Wikileaks, Amerikan istihbarat şirketi Stratfor'un, USAK ve Başbakanlık ile yaptığı temasların ayrıntılarını yayımladı. Belgede USAK ve Başbakanlık'ın, Türkiye - Ermenistan ve Rusya ilişkileri ile Arap halklarına bakış açısına dair yol gösterici bilgiler yer alıyor. Rusya'nın Türkiye - Ermenistan ilişkilerine engel olduğu belirtilirken, Arap halklarının 'Hepsi Türk'tür' deniliyor.
Wikileaks, Stratfor'un önde gelen çalışanlarından Reva Bhalla'nın Ankara'da Uluslararası Stratejik Araştırmalar Kurumu (USAK) ve Başbakanlık ile yaptığı görüşmelere dair belgeleri yayımladı. Yayımlanan belgelerde Türkiye'nin Rusya, Ermenistan ve Arap dünyasıyla ilgili dikkat çekici değerlendirmeleri aktarılıyor.
Stratfor temsilcisinin kurum analistlerine gönderdiği görüşme raporunda Türkiye – Ermenistan müzakerelerine Rusya'nın engel olduğu ifade ediliyor.
Öte yandan Rusya'daki seçimlerin ardından Ermenistan'daki açıklamalar da bu görüşe paralellik gösteriyor. Seçim sonrası Rusya'da, Dağlık Karabağ meselesine yaklaşımda bir değişiklik olmayacağı öngörüleri geçerlilik kazanıyor. Siyaset bilimci, Kafkasya Enstitüsü direktörü Aleksandr İskandaryan, Rusya'nın Türkiye – Ermenistan ilişkileri konusunda politikasını değiştirmeyeceğini söylüyor.
TÜRKİYE - ERMENİSTAN
Reva Bhalla'nın Türkiye'deki temaslarını aktardığı görüşme özetinde, ABD'nin Türkiye'nin bölgedeki önemini kavramadığından ve Türkiye – Ermenistan ilişkilerine müdahil olmadığından yakınılıyor. USAK'ın Türkiye – Ermenistan müzakerelerine Rusya'nın engel olduğu değerlendirmesini, Stratfor'un da paylaştığı anlaşılıyor .
AKP liderleri naif
Reva Bhalla, Rusya'nın Türkiye – Ermenistan ilişkilerinin iyileşmesini istemeyeceği görüşlerini USAK Başkanı'nın doğruladığını söylemiş. Rusya'nın, Türkiye ve Ermenistan'ın anlaşmasını istemediğini belirten USAK Başkanı, AKP liderliğinin 'görüşmelerin bir yere gideceğini sanacak kadar naif' olduğunu vurgulamış.
Rusya – Türkiye – Ermenistan denkleminde Azerbaycan'ın ise Rusya'ya bağımlı hale gelmek istemeyeceği de konuşulanlar arasında.
Rusya çözüm istemiyor
Görüşmede Rusya'nın Ermenistan'la görüşmelerde bir engel olduğu fikri hem USAK hem de Stratfor temsilcisi tarafından paylaşılmış. Bununla birlikte USAK Başkanı Türkiye'nin ABD'den beklentilerini de sıralamış. USAK Başkanı'na göre Türkiye ABD'nin, Türkiye – Ermenistan görüşmelerine daha fazla müdahil olmasını istemiş.
Bhalla USAK'ın; 'ABD Rusya’ya bu Ermeni anlaşmasına imkân tanıması için tavizler vermiş olabilirdi' şeklindeki beklentisini aktarıyor. Türkiye, Ermenistan'la görüşmelerden, 'Kafkaslarda güçlü bir müttefik' ve 'soykırım konusuna dikkat edilmesi' gibi faydalar beklediğini belirtirken, ABD’nin ise pazarlıklarda önemli bir rol oynamasını ve 'Rusya’ya bir bedel ödemesini' beklediğinin altını çiziyor..
ABD için 'TÜRKİYE – ERMENİSTAN' öncelikli değil
Reva Bhalla bir de not düşmüş bu beklentileri etkiyelen bir yanlış anlaşılma olduğunu da not düşmüş. Bhalla'ya göre ABD'nin öncelikleri farklı. Stratfor temsilcisi, Türkiye- Ermenistan ilişkilerinin, 'ABD'nin gündeminde alt sıralarda yer aldığının anlaşılmamış olmadığı' çıkarımında bulunmuş.
Bu durumda 'ABD'nin Rusya'ya taviz vermesi', 'büyük bir bedel ödemesi' gibi beklentilerinin karşılanmayacağı anlaşılıyor.
SEÇİM SONRASI RUSYA
Rusya'da yapılan seçimlerin ertesinde konuşan Siyaset bilimci, Kafkasya Enstitüsü direktörü Aleksandr İskandaryan, Vladimir Putin’in iktidara geri dönüşünün, Rusya'nın Dağlık Karabağ’a yönelik tutumunda değişikliğe sebep olmayacağını ifade etti.
İskandaryan, Rusya'nın Ermenistan ve Azerbaycan'a yönelik ilgisinin azalacağını ve bu konudaki siyasetini birden kesintiye uğratacak şekilde değiştiremeyeceğini iddia ediyor: ″Burada söz konusu olan ilginin doğrultusundaki değişiklik değil, bu doğrultudaki kesintidir. Rusya siyasetini birden değiştirmez″.
İskandaryan Rusya'nın kendi sorunları üzerinde yoğunlaşacağını ve dolayısıyla Ermenistan'a ilgisinin azalacağını öngörüyor. Bu durumda da Rusya'nın mevcut siyasetinde bir değişiklik beklenmiyor.
ABD TÜRKİYE'Yİ TAKDİR ETMİYOR
USAK'taki toplantısından sonra Başbakanlık'a geçen Stratfor temsilcisi, 'Baş Danışman' olduğunu söylediği kişiyle 'karşılaştığını' belirtiyor. Yazışmada görünen o ki Baş Danışman da ABD'nin tutumundan yakınıyor.
Danışman'a göre ABD, Türkiye'nin Ortadoğu'daki konumunu anlamadığı gibi yeterince takdir de etmiyor. Örneğin ABD'nin Rusya ile kendi görüşmelerini bir başarı gibi sunarken, Türkiye'nin görüşmeleri karşısında 'çıldırmasının ikiyüzlülük' olduğunu vurguluyor. Benzeri bir şekilde İran'la Türkiye'nin petrol takası anlaşmasının ardından ABD'nin 'bunu yapamazsınız demesi' de eleştiriliyor.
Obama Ermenistan konusunda güçsüz
Baş Danışman Ermenistan'la ilişkilere de değiniyor. Danışman, Obama yönetiminin özellikle Ermeni konusunda 'güçlü bir siyasi liderliğinin olmadığını' gösterdiğini ileri sürüyor. Bhalla, danışmanın Bush iktidarının en azından 'ermeni sorununun çözümü için' çabaladığı görüşünü aktarırken, Türkiye'nin kendisini 'ihanete uğramış' hissettiğini ifade ettiğini kaydediyor.
Reva Bhalla danışmanın aynı zamanda kendisine üstü kapalı bir biçimde 'hükümetinize gidin ve onlara uyanmalarını, bizi takdir etmelerini söyleyin' dediğini ifade ediyor. Bhalla görüşme raporunu; 'O AKP Usak think tank’ındaki adam gibi bir Türkiye’nin bölgede bir partner olarak ABD için ne kadar gerekli olduğunu anlattı. ABD’nin yapması gereken sadece bunun farkına varmak' diyerek bitiriyor.
ARAPLARIN 'HEPSİ TÜRK'TÜR'
Görüşme özetinde, USAK'ın Türkiye'nin Ortadoğu'daki konumuyla ilgili değerlendirmeleri de yer alıyor. AKP'nin 'think-thank'ı olarak nitelediği USAK'ın, Türkiye'nin Ortadoğu'daki etkisini, 'Türk yumuşak gücü' konseptiyle anlattığını belirtiyor. Bhalla'nın raporunda, 'Soğuk Savaş dönemlerinde Türkiye’nin Arap dünyasına onlar aşağıymış gibi tiksintiyle baktığını söyledi' ifadesi yer alıyor.
USAK Başkanı sözlerine, 'Suriyeliler, Mısırlılar, Iraklılar, hatta İranlılar... HEPSİ TÜRK’tür' diye devam ederken, Arapların Türklere benzediklerini, 'Osmanlı tarihinden Türklerin akrabaları olduğunu, Türkler gibi olmak istediklerini, Türk hayat tarzını sevdiklerini' savunuyor. Mısır ve İsrail için 'Onlar hiçbir şeydir' değerlendirmesinde bulunan USAK Başkanı'nın 'Türkiye'nin bölgedeki siyasi, ekonomik ve bölgesel gücüne kıyasla Mısır ve İsrail birer hiç' olduğu yönündeki değerlendirmesine Bhalla, 'eğer odada bir Arap olsaydı büyük olasılıkla tepesi atardı' yorumunu yapıyor.
Türkiye modernite örneği
Görüşme özetine göre USAK Başkanı, Türkiye'nin bölgedeki etkisini siyasi nüfuz veya ekonomik yönüyle de kısıtlı tutmuyor. Anlattıklarına bakılırsa Ortadoğu'daki Arap halklarıyla Türkiye arasında kültürel bağlar da var.
Türkiye'nin, Suriye ve Mısır'ın 'kollarını açarak hoşgeldin diyeceklerini' umduğunu anlatan Bhalla, 'Ayrıca uydudan yayılan ve onlara Türklerin nasıl modern olduklarını gösteren Türk televizyon programlarının ortadoğuda baştanbaşa ne kadar çok etki yaptığını anlatmadan duramadılar' diye ekliyor.
AKP kendi iş sınıfını yükseltiyor
Bhalla, Türkiye'nin sınırları açarak, komşularının sorunlarına kulak vererek, vizeleri kaldırarak ve ticareti genişleterek bu ülkelerin sorunlarını çözebileceğine inandığını aktarıyor. Bu politikayı 'Davutoğlu çizgisi' olarak niteleyen Reva Bhalla'nın saptamaları şu şekilde devam ediyor: 'Bu stratejinin anahtar kısmı aynı zamanda AKP’nin de kendi iş sınıfını yükseltme stratejisinin yararına --- Orta Doğu ile artan ticaretten yarar sağlayacak olan Türk tüccarları Anadolu işadamları ve AKP bunu sağlıyor.' (vE/BK)
