Facebook, kullanıcıların alışkanlıklarına göre bazı profilleri, kişisel amaçlar dışında bularak toplumsal sayfalara dönüştürüyor. Bu durum bireysel aktivistlerin kişilik haklarına bir müdahale.
GÜRKAN ÖZTURAN
gurkanozturan@korsanparti.org
@obefintlig
ABD'de Occupy Wall Street (OWS) eylemleri aktivistlerinden biri olan ve Facebook kullanmaya başlamasından uzun zaman önce sıkı bir MySpace hayranı olan Patti Beers bir gün hesabına girdi ve ekranda bir uyarı ile karşılaştı. Uyarıda, kendisinin profilinin bir marka, ürün ya da kuruluşu temsil etmek için kullandığının tespit edildiği ve kişisel profilinin sayfaya çevrileceği belirtiliyordu. Bu uyarı ile birlikte kendisinin ‘zaman tüneli’ artık kamuya mâl edilmiş, kişilikten çıkarılarak kurumsallaştırılmış oluyordu.
Bireysel hareket eden, katıldığı eylemlerde kendi hesabı üzerinden canlı yayın yapan ve video kanalını da bu hesaptan duyuran Beers için kaybolan yalnızca bir zaman tüneli değil aynı zamanda binlerce kişi ile yürüttüğü kişisel iletişim, aile fotoğrafları ve yakın dostlarıyla olan dijital hatıralarıydı. Kurumsallaştırılmış bir sayfaya dönüştüğünde Beers'in profili kişisel bilgilerinden arındırılarak, bundan böyle yalnızca paylaşacağı içerikleri gösterecekti. Kendisi bu durumu “Sanki dilimin kesilmesi gibi” olarak niteliyor.
Facebook kullanıcı sözleşmesi, kullanıcıların herhangi bir kuralı ihlal etmesi durumunda bir hizmeti kısmen ya da tamamen kesilebileceğini belirtiyor. Beers'ın profili de böylece yüklediği binlerce fotoğrafı, kaydettiği videoları ve paylaşımlarını yitirmiş durumda. Katıldığı eylemlerde ‘Ustream’ kanalını her açtığında 3500 kişinin anlık olarak görüntülediği canlı yayın bağlantıları artık yeni profilinde anasayfaya eskisi kadar sık düşmeyecek de.
Kapatılan aktivist profilleri
Beers, bir haber kanalına dair yorumlarının ardından profilinin kişisel zaman tünelinden çıkarıldığını belirtiyor. Bu süreçte arkadaşlarının kendisine ulaşmaya çalıştıklarında, kullanıcı sözleşmesini ihlal eden bir kullanıcı profiline erişim sağlanamayacağı ve mesajlarının iletilemeyeceği uyarısıyla karşılaştıklarını belirtiyor.
Yakın zamanda anonim kullanıma karşı başlatılan uygulamalarıyla da dikkat çeken Facebook, daha önceki aktivist profillerinin kapatılması eylemlerinin ardından yeniden dikkatleri üzerine çekti. Anonim hesaplar kapatılırken çok sayıda pedofil-avcısı aktivistin hesabı kapatıldığını da hatırlatan Beers kendisinin gerçek adını ve kimliğini kullandığını, kullanıcı sözleşmesinin hiçbir maddesine aykırı davranış göstermediğini belirtiyor.
Hesabın kapatılması ve kurumsallaştırılması ardında yatan bir diğer neden olarak ekonomik getiri öne sürülüyor. Facebook, sayfaların iletişim amacıyla kullanılırken sağladığı hizmetlerin kalitesini aldığı ücretlere göre değerlendirmeye başlamış ve sayfa yöneticilerinin ancak ücret ödemesi karşılığında paylaşımlarını belli sayıda kişiye yönlendirme stratejisi belirlemişti. Daha önce bireysel profil kullanan Beers'ın yeni sayfası aynı etkiyi yaratabilmek ve benzer rakamlarda kişiye ulaşabilmek için oldukça yüksek meblağlar ödemesi gerekecek. Daha önce on binlerce kullanıcıya ulaşan ve hatta bazı paylaşımları viral olarak yayılan Beers'ın yeni sayfasında ulaşabildiği kişi sayısı henüz 13'ü geçmiyor.
Aktivist haberciliği karşısında bir engel
Aktivist ağlarından doğan bir haber portalı olan ‘Revolution News'ın kurucu editörü Jenny Baker, yaşanan olayın temelinde Facebook'un iş modelinin bulunduğunu belirtiyor. RevoNews için de 12 milyon gibi yüksek bir erişim rakamının, ‘sayfalar’ uygulamasının güncellemesiyle yalnızca yarım milyona düşmüş olması örneğini veren Baker, kâr odaklı şirketlerin iş modelleri güncellendikçe aktivist ve gönüllü muhabirlerin işlerinin zorlaşacağını da belirtiyor.
Yalnızca OWS aktivistleri değil, Türkiye'de de birçok aktivistin profilleri çeşitli gerekçelerle kapatılmıştı. Hatırlanacağı gibi özellikle de yurttaş gazetecilik örnekleri birer birer Facebook kullanıcı sözleşmesi gerekçe gösterilerek defalarca kapatılmış, sansür mağduru olmuştu. Ötekilerin Postası editörlerinden “Radikal Aktivist”in profili neredeyse düzenli denebilecek aralıklarla halen kapatılıyor.
Kişisel veriler meselesi
Bugüne kadar kişisel verilerimizi nasıl koruyacağımız, mahremimizi nasıl saklayabileceğimiz üzerine çokça tartışma yürütülmüştü. Ancak belki şimdi ilk defa, paylaşımlarının bozulmadan kalmasını isteyenlerin hikayesini konuşmaya başlıyoruz. Takma adlara karşı savaş açmış olan Facebook'un kâr politikaları günden güne mecrayı, toplumsal sorumluluk hissi taşıyan aktivistler ve gönüllüler için zorlu bir ortama dönüştürse de; gerçek adını kullanan bireysel paylaşımları olan kişiler için de artık tehlike arz eder oldu.
Kişisel paylaşımlarını adeta bir bireysel gazete gibi kullanan aktivistler için RevoNews ve diğer yurttaş gazetecilik ağları verilerini çarpraz şekilde güvenlik altına alarak aynı zamanda her daim bir kurtarma klasöründe kopya saklamayı öneriyor. Unutulmaması gereken önemli bir husus, şu an gayet geniş kitlelerin kullandığı sosyal medya mecralarının asla özgürlüğün kendisi olmadığı ve bunların birer şirket olmaktan öte gitmediğidir. Bir süre için ne şekilde hizmet sunarlarsa sunsunlar, her ne kadar hürriyet-araçları sağlarlarsa sağlasınlar, bir gün “şirket politikaları” gereği herkesi ya da her şeyi satışa çıkarabileceklerini unutmamak gerekli.
