CivilNet sitesinin haberine göre ABD, Ermenistan'ın "123 Anlaşması"na katılım başvurusunu inceliyor. Söz konusu anlaşma ABD'nin diğer ülkelerle nükleer enerji alanındaki işbirliğini düzenleyen bir protokol. Başvuru eğer onaylanırsa Ermenistan ABD'den sivil nükleer teknoloji alabilir.
ABD federal yasalarına göre ABD hükümetince, sivil nükleer teknolojinin diğer ülkelere aktarılması, gerekli koşulları belirleyen ABD Atom Enerjisi Kurumu Yasası'nın 123. Maddesi ile uyumlu olmalı. ABD Dışişleri Bakanlığı'nın 2022 güncellemesine göre ABD'nin 48 ülke ve bölgeyle bu tür anlaşmaları var. Bir ülkenin Amerika Birleşik Devletleri ile 123 Anlaşması imzalayabilmesi için, o ülkenin nükleer silahların yayılmasının önlenmesine dair ilkeleri kabul etmesi gerekiyor.
CivilNet'ten Mark Dovich'in haberine göre Ermenistan'ın "123 Anlaşması"na katılması halinde, Sovyet döneminde inşa edilen Metsamor nükleer santralinin yerini alacak, Amerikan teknolojisine sahip yeni bir nükleer santralin Ermenistan'da tasarlanıp inşa edilmesinin önü açılabilir.
Bir ABD Dışişleri Bakanlığı sözcüsü, CivilNet'e yaptığı yazılı yorumda, "ABD hükümeti müzakere sürecinin ayrıntılarını paylaşmıyor ancak Dışişleri Bakanlığı'nın, Ermenistan'ın '123 Anlaşması'na katılma talebine gereken ilgiyi gösterdiğini söyleyebiliriz." dedi.
Yazılı yorumda, "ABD hükümetinin diğer ülkelerle yürüttüğü müzakerelerin iç süreci hakkında ayrıntılı bilgi veremesek de, ABD, Ermenistan'la sivil nükleer işbirliğini derinleştirme fırsatlarını memnuniyetle karşılıyor" ifadesi yer alıyor.
Yetkili, "Müzakerelerinin iç süreci" veya bu anlaşmanın onaylanmasına ilişkin zaman çizelgesi hakkında ayrıntılı bilgi vermedi.
Müzakereler genellikle yıllarca sürüyor. Geçen yıl, ABD Dışişleri Bakanı Anthony Blinken, Filipinler ile bir yıl süren nükleer görüşmelerin ABD tarihinde böyle bir anlaşmaya varılması açısından en hızlı müzakere olduğunu söylemişti.
Bu son gelişme, Yerevan'ın ABD Sivil Nükleer Enerji Anlaşması'na katılmak için başvuruda bulunduğunu ilk kez ABD veya Ermenistan'ın resmi olarak kamuoyuna açıkladığı bir durum.
Ermenistan Güvenlik Konseyi Sekreteri Armen Grigoryan yaz başında nükleer konularda "top ABD'nin sahasında" demiş ancak daha fazla ayrıntı vermemişti.
Ermenistan'da şu anda Metsamor nükleer santrali ülkenin toplam enerji ihtiyacının yaklaşık üçte birini karşılıyor.
1980'li yılların başında işletmeye alınan tesisin işletme süresi 2017 yılında sona eriyordu ancak modernizasyon sonrasında işletme süresi 19 yıl uzatıldı. Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı geçen yıl Ermenistan nükleer santralinin uluslararası güvenlik standartlarını karşıladığını duyurdu.
Metsamor nükleer santralinin işletimi, hem yakıt tedariği hem de teknolojik iyileştirmeler açısından tamamen Rusya'nın devlet nükleer enerji şirketi Rosatom'a bağlı. Geçtiğimiz yıl Ermenistan hükümeti, nükleer santralin 2036 yılına kadar işletilmesi için Rosatom ile 65 milyon dolarlık bir modernizasyon ve onarım sözleşmesi imzaladı.
Ağustos ayının başında hükümet, Metsamor nükleer santralinin yerine yeni bir nükleer güç ünitesinin inşası için bir devlet şirketi kurdu. Şirketin önümüzdeki iki yıl içinde yeni nükleer santralin hangi ülkenin teknolojisi ile ve hangi kapasitede inşa edileceğine ilişkin planı sunması bekleniyor.
