisyan bir telefon görüşmesi gerçekleştirdi. Telefonla yapılan sohbette ikili ve bölgesel ilişkilerin geleceği hakkında konuşuldu. Ruhani, Yerevan-Tahran ilişkilerinin dünyada bir örnek teşkil ettiğini belirterek Basra Körfezi'nin Karadeniz'e bağlanması için İran ve Ermenistan'ın kapasitelerini kullanmasını istediğini belirtti. Tahran-Yerevan arasındaki ilişkilerin sürekli geliştiğine dikkat çekerek, "İran ve Ermenistan arasındaki samimi ve dostane ilişkilerin dünyada sembol ve örnek oluşturduğunu" söyleyen Ruhani, İran'a karşı uygulanan uluslararası yaptırımların kalkmasıyla ikili ekonomik ilişkilerin kolaylaşacağını söyledi. Yaptırımların kalkması dolayısıyla İran halkı ve devletine tebriklerini sunan Ermenistan Cumhurbaşkanı Sarkisyan ise, yeni süreçte ilişkilerin ivme kazanarak daha fazla gelişmesini istedi.
Bu arada ambargoların yumuşamasının ardından Ruhani’nin hazırlandığı Avrupa gezisinin ilk durağı İtalya olacak, daha sonra ise Vatikan ve Paris görüşmeleri gündemde. Ruhani’nin, Papa Francesco ile de temaslarda bulunacağı bildiriliyor. İran devlet adamaları son olarak yaklaşık 10 yıl önce Avrupa ile temaslarda bulunabilmişlerdi. Ziyaret sırasında “ortaklık anlaşmalarının” imzalanacağı da kulislerde konuşuluyor.
