TBMM Başkanı Numan Kurtulmuş Anayasa'nın 3. maddesiyle ilgili olarak, "Devletin ülkesi olmaz. Devletin milleti olmaz. Bu metin, 'Milletin, devleti ve ülkesiyle bölünmez bütünlüğü' şeklinde ifade edilmelidir." dedi. Açıklama farklı kesimlerden tepki topladı.
10 Ekim'de Ankara'daki Gazi Üniversitesi 2024-2025 Akademik Yılı açılışı törenine katılan Kurtulmuş, burada yaptığı konuşmada akademisyenlerden "yeni anayasa için güçlü destek" istedi.
Anayasada sadece metnin değiştirilmesinin "yeterli olmayacağını" belirten Kurtulmuş, 1961 ve 1982 Anayasalarında var olan birçok maddenin değişmesine rağmen hala "darbeci", "seçkinci" ruhun Anayasa maddeleri arasında "gizli olduğunu" savundu.
Kurtulmuş, Anayasa'nın 3. maddesindeki, "Devletin ülkesi ve milletiyle bölünmez bütünlüğü" tabirinin de değişmesi gerektiğini söyleyerek, "Devletin ülkesi olmaz. Devletin milleti olmaz. Bu metin, 'Milletin devleti ve ülkesiyle bölünmez bütünlüğü' şeklinde ifade edilmelidir. Bu seçkinci, devletçi anlayışın da yeni anayasada milletin gücü üzerine yükselen bir devlet anlayışıyla yeniden ele alınmasının önemli olduğunu düşünüyorum" ifadelerini kullandı.
Bu açıklamaya tepki gösteren İstanbul Barosu, "Anayasa'nın ilk 3 maddesi Cumhuriyet'in temelidir, harcıdır." dedi.
İYİ Parti Genel Başkanı Müsavat Dervioğlu, sosyal medya hesabından yaptığı açıklamada, "Anayasa üzerinden başlatmak istedikleri tartışmalarla hem kendilerine hareket alanı yaratacaklar hem de devlet ve millet düşmanlarına cüret ve cesaret verip, siyaseten bundan beslenecekler. Bu oyuna düşmeyeceğiz! 'Türkiye Devleti, ülkesi ve milletiyle bölünmez bir bütündür'. Nokta!" dedi.
Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) Genel Başkanı Özgür Özel de 13 Ekim'de Muğla'da yaptığı açıklamada, "Tayyip Bey HÜDAPAR’a bir şey diyemiyor. Bahçeli HÜDAPAR’a bir şey diyemiyor. Numan Bey aklı sıra HÜDAPAR’ın tartışma alanını genişletecek… İlk 4 maddeye el uzatanın elini kıracağız" diye konuştu.
Kurtulmuş ise, Anayasa'nın üçüncü maddesiyle ilgili açıklamalarına gelen eleştirileri "algı yönetimi" olarak nitelendirdi.
Cenevre'de gazetecilerin sorularını yanıtlayan Kurtulmuş, "Gazi Üniversitesi'ndeki konuşmamda sanki üçüncü maddeyle ilgili bir mesele gündeme geliyormuş gibi bir yanlış algının oluşturulmaya çalışılması en hafif ifadesiyle bir algı meselesidir, algı yönetimidir. Kabul etmem mümkün değil. Konuşmamın hiçbir yerinde üçüncü madde diye bir şey geçmemiştir," dedi.
Kurtulmuş "Üçüncü maddeyle ilgili bir tartışma varmış gibi göstermek en hafif tabiriyle haksızlıktır, yanlışlıktır ve bir algı operasyonudur," diye ekledi.
İlk 4 madde ne diyor?
Anayasa’nın birinci maddesi Türkiye devletinin “cumhuriyet” olduğunu hükme bağlarken, ikinci maddede bu cumhuriyetin niteliklerini şöyle sıralıyor:
"Türkiye Cumhuriyeti, toplumun huzuru, milli dayanışma ve adalet anlayışı içinde, insan haklarına saygılı, Atatürk milliyetçiliğine bağlı, başlangıçta belirtilen temel ilkelere dayanan, demokratik, laik ve sosyal bir hukuk Devletidir."
Üçüncü maddede milli marşı, başkenti ve resmi dili tanımlanıyor: "Türkiye Devleti, ülkesi ve milletiyle bölünmez bir bütündür. Dili Türkçedir. Bayrağı, şekli kanununda belirtilen, beyaz ay yıldızlı al bayraktır. Milli marşı 'İstiklal Marşı'dır."
"Değiştirilemeyecek hükümler" başlığını taşıyan dördüncü madde bu ilk üç maddenin değiştirilemeyeceğini düzenleyerek bir anlamda koruma sağlıyor:
"Anayasanın 1'inci maddesindeki Devletin şeklinin Cumhuriyet olduğu hakkındaki hüküm ile, 2'nci maddesindeki Cumhuriyetin nitelikleri ve 3'üncü maddesi hükümleri değiştirilemez ve değiştirilmesi teklif edilemez."
HÜDA PAR Genel Başkanı Zekeriya Yapıcıoğlu, 12 Eylül’de katıldığı televizyon programında, yeni anayasa tartışmalarını değerlendirirken, Anayasa’da değiştirilemez maddelerin olmaması gerektiğini savunarak, "Değiştirilemez maddelerin olması hukuk tekniği açısından da siyaseten de doğru değil. Bu gelecek nesillerin iradesine ipotek koymadır" görüşünü dile getirmişti.
Muhalefetin sert tepki gösterdiği bu açıklamanın ardından, Cumhurbaşkanı Erdoğan "Anayasanın ilk 4 maddesiyle ilgili bizim açımızdan herhangi bir tartışma yoktur. Özellikle Cumhur İttifakı'nın böyle bir sıkıntısı, böyle bir derdi de yoktur" demişti.
